How to reduce plastic waste from religious ceremonies? Post your comments here or propose a question.

Hanyang Nirartha

Hanyang Nirartha BASAbali Wiki.jpg
Title of Work
Hanyang Nirartha
Type
⧼IdentificationMap-Kakawin⧽
Photo Reference
Location
Nusa Dua
Credit
Dang Hyang Nirartha
Reference
Agastia, I.B.P. (1998). "Di Kaki Pulau Bali". Denpasar: Upada Sastra
Background information


    Add your comment
    BASAbaliWiki welcomes all comments. If you do not want to be anonymous, register or log in. It is free.

    Summary


    In English

    Dang Hyang Nirartha wrote many kakawin poems in Kawi language. He came to Bali in 1489 and became purohita (king's spiritual advisor) in Gelgel during King Waturenggong’s reign.

    During his time as a royal priest, he made several holy trips around the islands of Bali, Lombok and Sumbawa to protect the existence of Hinduism. Dang Hyang Nirartha is known not only for his philosophical skills, but also because he is a qualified poet. One of the kakawin poems he wrote was Hanyang Nirartha, which he wrote on palm leaves. The Kakawin is said to have been written along the coast of southern Bali, when he saw the scenery of the beach and pudak trees (pandanus) that smelled so fragrant.

    This Kakawin has been translated into Indonesian by Ida Bagus Agastia, and collected in a book titled "At the Foot of the Island of Bali". The book tells how Dang Hyang Nirartha wrote his kakawin along the coast of southern Bali to Uluwatu.

    Hanyang Nirartha is a “pujasastra”. A “pujasastra” means a work of literature that aims to praise someone or something. In this kakawin, Dang Hyang Nirartha praised the omnipotence of God which is manifested in various natural beauty such as beaches, coral rocks, flowers and breezes. He attributed that beauty to the beauty of a woman. According to Hanyang Nirartha, the beauty of nature also exists in the human body, so that between humans and nature cannot be separated. What is in nature, also exists in the human body.

    If nature is destroyed, then the human body and mind are also damaged. According to Hanyang Nirartha, the balance of nature will affect the balance of humans. If human’s life is in riots, there is certainly something wrong with nature. If there are many disasters in nature, we can be sure that humans have deviated from the path of truth.

    In Balinese

    Dang Hyang Nirartha ngripta akeh pisan kakawian ring basa Kawi. Ida rauh ring Bali duk warsa 1489 tur kaangkat dados purohita pandita utama ring Gelgel daweg kaprabon Ida Dalem Waturenggong.

    Selami ida dados pandita ring Gelgel, ida akudang galah ngawentenang dharmayatra ngiterin jagat Bali, Lombok lan Sumbawa matetujon ngajegang Hindune. Dang Hyang Nirartha nenten kaloktah antuk kawikanan ida ring tattwagama kemanten. Ida taler kasub duaning ida taler maduwe kawikanan ngawi, utawi nyastra. Silih sinunggil kakawin sane karipta olih ida inggih punika Hanyang Nirartha, sane karipta ring don lontar. Kakawin punika kocap karipta olih ida daweg ida mamargi ring pasisi Bali kelod. Irika ida nyingakin kaluwihan pemandangan pasisi Bali kelode, kahias punyan pudak sane miyik ngalub.

    Kakawin puniki sampun kasalin basa ring bahasa Indonesia olih Ida Bagus Agastia, tur kapulpulang ring buku alit mamurda Di Kaki Pulau Bali . Buku punika nyritayang indik sapunapi Ida Dang Hyang Nirartha ritatkala ngawi kakawin punika ring salantang lampah ida ring pasisi Bali kelod nyantos Uluwatu.

    Hanyang Nirartha ngranjing ring bantihan pujasastra. Pujasastra maartos karya kakawian sane matetujon ngagungang utawi nyumbungang. Munggah ring kakawin puniki, Dang Hyang Nirartha ngagungang kawisesan Hyang Widhi sane mamurti ring sahananing kaluwihan bhuwanane minakadi pasisi, karang, sekar, lan angin sane tis. Ida ngiket sakancan kaluwihan punika sareng kaluwihan anggan anak istri. Manut Hanyang Nirartha, kaluwihan jagat taler wenten ring anggan i manusa. Nika mawinan i manusa lan jagat bhuwana agunge tak sida kapalasang. Napi sane wenten ring jagate taler wenten ring anggan i manusa.

    Yening jagat puniki karusak, angga lan manah i manusa pacang uwug taler. Manut Hanyang Nirartha, kasukertan jagat pastika maimbas ring kasukertan i manusa. Yening pada-pada manusa majogjag, janten kapastiang wenten sane tan mamargi becik ring bhuwana agunge. Yening makeh wenten bancana ring bhuwana agung, prasida kapastikayang i manusia sampun lempas saking sasana dharma.

    In Indonesian

    Dang Hyang Nirartha menulis banyak kakawin dalam bahasa Kawi. Beliau datang ke Bali tahun 1489 dan menjadi purohita (penasihat spiritual raja) di Gelgel semasa pemerintahan Dalem Waturenggong.

    Selama beliau menjadi pendeta kerajaan, beliau beberapa kali mengadakan perjalanan suci berkeliling pulau Bali, Lombok dan Sumbawa untuk mempertahankan Hindu. Dang Hyang Nirartha dikenal tidak hanya karena kemahiran filsafatnya, namun juga karena beliau adalah seorang pujangga yang mumpuni. Salah satu kakawin yang beliau tulis adalah Hanyang Nirartha, yang ditulisnya pada daun lontar. Kakawin tersebut konon ditulis di sepanjang pantai Bali selatan, tatkala beliau melihat pemandangan pantai dan pohon-pohon pudak (pandanus) yang berbau harum.

    Kakawin ini telah diterjemahkan ke dalam bahasa Indonesia oleh Ida Bagus Agastia, dan dikumpulkan dalam sebuah buku berjudul “Di Kaki Pulau Bali”. Buku itu mengisahkan bagaimana Dang Hyang Nirartha menulis kakawinnya itu di sepanjang pantai Bali selatan hingga ke Uluwatu.

    Hanyang Nirartha adalah sebuah pujasastra. Pujasastra berarti sebuah karya sastra yang bertujuan untuk memuji seseorang atau sesuatu. Dalam kakawin ini, Dang Hyang Nirartha memuji kemahakuasaan Tuhan yang terwujud dalam berbagai keindahan alam seperti pantai, bebatuan karang, bunga-bungaan dan semilir angin. Beliau mengaitkan keindahan itu dengan keindahan seorang perempuan. Menurut Hanyang Nirartha, keindahan alam juga ada dalam tubuh manusia, sehingga antara manusia dan alam tidak dapat dipisahkan. Apa yang ada di alam, ada juga dalam tubuh manusia.

    Apabila alam dirusak, maka tubuh dan pikiran manusia juga dirusak. Menurut Hanyang Nirartha, keseimbangan alam akan berimbas pada keseimbangan manusia. Apabila sesama manusia terjadi prahara, dapat dipastikan ada sesuatu yang tidak beres pada alam. Jika terjadi banyak bencana di alam ini, dapat dipastikan bahwa manusia telah menyimpang dari jalan kebenaran.

    Text Excerpt


    Bahasa Kawi/Kuno

    Grong sing grong pinaranku lӗnglӗng anulis-nulis anak-anakan pudak sumar

    Ngkanӗng nusa ri dungusing karang apandan alalah asilā ngunang parung Ryaknyanӗmbur anampuh ing watu sumong karirisan amangun kuwung-kuwung

    Harsangkwi lӗyӗp ing pasir pada katungkulan ulah ika yan pasang surud

    In English

    One hill to another I came to, keen on writing on the fragrant petals of fragrant pandanus flowers. There, on a rocky island (Nusa Dua), pandanus trees are limp. The rocks looked at the cliff beneath. The waves of the sea gushed against the glittering stone as if it were splashed by rain, creating a rainbow. My love for the beauty of the sea is on the waves that surpass each other when it tides. (translated into English by Arya Lawa Manuaba, 2020)

    In Balinese

    Sabilang ceruk abinge kalampahin, seleg tityang nyurat di klupakan bungan pudake ane miyik ngalub. Ditu di pulone di duur karang Nusa Dua , punyan pandane lemet. Batune nolih ka jurang di batane. Ombake manyembur, kampih di batu karange, nyiprat ngredep kadi sambehin ujan, ngametuang bianglalah. Tresnan tityang ring pasih wantah di ombakne sane saling paduuran yen pasihe mebet tur puras.

    translated by Arya Lawa Manuaba, 2020

    In Indonesian

    Setiap cerukan tebing kudatangi, tekun menulis di atas kelopak pudak yang harum. Di sana di sebuah pulau di atas batu karang (Nusa Dua), pohon pandan lunglai, batu menoleh jurang yang ada di bawahnya. Ombak lautnya menyembur mengempas batu berkilauan seperti kehujanan menimbulkan pelangi. Kecintaanku kepada keindahan laut adalah pada ombaknya yang saling mengungguli bilamana terjadi pasang dan surut. (Diterjemahkan oleh Dharmayanti et.al., 2019)

    Index