DugasEnglishwhenIndonesianketika
pidanEnglishformerlyIndonesiankapan?
, jagatEnglishworldIndonesiandunia
alaseEnglishthe forestIndonesianhutan
kawawaEnglishmasteredIndonesiandikuasai
ban macanEnglishtigerIndonesianharimau
kabinawaEnglishgreat, not playingIndonesianhebat, bukan main
madanEnglishnamedIndonesianbernama
Sangmong. Sangmong kawantu ban IEnglishname, kind of aIndonesiansang
Lutung ri kalaEnglishday, kind of aIndonesian-
ngadilin watekEnglishkindIndonesiangolongan
burone aneEnglishthatIndonesianyang
malaksana pelihEnglishwrongIndonesiansalah
, Kacerita ane janiEnglishnowIndonesiansekarang
, I Lutung lakarEnglishmaterialIndonesianbahan
ngadilin I Tumisi, I CapungEnglishdragonIndonesiancapung
Bangkok, I BlatukEnglishwoodpeckerIndonesianburung belatuk
, I Kunang-kunang, I BedudaEnglishscarabIndonesianserangga
, muah I SampiEnglishsteerIndonesiansapi
. AneEnglishthatIndonesianyang
palingEnglishconfusedIndonesianpaling
simaluEnglishfirstIndonesianpertama
lakar madilan tuahEnglishonlyIndonesiandemikian
I Tumisi. Wih, iba Tumisi, makejangEnglishallIndonesiansemuanya
watek buronEnglishanimalIndonesianbinatang
di alase makaengan sangkaningEnglishbecauseIndonesiankarena
caiEnglishyou (male)Indonesiankamu (laki-laki)
ileh-ileh setataEnglishalwaysIndonesianselalu
ngabaEnglishcarryIndonesianmembawa
umahEnglishhouseIndonesianrumah
. IbiEnglishyesterdayIndonesiankemarin
tusingEnglishnotIndonesiantidak
demenEnglishenjoyIndonesiansuka
jenekEnglishliveIndonesiantinggal
diniEnglishgoIndonesiandi sini
? ketoEnglishlike thatIndonesiandemikian
I Lutung matakonEnglishaskingIndonesianbertanya
. MasautEnglishanswerIndonesianmenjawab
lantasEnglishcontinueIndonesiankemudian
I Tumisi, Aksamang icangEnglishiIndonesiansaya (informal/kasar/tidak sopan)
JeroEnglishtitle for someone respected or for someone you don't knowIndonesianpanggilan untuk yang dihormati atau yang belum dikenal
Lutung, ane makranaEnglishcausingIndonesianmenyebabkan
icang ileh-ileh ngaba umah, sawirehEnglishsinceIndonesianoleh karena
icang kaliwah jejehEnglishanxiousIndonesiantakut
napukin I Capung Bangkok ane setata mailehanEnglisheverywhereIndonesiandimana mana
ngaba tumbakEnglishflower, kind ofIndonesiantombak
polengEnglishstripedIndonesianbelang
. BuinEnglishwhenIndonesianlagi
pidan jaiEnglishfinger-width sizeIndonesianukuran selebar jari
ia suudEnglishendIndonesianselesai
ngaba tumbak poleng, kala ento icang lakar suud ngindengEnglishhere and thereIndonesianke sana ke mari
ngaba umah. Sawir h keto sangkene I Tumisi, I Lutung nakonin I Capung Bangkok. Wih iba Capung Bangkok, kai mataken jani tekenEnglishsignIndonesiantanda tangani
Iba, ngudiangEnglishwonderIndonesiankenapa
ileh-ileh iba ngaba tumbak poleng? Apang cai nawangEnglishknowIndonesiantahu
, ulianEnglishbecauseIndonesiankarena
laksanakan caine ento, saisin alase dini dadiEnglishbecomeIndonesianbisa
rugEnglishbrokenIndonesianrusak
, I Tumisi kaliwat jejeh ngawinangEnglishcauseIndonesianmenyebabkan
ia ileh-ileh ngaba umahneEnglishthe houseIndonesianrumah itu
. NakEnglishpersonIndonesianorang
kenken keneg caine mailehan ngaba tumbak? Aruh Jero Luting, tiang milehan ngaba tumbak sawireh tragiaEnglishcarefullyIndonesianberhati-hati
tekeningEnglishwithIndonesiandaripada
awakEnglishbodyIndonesianbadan
. Jero Lutung ten mirengangEnglishlistenIndonesianmendengarkan
, I Blatuk setata nepakEnglishhitIndonesianmemukul
kulkulEnglishslit drumIndonesiankentongan
bulusEnglishcurrentIndonesian-
. Ento ciri jagare katiben pancabaya, wenangEnglishlawfulIndonesianboleh
iraga tragia senjata, ten patutEnglishcorrectIndonesianpatut
keto? BenehEnglishcorrectIndonesianbenar
dingehaEnglishbe heardIndonesiandidengar
pasaut I Capung bangkoke, yenEnglishwhenIndonesiankalau
adaEnglishthere areIndonesianada
kulkul bulus, patut pesuEnglishsweatIndonesiankeluar
ngaba gegawanEnglishweaponsIndonesiansenjata
, petEnglishif onlyIndonesianseandainya
ada pancabaya pang elahEnglisheasyIndonesianmudah
mapitulung. SawirehEnglishsinceIndonesianoleh karena
bukaEnglishasIndonesianseperti
keto ngencolangEnglishquicklyIndonesianmempercepat
I Lutung ngalihEnglishgetIndonesianmencari
tur nakonin I Blatuk. Wih iba KedisEnglishtwoIndonesianburung
Blatuk, nakEnglishpersonIndonesianorang
ngudaing iba ngedigEnglishhitIndonesianmemukul
kulkul bulus? KantiEnglishresulting inIndonesiansampai
pesu I Capung Bangkok ngaba tumbak poleng. Nak kenken undukeEnglishthe incidentIndonesiankejadiannya
? Naweg Jero Lutung, an makrana tiang nepak kulkul bulus, sawireh I Kunang-kunangEnglishfireflyIndonesian-
ileh-ileh ngaba api. IcangEnglishiIndonesiansaya (informal/kasar/tidak sopan)
jejeh yening umah tiangeEnglishmyIndonesian(milik) saya
puunEnglishburntIndonesianterbakar, hangus, gosong
tan pagantulan kenaEnglishhitIndonesiandapat
api. Ento mawinanEnglishbecause ofIndonesiansebabnya
icang tragia apang nyama-nyamane dini miluEnglishaccompanyIndonesianturut
masih waspada apang umahne tusing tunjela ban I Kunang-kunang. PelihEnglishwrongIndonesiansalah
pelaksanan tiange keto? NingehEnglishhearIndonesianmendengar
pasaut I Blatuk buka keto, I Lutung lantas ngalih tur nakonin I Kunang-kunang. Ih iba Kunang-kunang, nak ngudiang iba indeng-indengEnglishgo here and there (to entertain)Indonesianpergi ke sana ke mari (untuk menghibur)
ngaba api? Iba ane makrana I Blatuk nepak kulkul . K n Jero Lutung. ane makrana Icang ileh-ileh ngaba api, sawireh I Beduda setata ngurek tanahEnglishgroundIndonesiantanah
di jalaneEnglishthe streetIndonesianjalan itu
. YenEnglishwhenIndonesiankalau
singEnglishrudeIndonesiantidak
icang ngaba api, ri kala majalanEnglishgoIndonesianberjalan
di petengeEnglishlastIndonesiangelap
bisa-bisa beburonne nemuEnglishmeetIndonesianmenemui
sengkalaEnglishmisfortuneIndonesianketidakberuntungan
di rurunge. I Lutung lantas ngalih I Beduda. Wih iba Beduda, ngudiang cai nguwugangEnglishdestroyIndonesianmenghancurkan
jalanEnglishtravelIndonesianjalan
kantiEnglishresulting inIndonesiansampai
I Kunang-kunang ngaba sundih ngentasinEnglishcross overIndonesianmelewati
jalane. Nak ngudiang cai milehan ngurek tanah? Naweg Jero Lutung, Yen amone gede-geden tain sampine, kalEnglishwillIndonesianakan
depang keto mauyagEnglishdisorganizedIndonesian-
di jalane? Icang ngurek jalane sawireh nulunginEnglishto helpIndonesianmembantu
brayane apang tusing kanti ngenjekinEnglishpushIndonesianmenginjak
tain sampiEnglishsteerIndonesiansapi
. Icang masih ngaenangEnglishmakeIndonesianmembuat
jalane bersih, tan sadia IdaEnglishgod, kind of aIndonesiandia
Sang PrabuEnglishkingIndonesiankepala (bentuk alus singgih/jenis bahasa bali untuk berbicara dengan orang yang harus dihormati)
macecingak ring wewidanganEnglishareaIndonesianwilayah
idane, jalane bersih tan patai. To makrana icang nurugang tain sampine. Nyrengseng pajalanneEnglishhis/her journeyIndonesianperjalanannya
I Lutung ngalih I Sampi. Wih Sampi, sajanEnglishactuallyIndonesiansungguh-sungguh
iba tusing ngelahEnglishownIndonesianmempunyai
pangrasaEnglishfeelingIndonesianperasaan
, setata mejuEnglishdefecateIndonesianbuang air besar
di jalan-jalane. To makrana I Beduda ngurek jalane ngurugang tain cain . Kaliwat kumel caine, tusing buwungan cai kena kapidanda. I Sampi tusing ngelah pasaut. DituEnglishgoIndonesiandi sana
lantas I Sampi kasisipang, sawireh ia lempasEnglishdenyIndonesianingkar
teken kasukertan jagat, tusing nguratiang karesikan palemahanEnglishenvironmentIndonesianlingkungan
. Ne jani I Sampi wenang dadi tetadahanEnglishpreyIndonesianmangsa
Sang RajaEnglishkingIndonesianraja
Sangmong. NgelingEnglishweepingIndonesianmenangis
I Sampi sleguk-sleguk mangenangEnglishmissIndonesianrindu, kangen
ibaneEnglishoneselfIndonesiandirinya
lakar katadahEnglishdevoured (by)Indonesiandimangsa (oleh)
ban I Sangmong. JaniEnglishnowIndonesiansekarang
tepukinaEnglishseenIndonesiandilihatnya
ia ngelingEnglishweepingIndonesianmenangis
ban I LelasanEnglishlizardIndonesiankadal
. MatakonEnglishaskingIndonesianbertanya
koneEnglishthey sayIndonesiankonon
I Lelasan, Ih iba Sampi, nak ngudiang iba ngeling caraEnglishin the manner ofIndonesianumpama
anakEnglishadultIndonesianorang
cerikEnglishsmallIndonesiankecil
? BaasEnglishriceIndonesianberas
amontoEnglishmuch as that as big as thatIndonesiansebanyak itu
gedenEnglishsizeIndonesianukuran
caine buinaEnglishbesidesIndonesianapalagi
sitengEnglishheavilyIndonesiankuat
, dadi bisaEnglishcanIndonesianmampu
ngeling sleguk-sleguk? Nak kenken unduke? KeneEnglishlikeIndonesianbegini
Lelasan, awananEnglishreasonIndonesiankarena
kai ngeling buka jani, sawireh kai pelih tur kena kadanda pati, sangkaning kai meju di jalan-jalane, kai lakar tadahaEnglisheatIndonesiandimangsanya
teken Sang Prabu Sangmong. Bah yen tuah ento ane makarana Iba ngeling, edaEnglishdon'tIndonesianjangan
sangetEnglishveryIndonesiansangat
sebetanga. Kai bakalEnglishingredientsIndonesianbahan
nyadia mapitulung, depang kai lakar nandingin I Sangmong. KemaEnglishgo thereIndonesianke sana
enggalangEnglishhurry upIndonesiancepatkan
, orahangEnglishrecountIndonesian-
pang kai ane tadaha MajalanEnglishgoIndonesianberjalan
I Sampi lakar matemu ngajak I Sangmong. SubaEnglishfinishedIndonesiansudah
matemu, ngraosEnglishtalkIndonesianberkata
I Sampi. RatuEnglishkingIndonesianraja
Sang Prabu, titiang sayuwakti iwangEnglishwrongIndonesiansalah
, nyadia dadosEnglishmayIndonesianboleh
yunan iEnglishname, kind of aIndonesiansang
ratuEnglishkingIndonesianraja
. SakewantenEnglishbutIndonesiantetapi
wentenEnglishthere isIndonesianada
pabesenEnglishmessageIndonesianpesan
ipun I Lelasan mangdaEnglishso thatIndonesianagar
titiang tangkilEnglishfaceIndonesianmenghadap
meriki riantukanEnglishbecauseIndonesiankarena
ipun jagiEnglishwillIndonesianakan
nandingin linggihEnglishhouseIndonesiantempat tinggal
cokorEnglishfootIndonesiankaki
idewa. Yening pastikaEnglishmust beIndonesianpasti
ipun kaon, wawuEnglishjustIndonesianbaru
jaEnglishpleaseIndonesiankata penegas yang sepadan dengan -lah dalam bahasa indonesia
kocapEnglishsupposedlyIndonesiankonon
titiang dados yunan palungguhEnglishsuperiorIndonesianyang terhormat
cokor id waEnglish-Indonesianaksara ke sembilan dalam urutan wreastra
. Kenken to Sampi, I Lelasan dotEnglishcraveIndonesianingin (akan)
matandingEnglishassembleIndonesianmenyiapkan
wiriag ngajak gelahEnglishclaimIndonesianmilik
? BehEnglishgoshIndonesianaduh
dadi tusing bisa matilesangEnglishself awarenessIndonesiantahu diri
awak, ia tusing nawang gelah? GelahEnglishclaimIndonesianmilik
siteng, saktiEnglishsorceryIndonesiansihir
, giginEnglishtoothIndonesiangigi
gelahe rangap-rangap, kukun gelahe lanying-lanying, dong tusing madayaEnglishthoughtfulIndonesiantipu daya
ia buron nistaEnglishpoorIndonesiankecil (tentang upacara dsb)
, cenikEnglishsmallIndonesiankecil
, ngrepe lakar baniEnglishcourageousIndonesianberani
ngarepinEnglishfaceIndonesianmenghadapi
gelah. Nah yen sajaEnglishtrueIndonesiansungguh
keto, kemaEnglishgo thereIndonesianke sana
sambatin I Lelasan, dijaEnglishanywhereIndonesiandi mana
ia dot matanding? Buin pidan? LemahEnglishdaytimeIndonesiansiang
yata petengEnglishnightIndonesianmalam
, di alase yata di gunungEnglishmountainIndonesiangunung
? Masaut I Sampi buka keneEnglishlikeIndonesianbegini
, Ipun I Lelasan jagi ngiringEnglishaccompanyIndonesianmengantar
kayunEnglishmindIndonesiankeinginan
cokor id wa drikaEnglishover thereIndonesiandi sana
ring bungkilEnglishplant, uprootedIndonesiantunas
tiyinge, dinaneEnglishon day (usually followed by the name of the day or other information)Indonesianpada hari (biasanya diikuti oleh nama hari atau keterangan lainnya)
benjangEnglishlaterIndonesianbesok
. Nah yen subaEnglishfinishedIndonesiansudah
keto gelah misadia pesanEnglishfishIndonesianpesan memiliki beberapa arti
. Kema orahinEnglishtellIndonesianberitahu
ia I Lelasan, majalan iba jani keto I Sangmong nimbalEnglishtransferIndonesian-
. GelisangEnglishhurryIndonesiancepat, mempercepat
satuaEnglishstoryIndonesiancerita
, buinEnglishwhenIndonesianlagi
manine, masiatEnglishfightIndonesianberperang
I Sangmong ajakaEnglishtakenIndonesiandiajaknya
I Lelasan di bungkil tiinge. SambilangaEnglishextraIndonesiansambil, bersamaan
dengak-dengok I Lelasan nyandenin I Sangmong ane ngranang ia kaliwat gedegEnglishupsetIndonesianmarah
. LantasEnglishcontinueIndonesiankemudian
jag dengeka bungkil tiinge ban I Sangmong kanti ocel gigine engsutEnglishsnaggedIndonesiantersangkut
di bungkil tiinge. Ditu I Sangmong kalahEnglishloseIndonesiankalah
tandingEnglishpackageIndonesian-
nglawanEnglishopposeIndonesianmenentang
I Lelasan. Tur I Sampi luput tekening dandaEnglishfineIndonesiandenda
pati. To makrana kayang ka jani pasuwitran I Sampi leketEnglishstickIndonesianlekat
pesan ngajak I Lelasan. Yen ada Lelasan masiat ajaka LelipiEnglishsnakeIndonesianular
, maanEnglishcanIndonesiandapat, memperoleh
I Lelasan makipuEnglishmudIndonesianlumpur
di tain sampine, sinahEnglishcertainIndonesianpasti
ia tusing kalah baanaEnglishmadeIndonesiandibuatnya
teken I Lelipi.
Dahulu kala, kawasan hutan dikuasai oleh macan hebat yang bernama Sangmong. Sangmong dibantu oleh I Lutung saat mengadili para binatang yang berbuat salah. Dikisahkan saat ini, I Lutung akan mengadili I tumisi, I Capung Bangkok, I Blatuk , I Kunang-kunang , I Beduda serta I Sampi. Yang paling pertama kali akan diadili ialah I tumisi. “Hey, kamu tumisi, semua binatang yang ada di hutan ini mengeluh karena kamu kemana-mana selalu membawa rumah. Kamu tidak suka tinggal di sini?” Demikian tanya I Lutung. Kemudian I tumisi menyahuti, “Maafkan saya Tuan Lutung, yang menyebabkan saya kemana-mana membawa rumah, karena saya sangat takut melihat I Capung Bangkok yang selalu kemana-mana membawa tombak belang. Kapan pun ia menyudahi membawa tombak belang, saat itulah saya akan berhenti berkelana membawa rumah. Karena demikian perkataan I Tumisi, I Lutung bertanya kepada I Capung Bangkok. “Eh kamu Capung Bangkok, sekarang aku bertanya kepadamu, mengapa kamu kesana-kemari membawa tombak belang? Agar kamu tahu, karena perbuatanmu itu, seisi hutan ini menjadi rusak, I Tumisi sangat takut yang menyebabkan ia kesana-kemari membawa rumahnya. Apa maksudmu kesana kemari membawa tombak?”. “Aduh tuan Lutung, saya kesana kemari membawa tombak karena waspada terhadap diri sendiri. Tuan Lutung tidak mendengar, I Blatuk selalu memukul kentongan dengan cepat. Itu pertanda dunia tertimpa mara bahaya, kita harus siap sedia senjata, bukankah benar demikian?” Benar didengarnya jawaban I Capung Bangkok, jika ada kentongan yang dipukul dengan cepat, harus keluar membawa senjata, jikalau ada marabahaya agar gampang saling bantu. Karena demikian bergegas I Lutung mencari dan menanyakan I Blatuk. “Eh kamu Kedis Blatuk, mengapa kamu memukul kentongan dengan cepat? Hingga keluar I Capung Bangkok membawa tombak belangnya. Ada apa gerangan?”. “Mohon maaf Tuan Lutung, yang menyebabkan saya memukul kentongan dengan cepat, karena I Kunang-kunang kesana kemari membawa api. Saya takut jika rumah saya hangus tanpa sisa kena api. Itulah sebabnya saya bersiap-siap agar saudara-saudara di sini juga ikut waspada agar rumahnya tidak dibakar oleh I Kunang-kunang. Apakah salah perbuatan saya seperti itu?”. Mendengar jawaban I Blatuk seperti itu, I Lutung kemudian mencari dan menanyakan I Kunang-kunang. “Eh kamu Kunang-kunang, mengapa kamu pergi kesana kemari membawa api? Kamu yang menyebabkan I Blatuk memukul kentongan. “Begini Tuan Lutung, yang menyebabkan saya kesana kemari membawa api, karena I Beduda selalu melubangi tanah di jalanan. Jika bukan saya yang membawa api, pada saat berjalan pada malam hari mungkin saja para binatang mendapat bahaya di jalan. Kemudian I Lutung mencari I Beduda. “Eh kamu Beduda, mengapa kamu merusak jalan hingga I Kunang-kunang membawa penerang melewati jalan ini. Mengapa kamu di sana di sini mengeruk tanah?”. “Maaf Tuan Lutung, jika begini besar-besarnya kotoran sapi, mau dibiarkan seperti itu berserakan di jalan ini? Saya mengeruk jalan ini karena membantu warga agar tidak sampai menginjak kotoran sapi. Saya juga membuat jalanan bersih tanpa tai. Itulah sebabnya saya mengubur kotoran sapi ini”. Bergegas jalannya I Lutung mencari I Sapi. “Eh Sampi, meman benar kamu tidak punya hati, selalu berak di jalanan. Itu menyebabkan I Beduda mengeruk jalan mengubur kotoranmu. Teramat sangat joroknya kamu, tidak urung kamu kena denda”. I Sampi tidak punya jawaban. Di situ kemudian I Sampi disalahkan, karena ia ingkar dengan keamanan dunia, tidak memperhatikan kebersihan lingkungan. Sekarang I Sampi patut menjadi mangsa Sang Raja Sangmong. I Sampi menangis sesegukan memikirkan dirinya akan dimangsa oleh I Sangmong. Sekarang dilihatlah ia manangis oleh I Lelasan. Konon bertanya I Lelasan, “Eh kamu Sampi, mengapa kamu menangis seperti anak kecil? Sebegitu besar dan kuatnya kamu, kenapa bias menangis sesegukan? Ada apa gerangan?” “Begini Lelasan, yang menyebabkan saya menangis seperti sekarang ini, karena saya salah dan kena hukuman mati, karena saya berak di jalanan, saya akan dimangsa oleh Sang Prabu Sangmong”. “Walah jika hanya karena hal itu yang menyebabkan kamu menangis, jangan teralalu dipikirkan. Aku akan bersedia membantumu, biarkan aku yang akan melawan I Sangmong. Cepatlah ke sana, katakana agar aku yang dimangsa”. Berjalanlah I Sampi akan bertemu dengan I Sangmong. Setelah bertemu, berkata I Sampi. Tuanku Raja, hamba benar-benar bersalah, bersedia menjadi makanan Tuanku. Namun ada pesannya I Lelasan agar hamba menghadap kemari dikarenakan ia akan melawan Paduka. Jika sudah pasti ia kalah, baru katanya hamba menjadi makanan Paduka”. “Apa maksudmu Sampi, I Lelasan ingin melawanku bertarung? Wah kok tidak tahu diri, ia tidak tahu aku? Aku kuat, sakti, gigiku tajam-tajam, kukuku lancip-lancip, sungguh tidak sadar ia binatang jalang, kecil, merayap akan berani menghadapi aku?. Baiklah jika benar seperti itu, ke sana katakan kepada I Lelasan, di mana ia ingin bertarung? Kapan? Siang atau malam, di hutan atau di gunung?”. I Sampi menjawab seperti ini, “Ia I Lelasan akan mengajak Paduka di sana di tunas bambu itu, esok hari”. “Baiklah jika sudah seperti itu aku sangat bersedia. Ke sana beritahu ia I Lelasan, berjalan kamu sekarang, begitu I Sangmong mengganti. Singkat cerita, keesokan harinya, bertarung I Sangmong dengan I Lelasan di tunas pohon bambu. Sembari tengak-tengok I Lelasan menggoda I Sangmong yang membuatmya merasa sangat kesal. Kemudian dimakan tunas bambu itu oleh I sangmong hingga giginya goyang dan menyangkut di tunas bambu itu. Di sanalah I Sangmong kalah bertanding melawan I Lelasan. Dan I Sampi terhindar dari hukuman mati. Itulah sebabnya hingga saat ini persahabatan I Sampi sangat erat dengan I Lelasan. Jika ada kadal bertarung dengan ular, dapat I Lelasan bekubang di kotoran sapi, pasti ia tidak dikalahhkan oleh ular.
Nothing was added yet.
Enable comment auto-refresher