How to reduce plastic waste from religious ceremonies? Post your comments here or propose a question.

Literature Kapurwan Parinama Desa Adat Kesiman

Desa adat kesiman.jpg
Title (Other local language)
Photograph by
dwayu widya
Author(s)
Reference for photograph
Subject(s)
  • wit parinama desa
Reference
Related Places
Desa Adat Kesiman
Event
Related scholarly work
Reference


Add your comment
BASAbaliWiki welcomes all comments. If you do not want to be anonymous, register or log in. It is free.

Description

Dwayu Widia


In English

In Balinese

Pulo Bali wantah silih tunggil pulo sane wenten ring wewidangan negara Indonesia. Pulo sane ketah kabaos Pulo Dewata puniki sampun kaloktah ring dura negara santukan madue pulo sane asri, akeh madue seni budaya, tradisi, miwah sane lianan. Yening selehin indik seni budaya miwah tradisi, wenten makudang-kudang seni budaya miwah tradisi sane kaloktah ring wewidangan jagat Baline taler ring dura negara. Silih tunggil tradisi sane ketah kauningin olih krama Baline inggih punika tradisi Ngrebong sane kalaksanayang olih krama Desa Kesiman ring Pura Petilan Kesiman, Denpasar. Ring reragragan puniki nenten ja jagi maosang indik tradisi Ngrebong punika, sakewanten ring reragragan puniki jagi nguningayang indik kapurwan wastan Desa Kesiman santukan akeh krama Baline uning indik tradisinyane kemanten sakewanten nenten uning indik kapurwan wastan desanyane. Desa Adat Kesiman inggih punika silih tunggil desa sane wenten ring Denpasar Timur. Desa Adat Kesiman kapah dados tigang desa inggih punika Kelurahan Kesiman, Kesiman Petilan, miwah Kesiman Kertalangu. Yening selehin indik kapurwan wastan Desa Kesiman punika wenten papineh saking Bendesa Adat Kesiman warsa 2007 kalih talih pitu inggih punika Bapak Karim miwah panglingsir pangripta lontar I Wayan Turun saking Desa Kesiman taler maosang indik wastan Desa Kesiman punika wit saking kruna kusiman sane mapaiketan ring kapurwan Puri Kesiman. Ring abad 18, Kerajaan Badung ngutus silih tunggil warih saking Puri Pemecutan ka wewidangan Kusiman mangdane nabehin tameng wewidangan mangda nenten kaserang olih musuh. Lianan ring punika, wenten taler kapurwan Desa Kesiman sane munggah ring Babad Wangayah sane nyaritayang indik Ida Dalem Watu Ireng kaserang olih Wong Majapahit inggih punika silih tunggil patihnyane sane mapesengan Gajah Mada kasarengin Arya Wang Bang, Arya Damar, miwah Arya sane lianan duk warsa 1262 siu satak nem dasa kalih M candra sengkala rwa rsi pangapit tunggal . Para patih Ida Dalem Watu Ireng prasida kasorang olih Wong Majapahit, punika mawinan Ida Dalem Watu Ireng nglaksanayang mider bhuana tur prasida moksa ring tepi We Ayung sane mangkin kabaos Tukad Ayung. Sasampunne Ida Dalem Watu Ireng prasida moksa, pangiring Idane ngwangun tugu sane kabuat antuk batu ageng sane kawastanin Batu Sima. Ring Babad Wangayah puniki taler madanging punggelan sane ngenenin indik kapurwan kruna Kusiman inggih punika : ...Ku ingaran kukuh, sima kinarenen labaning parhyangan Dalem Mutering Kusiman. Grahanira mareng tepining We Ayung winangun puput Parhyangan Dalem Mutering Kusiman ring Sugihan Yawa. Apan wongong Yawa inaturaken pailen-ilening Bhatara irika, mangkana sakeng kuneng... Babad Wangayah, hal 4 ...Ku mateges kukuh, sima mateges lambang parhyangan Dalem Mutering Kusiman. Genahnyane ring tepi Tukad Ayung, wangunan Parhyangan Dalem Mutering Kusiman puput ring Sugihan Jawa. Yening Sugihan Jawa ngaturang sembah majeng Batara irika, asapunika critanyane... Babad Wangayah, hal 4 Yening selehin ring punggelan punika wenten suksma kruna Kusiman sane wit saking kruna Ku sane mateges kukuh miwah kruna Sima sane mateges lambang wates dadosnyane kruna Kusiman madue suksman inggih punika wates sane kukuh utawi teguh. Suksman kruna Kusiman sane kabaos olih Bendesa Adat Kesiman Bapak Karim miwah I Wayan Turun punika mapaiketan ring daging Babad Wangayah. Kruna Kusiman punika sane kasuen-suen dados Kesiman tur ngantos mangkin kruna Kesiman punika kaanggen wastan Desa Adat Kesiman duk saking warsa 1343 siu tigang atus petang dasa tiga ri kala Bali prasida kasorang olih Majapahit punika. Asapunika kapurwan parinama Desa Adat Kesiman, dumogi krama Baline prasida uning indik kapurwan parinama desa utawi wewidangan sane lianan sane wenten ring Bali manut ring sastra-sastra druen panglingsir iraga mangdane kapungkur wekas iraga nenten iwang ri kala nuturang ka pianak cucu.

In Indonesian

Pulau Bali salah satu pulau yang ada di wilayah negara Indonesia. Pulau yang sering disebut Pulu Dewata ini sudah terkenal ke mancanegara karena memiliki pulau yang asri, banyak nemiliki seni budaya, tradisi, dan lainnya. Jika diselidiki seni budaya dan tradisinya, ada banyak seni budaya dan tradisi yahg terkenal di wilayah Bali bahkan sampai ke mancanegara.

Salah satu tradisi yang sering diketahui oleh masyarakat Bali yaitu Tradisi Ngrebong yang dilaksanakan oleh masyarakat Desa Kesiman di Pura Petilan Kesiman, Denpasar. Dalam tulisan ini tidak akan membahas tentang Tradisi Ngrebong tersebut, tetapi dalah tulisan ini berisi informasi terkait asal-usul nama Desa Kesiman karena banyak masyarakat Bali yang hanya tahu tradisinya saja tetapi tidak tahu tentang asal-usul nama desanya. Desa Adat Kesiman dibagi menjadi tiga wilayah yaitu Kelurahan Kesiman, Kesiman Petilan, dan Kesiman Kertalangu. Jika diselidiki tentang asal-usul nama Desa Kesiman itu, ada pendapat dari Bendesa Adat Kesiman tahun 2007 yaitu Bapak Karim dan juga tetua penulis lontar yaitu I Wayan Turun dari Desa Kesiman mengatakan bahwa nama Desa Kesiman itu berasal dari kruna "kusiman" yang berkaitan dengan asal-usul Puri Kesiman. Pada abad 18, Kerauaan Badung mengutus salah satu keturunan dari Puri Pemecutan ke wilayah Kusiman agar memperkuat tameng wilayah agar tidak diserang musuh. Selain itu, ada juga asal-usul Desa Kesiman yang termuat dalam Babad Wangayah yang menceritakan tentang Ida Dalem Watu Ireng diserang oleh Wong Majapahit yaitu salah satu patihnya yang bernama Gajah Mada bersama Arya Wang Bang, Arya Damar, dan Arya yang lainnya pada tahun 1263 M (candra sangkalanya rwa rsi pangapit tunggal). Para patih Ida Dalem Watu Ireng bisa dikalahkan oleh Wong Majapahit, itulah sebabnya Ida Dalem Watu Ireng berkelana dan moksa di tepi We Ayung yang saat ini disebut Tukad Ayung. Setelah Ida Dalem Watu Ireng moksa, pengikut beliau membangun tugu yang dibuat dengan batu besar yang diberi nama Batu Sima. Pada Babad Wangayah ini juga berisi penggalan tentang asal-usul kata Kusiman yaitu:

punika :

"...Ku ingaran kukuh, sima kinarenen labaning parhyangan Dalem Mutering Kusiman. Grahanira mareng tepining We Ayung winangun puput Parhyangan Dalem Mutering Kusiman ring Sugihan Yawa. Apan wongong Yawa inaturaken pailen-ilening Bhatara irika, mangkana sakeng kuneng..." (Babad Wangayah, hal 4) "...Ku berarti kukuh, sima bermakna lambang parhyangan Dalem Mutering Kusiman. Tempatnya di tepi Tukad Ayung, bangunan Parhyangan Dalem Mutering Kusiman selesai pada Sugihan Jawa. Jika Sugihan Jawa menghaturkan sembah kepada dewa di sana, begitu ceritanya..." (Babad Wangayah, hal 4)

Jika dicermati penggalan tersebut, ada makna kata Kusiman yang berasal dari kata Ku yang berarti kokoh dan kata Sima yang bermakna lambang (batas) sehingga kata Kusiman memiliki makna yaitu batas yang kokoh atau tegak. Makna kata Kusiman yang dikatakan oleh Bendesa Adat Kesiman (Bapak Karim) dan I Wayan Turun tersebut berkaitan dengan isi Babad Wangayah. Kata Kusiman itu lama-lama menjadi Kesiman dan sampai saat ini kata Kesiman digunakan sebagai nama Desa Adat Kesiman sejak tahun 1343 ketika Bali dikalahkan oleh Majapahit. Begitulah asal-usul nama Desa Adat Kesiman, semoga masyarakat Bali bisa tahun tentang asal-usul desa atau wilayah lainnya yang ada di Bali sesuai dengan sastra-sastra yang dimiliki oleh leluhur kita agar ke depannya kita tidak keliru ketika menuturkan ke anak cucu kita nantinya.