How to reduce waste at school canteen? Post your comments here or propose a question.

Wayah

wayah

wy;
  • grandfather en
  • mature; not quite ripe; old en
  • tua; kakek id
Andap
wayah
Kasar
-
Alus sor
-
Alus mider
-
Alus madya
-
Alus singgih
-
Mider
-
Bali dataran dialect
-
Bali aga dialect
-

Usage Examples

Padi kuning suba wayah.
[example 1]
Rice turns yellow when it is ripe.

Kacang suba wayah.
[example 2]
"Peanuts are already old". Sounds sort of like: Basang suba layah = Stomach is hungry. So, if you are hungry, you can say that peanuts are already old, and someone will know what you mean.

Ia ngorta makatak wayah.
[example 3]
He talks like an old frog. (Proverb) ‘Wayah’ here means old, or hard, or rough skinned. An old frog is a toad. The word for toad is ‘dongkang’. A word that rhymes with ‘dongkang’ is ‘nongkang-nongkang’, meaning ‘jump and skip’. Thus a person is said to talk ‘nongkang-nongkang’ if he talks in a disconnected way, so that he cannot follow what he is saying.

Mulih ke desane wayah.
[example 4]
Go home to the original (old) village. This is a euphemism for dying.

⚙ Usage examples pulled from the Community Spaces


In Balinese:   di Bali ade kone ajian cambra berag, ento ajian pangleakan ane wayah, ngidang ngubah dewekne dadi kuluk berag awakne telah matatu misi berek di baongne.

In English:   in Bali it is said that there is ajian cambra berag, it is a tall ajian pangelakan, can turn himself into a thin dog his body is all rotten wounds on his neck.

In Indonesian:   di Bali konon ada ajian cambra berag, itu merupakan ajian pangleakan yang tinggi, bisa mengubah dirinya menjadi anjing kurus tubuhnya semua terluka busuk di lehernya.

In Balinese:   Mangkin gumine nak ngancan wayah ngancan mase ngendah ,sepatutne Pemerintah ngancan Trepti ,lan iraga ajak mekejang dados semeton patut taat tekening awig-awig,APANG NYAK ADUNG APANG TAKSUNE MUNGGAH MELAH LAN LUUNG!

In English:  

In Indonesian:   Sekarang bumi ini sudah semakin tua semakin nyeleneh,sepatutnya Pemerintah Lebih siaga dan gercep ,dan kita semua sebagai masyarakat harus taat terhadap peraturan.

In Balinese:   Taen sing iraga makeneh yen keketo gumine ulian suba wayah ?

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   ngancan wayah gumine ngancan ngendah,ne pidan ngelah ne jani tuara ngelah,i pidan merasa cara maca paling wayah ne jani macan ane pawah.

In English:   The longer the earth is getting more and more chaotic, those who used to have treasures now have nothing.

In Indonesian:   Semakin lama bumi semakin kacau, yang dulu mempunyai harta sekarang tidak mempunyai apa - apa.

In Balinese:   Jani suba tua, sinah enggal ngalahin pianak cucu ka tanah wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Dugas zaman Jani, tusing wantah melalui lontar, nyurat Aksara Bali ring bukune akeh sane durung lancar, nyumu anak alit neked sane wayah.

In English:   If we don't innovate, then we shouldn't be influenced by the times.

In Indonesian:   Jika kita tidak berinovasi, maka kita tidak boleh terpengaruh oleh perkembangan zaman.

In Balinese:   Gumi cara jani nyansan wayah, jlemane masih milu ngwayahang.

In English:  

In Indonesian:   Saat ini bumi semakin hebat, manusianya juga ikut bertambah hebat.

In Balinese:   Yén suba ngancan wayah guminé, isin guminé nyangetang milu ngancan wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Don selasawi punika nyabran awuku alap e tur adole ka peken, yening jae lan kunyit punika nyantos ia wayah, wawu mresidayang ngadol tur ngamolihan jinah, yening don selasawi punika nyanbran awuku sampun ngemolihan jinah yening adol ka peken.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Yadiastun idupe benyah, sepatutnyane iraga jengah, tuutang kenehe ane wayah, sakadi pawarah ring basa Indonesia iragane inggih punika masa depan anak kita masih cerah, jangan pernah menyerah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Punika durung amunapi ngae bayu kesyor-kesyor, sawetara sasih Maret-April akeh orti ring TV, koran, lan social media maosang indik gering agung Covid-19, uling indike pasien sane positif, anake sane sungkan rahat ulian panyakit puniki, akeh pasien mawali ke tanah wayah, nyantos orti kaluwarga ring dura negara sane mawali ke Bali nenten katerima olih masyarakat.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Jani gumine sube wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Makudang jatma sampun mulih ke gumi wayah.

In English:   Too many human has passed away.

In Indonesian:   Entah berapa nyawa sudah pergi kepada Tuhan.

In Balinese:   Pemuput nyane kawentenang pertempuran wayah ring pinanggal 15 SEPTEMBER 1906 ring Desa Sanur.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Di alase wayah ane lintang madurgama tur serbi, liu ada beburonan nongos ditu.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ide Sang Hyang Widhi Wasa ngicenin iraga

- Bekel SUKA, mangda prasida ngrasaang bagia ring kahuripan. - Bekel DUKA tuah rasa sebet. - Bekel LARA wantah ngerasaang keweh ring kahuripan.

- Bekel PATI (kematian) tuah bekel sane ngawinang irage eling jagi mawali ka tanah wayah.

In English:   We need to realize that these four provisions always come and go, are impermanent and are pseudo or included in.

In Indonesian:   Perlu kita sadari ke empat bekal tersebut selalu datang silih berganti, tidak kekal dan bersifat semu atau termasuk dalam.

In Balinese:   Mangda ngawawa ilmu Leak Ajian Kereb Akasa puniki misaratang pisan madue papineh miwah pidabdab sane wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Adane gen layah, mula wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Para rerama masih maan galah nuturin panak-panakné indik manis pait idupé ané suba taén karasa, apanga panak-panakné ngelah bekel nuju tuuh ané wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Nganti ka gumi wayah

In English:  

In Indonesian:   Ngengsap tuuhe kadehdeh tua

In Balinese:   Jeg negakin montor di jalane ngaap kanti peningalan ne ulian kene yus wayah kebus e.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Gumine jani ngangsan wayah, akeh pikobet lan bencane sane keadepin olih jadmane, idupe buka cangcang, ten dados makumpul sareng sawitra lan nyame braye.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Gumi baline sube wayah bek sajan lulune mekacakan sakiwale Jani anake pade bengkung sing nyak nuutin peraturan ,amen sube banjir paling anake.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Jalan jani iraga semeton Bali ajak makejang, cenik bajang, nguda wayah, makasami patut eling ring angga soang-soang tekening unduk utama ngelestariang palemahan sane sampun katamiang olih leluhur iraga.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Yén suba ngancan wayah guminé, isin guminé nyangetang milu ngancan wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Jeg mekejang boye mekejang tidong, ne pelih to pelih asane, men kujang men gumi sube wayah, mirib ane ene adanina jaman kali kading tetua pidan, jaman now ne mirib jaman kali.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ring perkembangan aabe mangkin, gumine ngangsan wayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Para rerama masih maan galah nuturin panak-panakne indik manis pait idupe ane suba taen karasa, apanga panak-panakne ngelah bekel nuju tuuh ané wayah.

In English:  

In Indonesian:   Semua orang bekerja dari rumah, para siswa belajar dari rumah, dan melakukan aktivitas sembahyang pun dari rumah.

In Balinese:   Wayah kéék daging matérinyané yéning saihang sareng pédagogik sisiané.

In English:   The content of the material is very difficult when compared to the ability of students.

In Indonesian:   Isi materinya sangat sukar jika dibandingkan kemampuan siswa.

In Balinese:   Yen wayah baan nuturang, minab ené karma wasanan iraga numadi kamarcapada ané patut ayahang.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Pandemi ne mangkin sekadi grubug sane wayah, tusing ada anak ane nawang lakar wenten pandemi puniki.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Don cemcem sane kaanggen inggih punika don sane nguda tur sane sampun wayah.

In English:   Loloh is a traditional herbal medicine that is usually consumed by Balinese people to maintain body freshness.

In Indonesian:   Loloh produksi Desa Penglipuran sudah merambah ke luar desa.

In Balinese:   Ring warsa sane sampun wayah puniki napi sane sampun kabuat, nika wantah iraga sane uning pacawisnyane.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Gumine suba wayah,

Sarasa makejang anake mapi ngelah,

Gengsi.....

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Pariwisatané kena masan sayah, sabilang wai suba cara tanggal wayah, basangné layah, kréditané masih tusing taén mabayah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Kakawian marupa puisi

Ganda Sari (1973, sareng Made Sanggra) Joged Bumbung (1975) Pantai (1978) Mara-mara (1994) Tiang (1995) Kalangen ring Batur SAB (Singgah di Bencingah Wayah) (2000) Puputan Badung (2000) Niti Titi Puttaparthi (2000) Suung Luung (2003) Tiang (2004) Yen (2004) Nyongkok di Bucu (2006) Kuuk (2006) Kabar-kabar Surat Kabar (2006) Swara Cakra Kurushetra (2006) Puisi ring majalah Canang Sari No. 24 minakadi Topeng Keras, Ada Sinar Galang, Setata Megonjakan ring Angin, Ampurayang Titiang dan Manahe Mabesikan (2006) Gerip Maurip Gridip Makedip

Ngintip

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Iraga lanta kiah-kiah, kebyah-kebyah, yan tolak seng kuasa cara pemerintah, ngansan wayah dadi matah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   " Panegara Indonesia mangkin sampun Mahardika kaping 77 tiban"

Yening nirgamayang sekadi imanusa sampun mayusa 77 tiban,sinah sampun nyaluk " wayah" Wayah ring sajeroning aab jagat kaliyuga" Sang guru Wisesa sampun ngewangun Margi,jembatan tol sane prasida nyambung tur ngelancaran transportasi!

" Garuda Pancasila " pinaka pralambang anggen nyikiang Kayun tur ngerumaketang rasa sutindih lan rasa wirang mabela Pati ring Panegara Indonesia.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   " Panegara Indonesia mangkin sampun Mahardika kaping 77 tiban"

Yening nirgamayang sekadi imanusa sampun mayusa 77 tiban,sinah sampun nyaluk " wayah" Wayah ring sajeroning aab jagat kaliyuga" Sang guru Wisesa sampun ngewangun Margi,jembatan tol sane prasida nyambung tur ngelancaran transportasi!

" Garuda Pancasila " pinaka pralambang anggen nyikiang Kayun tur ngerumaketang rasa sutindih lan rasa wirang mabela Pati ring Panegara Indonesia.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Makudang bage kesenian minakadi Tari Legong, Sendratari Ramayana,Tari Barong lan Keris, Tari Kera, Tari Topeng Wayah lan Tari Wayang Kulit sampun ketah dados bebalihan seni ring Bali.

In English:   Some kinds of art such as Legong Dance, Ramayana Ballet, Barong and Keris Dance, Monkey Dance, Face Mask Dance, and Shadow Puppet Dance have been being main menu of art spectacle in Bali.

In Indonesian:   Beberapa jenis kesenian seperti Tari Legong, Sendratari Ramayana, Tari Barong dan Keris, Tari Kera, Tari Topeng Wajah, dan Tari Wayang Kulit telah menjadi menu utama tontonan seni di Bali.

In Balinese:   Jani liu urug tanah

Mulih ka gumi wayah Krana tamiu tusing ngenah Gobané tusing wayah Nanging tekané ngéndah Mémé tusing ngundang tamiu mai Nanging tamiuné teka pedidi Teka mai ngaé pianak mémé mati Matiné akatih tusing dadi Ané dadi matiné apang magenti Mémé ngeling pedih Pianak mémé makejang mulih

Nyén jani pelih?

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Lebian ampah tuara ngresep gumi wayah

Lebian punyah ngae pikenoh bah Lebian campah mamunyi tawah-tawah Ahhh

Nandan jengah pamuputne mulih ka gumi wayah

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Titiang sampun nyukserang raga

Titiang werih Uripe ngangsan wayah

Corona ngawinang samian pelih tetujon

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Yaning ragane naenin nganggen GPS ritatkala nelusurin margi, Lontar Putru Saji Tarpana taler pinaka petunjuk margi antuk sang atmane sane jagi ngawit pamargi nuju gumi wayah.

In English:   The death ceremony can only help the spirit journey to reach Yamaloka's court, but it cannot erase his bad deeds during life.

In Indonesian:   Petunjuk jalan ini berisi juga bekal yang harus diberikan oleh roh itu kepada makhluk-makhluk astral yang ditemuinya.

In Balinese:   Sakancan eteh-eteh, ajengan lan toya sane kaaturang ring sang sane seda matetujon mangda sang atma ngamolihang angga sarira sane anyar ring loka sane wayah, kewanten nenten ngapus dosan ipun.

In English:   Yamaloka is the gate of the court of spirit, where every deed will be weighed according to the provisions of the Dharma law.

In Indonesian:   Yamaloka adalah gerbang pengadilan bagi roh, di mana setiap perbuatannya akan ditimbang sesuai dengan ketentuan hukum Dharma.

In Balinese:   Niki cecirin gumine sampun wayah.

In English:   It was the kind of the earth was old.

In Indonesian:   Ini merupakan sebuah ciri bahwa alam semesta sudah tua.

In Balinese:   Disekolah genah malajah,

Ngasah awake apang melah, Disubane ngalih selah, Apang tusing benyah,

Apang dadi anak wayah,

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ten kerasa gumine sane mangkin suba nyansan wayah, rahina mangkin pinanggal 17 Agustus 2022 Indonesia genep mayusa pintung dasa pitu tiban.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Apabuin gumi suba canggih cara jani, Fb, Ig, Line, Wa, miwah ané lenan, megenapan endah adanné, nyanget-nyangetang wayah tutur anaké ditu.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Anggapan Niki terbukti ring keluarga titiang, meme tyang maduwe panak telu lan maketelu Luh mekonyangan keluarga titiang mengharapkan meme titiang beling buin di umur sane sampun wayah nanging, meme titiang menegaskan bahwa panak Luh lan Muani patuh.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Gumi sane ngancan wayah tur ngancan benyah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ditu Sang Yamadipati lakar ngadilin iraga di tanah wayah.

In English:   In the afterlife, the Yamadipati will give justice.

In Indonesian:   Di akhirat nanti, Sang Yamadipati akan memberi keadilan.
  1. Fred Eiseman "How Balinese People Express Ideas" 2010
  2. F. Eiseman, Proverbs. 1987
  3. F. Eiseman, Proverbs. 1987
  4. Fred Eiseman Jr - Proverbs, 1987