How to reduce plastic waste from religious ceremonies? Post your comments here or propose a question.

Pamangku

pamangku

pm\С
  • priest-caretaker; temple priest (Noun) en
  • people who are purified by certain ceremonies to carry out ceremonies in holy places or temples (the difference from the mangku is only in usage, that is, the word uncle is not commonly followed by the name or type of the mangku) (Mider) (Noun) en
  • orang yg disucikan dengan upacara tertentu untuk melaksanakan upacara di tempat-tempat suci atau pura (perbedaannya dengan mangku hanya dalam pemakaian, yaitu kata pamangku tidak lazim diikuti nama atau jenis mangku-nya) (Mider) (Noun) id
Andap
-
Kasar
-
Alus sor
-
Alus mider
-
Alus madya
-
Alus singgih
-
Mider
Bali dataran dialect
-

Usage Examples

Udeng utawi destar pinaka ceciren krama Bali lan krama magama Hindu di Bali. Udeng kaanggen rikala ngayah adat lan ka pura. Udeng malecir kaanggen olih krama biasa, udeng masongko ceciren pamangku.
[example 1]
An udeng (Balinese) or destar (Indonesian) is a distinctive feature of Balinese people and of those Balinese whose religion is Hindu. An udeng is worn when undertaking volunteer work (ngayah) for the benefit of the community or when going to a temple. An udeng with its front part protruding is worn by ordinary people while an udeng in the shape of a turban is worn by pamangku (priests in the temple ... not priests from the Brahman caste).

Erwin winarn3.jpg
Napiké pemangku punika ring agama Bali?

Sapunapi indik swadharma lan among-amongannyané maka pamangku? Swadharman titiang sané utama, inggih punika madue among-amongan makarya upakara lan ngenterang para pamedek rikala pujawali lan rikala mabakti sinarengan. Boya ja nika kemanten, titiang taler ngayahin parajananne ngenénin indik sekala lan niskala.

Napi manten swadharman pemangku sané pinih mabuat ring désa? Pinaka jan banggul ripantaraning krama kapining kawitannyané. Jan banggul punika madué kasuksman dané pamangku maka piranti sekala sané mawit saking dané prasida mapiuning ring para leluhur. Jero mangku taler pinaka pangraksa lan panegulan tatamian saking kuna, sane nyaga bisama para leluhur.

Napi binan swadharman para pamangku tekéning Ida Pedanda?

Pedanda inggih punika sulinggih sané mawit saking treh Brahmana. Yening sulinggih saking soroh titiangé mawasta Ida Pandita Empu. Pandita utawi sulinggih wantah parab sané ketah kanggén. Yadian pemangku utawi Sulinggih madué swadharma mapakéling ring sekala lan niskala, sekala lan kasunyatan, parajana lan para déwata. Sulinggih kadadosang utawi wenang ring sahananing sané luhuran saha limbakan ring para pamangku. Matiosan ring pemangku, Sulinggih kapatutang utawi wenang nguncarang mantra sané utama saha nganggén sarwa papayasan sane akeh. Pemangku madué wates-wates genah rikalaning muput sakéwanten yéning sulinggih nénten wénten wates-wates kadi punika. Yéning rerehang saking among-amongan, sulinggih madué amongan sané dahat abot tekéning pemangku. Sulinggih madue amongan ngupapira sahananing kasutreptian jagat. Sakéwanten, yening ngarereh pamangku danganan katimbang ngarereh Sulinggih.
[example 2]
What is a Pemangku in religion Bali

What are duties and obligations as a pemangku?

Mostly, my duties comprised of presenting offerings and guiding my congregation during rituals and mass prayer. However, I also provide people with counseling both on worldly and spiritual affairs.

What is a pemangku’s most important function in society?

Being a mediator between the members of my clan and their ancestral spirits. Mediator in a sense that a pemangku acts as the spiritual medium through which the ancestral spirits convey messages. A pemangku is also the repository of the ancient wisdom, the guardian of the teachings of the ancestors.

How do the duties of a pemangku differ from those of a pedanda?

A pedanda is a high priest from the Brahmana clan. The high priest from my clan is called Ida Pandita Empu. The generic term for high priest is pandita or sulinggih. Both pemangku and sulinggih serve as mediators between the sacred and the profane, the mortal and the divine, man and gods. Sulinggih, however, possess higher and wider authority than pemangku. Unlike pemangku, sulinggih could use certain esoteric incantations as well as employ elaborate ritual paraphernalia. A pemangku’s geographical area of service is usually limited to certain temples whereas the sulinggih is not confined by such limitations. From a philosophical point of view, sulinggih have much more responsibility than pemangku. The sulinggih is tasked with maintaining cosmic harmony. On the other hand, pemangku are more accessible than sulinggih.

Dugas nunas baos, pamangkune maosang yening dane mrasidayang ngrereh mobile punika.
[example 3]
During the consultation, the pamangku said that she could locate the car.

⚙ Usage examples pulled from the Community Spaces


In Balinese:   Sedek dina anu, I Tantra panak Balian Sandi katuturin baan pamangku Pura Dalem.

In English:   One day, I Tantra panak Balian Sandi was lectured by the priest of Pura Dalem.

In Indonesian:   Pada suatu hari, I Tantra panak Balian Sandi diceramahi oleh pamangku Pura Dalem.

In Balinese:   Punika mawinan, pamimpin Bali patut mapaiketan sareng makudang-kudang pamangku saking pamerintah, parajanané, miwah bisnis mangda prasida ngungkulin pikobet punika antuk pamargi sané becik miwah ajeg.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Pamangku nglanturang nguncarang mantra-mantra pangastawa majeng ring ista dewata mangda Ida makasami ledang ngicen waranugraha.

In English:   The pamangku then chants mantras to the gods so that they are pleased to give blessings.

In Indonesian:   Dalam prosesi selanjutnya, pamangku mempersembahkan semua banten piodalan mulai dari Sanggar Agung, Padmasana, semua Palinggih dan Panggungan.

In Balinese:   Nka mawinan, Nika mawinan kaaptiang pisan mangda pamangku uning tata-titi susila mangda nenten iwang ring nglaksanayang swadharma.

In English:   The activities of a pamangku in a ceremony at a temple begin with cleaning the place of ceremony, cleaning the water container (coblong), laying out mats, picking leaves and flowers, putting on ceniga (lamak, or coconut leaf decorations), cleaning and filling the holy water container, lighting and placing incense in the courtyard of the temple, offering incense, offering prayascita (purification ritual) to all palinggih (holy shrines), completing all purification equipment, and offering pakalahyang.

In Indonesian:   Kegiatan seorang pamangku dalam sebuah upacara di pura dimulai dengan membersihkan tempat upacara, membersihkan tempat air (coblong), menggelar tikar, memetik daun dan bunga, memasang ceniga (lamak, atau hiasan-hiasan janur), membersihkan dan mengisi tempat air suci, menyalakan dan menempatkan dupa di halaman pura, mempersembahkan dupa, mempersembahkan prayascita pada semua palinggih, menyelesaikan segala perlengkapan penyucian, serta mempersembahkan pakalahyang.

In Balinese:   Pamangku sapatutnyane ngresepin Tattwadewa, Dewa Tattwa, Kusumadewa, Raja purana, miwah Purana Dewa Dharma kahyangan.

In English:   Lontar Kusumadewa is a lontar containing Gegelaran Pamangku, or a procession carried out by a pamangku (priest) in a piodalan ceremony at a temple.

In Indonesian:   Lontar Kusumadewa adalah lontar yang memuat Gegelaran Pamangku, atau prosesi yang dilakukan seorang pamangku dalam sebuah upacara piodalan di pura.

In Balinese:   Lontar Kusumadewa inggih punika lontar sane madaging gegelaran pamangku, utawi polah-palih sane kamargiang olih pamangku ritatkala nuju piodalan ring pura.

In English:   Lontar Kusumadewa is a lontar containing Gegelaran Pamangku, or a procession carried out by a pamangku (priest) in a piodalan ceremony at a temple.

In Indonesian:   Lontar Kusumadewa adalah lontar yang memuat Gegelaran Pamangku, atau prosesi yang dilakukan seorang pamangku dalam sebuah upacara piodalan di pura.

In Balinese:   Pamangku nenten dados ngawag matetegenan, nenten dados ngranjing ring genah maadolan, nenten dados lunga ring genah tajen utawi judi, taler nenten dados masawitra sareng anak corah.

In English:   Lontar Kusumadewa is a lontar containing Gegelaran Pamangku, or a procession carried out by a pamangku (priest) in a piodalan ceremony at a temple.

In Indonesian:   Lontar Kusumadewa adalah lontar yang memuat Gegelaran Pamangku, atau prosesi yang dilakukan seorang pamangku dalam sebuah upacara piodalan di pura.

In Balinese:   Manut saking wawancara pamangku pura Puseh Sumerta (I Made Rai Suta Maskaya, duk warsa 2018) dane nyobyahang sane lintang Desa Sumerta sampun naenin kapimpin olih I Gusti Ngurah Sumerta, nika mawinan wawidangan desa Sumerta sane lintang kawastanin Wongaya selanturnyane kaubah dados Sumerta sane ngranayang saking warih wastan I Gusti Ngurah Sumerta, sane sampun manut saking Babad Ki Bandesa Krobokan Badung inggih punika Gde Pasek Sumerta.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Panglalah uling Corona ento neked murid, mahasiswa muah anѐ lѐnan tusing nyidayang nyalanang swadharmanne tur liu kota anѐ ada di guminѐ matutup apang para kramanѐ tusing pesu malali mailehan muah tusing makumpul ajak anak liu, ento ngranayang upacara melasti di Bali anѐ dadi milu tuah pamangku dogen tusing dadi rame-rame lan pangrupukan di Bali tusing kalaksanayang.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Antuk punika titiang nunas sira sane mawaste pamangku kebijakan lan masyarakat Bali sami mangda sareng sareng bersatu padu, nyaga dresta Bali, ngerumaketang pesemetonan, ngemargiang indik pararem ring desa adat soang soang, mangda nenten akeh malih turis sane ngrubeda ring gumi Baline.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ring warsa 1990 rikala mayusa 32 warsa, Muriati kaadegang dados pamangku ring pura, pamerajan suci ring genahnyane meneng, banjar Siku, Kamasan.

In English:   Kamasan is the only village in Bali where this traditional art form has not been replaced by a new style.

In Indonesian:   Kamasan adalah satu-satunya desa di Bali di mana bentuk seni tradisional ini belum digantikan oleh gaya baru.

In Balinese:   Puncak upacara puniki inggih punika ritatkala pamangku nganyitin api tur nunjel tumpukan sambuk kelapa.

In English:   This ritual is called Masabatan Api (throwing fire).

In Indonesian:   Ritual ini disebut Masabatan Api (saling lempar api).

In Balinese:   Makarya raket sareng makudang pamangku inggih punika kunci rikala ngaryanin solusi holistik.

In English:   Answering the topic raised in this oration is "What is the most urgent problem to be addressed by Bali's prospective leaders?".

In Indonesian:   Suksesnya program penanganan sampah juga terkait erat dengan tingkat partisipasi masyarakat.

In Balinese:   Ring akudang-kudang pradesa, wantah para pamangku tur panglingsir desa sane dados nyaksiang upacara Ngereh puniki.

In English:   In some villages, only village leaders and priests are allowed to witness the Ngereh ceremony.

In Indonesian:   Di beberapa desa, hanya para pemangku dan tetua desa yang boleh menyaksikan upacara Ngereh.

In Balinese:   Barong sane kasuciang taler kairing olih para pamangku sane makta tirtha.

In English:   Sacred barongs are commonly taken to procession by pemangku (holy men) who bring holy water to be freely distributed to the people.

In Indonesian:   Barong yang disucikan biasanya diiring oleh beberapa pemangku (orang suci) yang membawa air suci untuk dibagi-bagikan.

In Balinese:   Balian puniki biasane taler ngrangkep dados pamangku.

In English:   Nunas baos means 'to ask for an oracle' or 'to ask for guidance' from spirits, ancestral spirits or gods for problems that cannot be solved by ordinary means.

In Indonesian:   Roh akan memberikan petunjuk melalui pergerakan atau gambar yang ditunjukkan.

In Balinese:   Duk ngaturang suksma ring para pemilih sane madue hak pilih, para saksi, tur para pamangku ngranayang panca madya puniki.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Dudonan nglaksanayang panglukatan ring Pura Goa Peteng Tanjung Mekar kakawitin antuk ngaturang canang ring parerepan suci pamangku sane wenten ring jeron dane.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sadurung siat yehe kakawitin, para wargine ngaturang bhakti kaater olih limang pamangku sane malinggih ngarep ring panca disaya.

In English:   On the sidelines of this celebration also danced Wwe Amerta dance, which means 'water of immortality'.

In Indonesian:   Di sela-sela perayaan ini ditarikan pula tarian Wwe Amerta, yang berarti ‘air keabadian’.

In Balinese:   Para pamong punika sakadi pamangku, dasaran, sadeg, sumbu, balian, dalang, pragina, juru gambel, undagi, sangging, bendesa adat.

In English:   The functionaries include the uncle, base, sadeg, axis, balian, dalang, pragina, gambel interpreter, undagi, sangging, traditional village chief.

In Indonesian:   Para fungsionaris tersebut di antaranya pamangku, dasaran, sadeg, sumbu, balian, dalang, pragina, juru gambel, undagi, sangging, bendesa adat.

In Balinese:   Taler Wenten sane nyagur pamangku sane kasobiahang makudang akun ring Instagram.

In English:   And also educate tourists about the values and beauty of Balinese culture.

In Indonesian:   Dan juga mengedukasi wisatawan mengenai nilai-nilai dan keindahan budaya Bali.

In Balinese:   Ngiring saking mangkin, pemerintah pinaka pamangku kebijakan saking akah Pendidikan mamargi,tedun ring sekolah naler sareng nincapang awig-awig sekolah mangda kauningin kawentenan nyane tur prasida masikian mimbing utawi membina sisyane sumangdane para sisyane prasida manados sisya sane Suputra lan Sujana,boya ja sakadi sesenggakne “ Mara Nyongkok Kaden Meju, Moral Jongkok ring Era Maju” Inggih wantah asapunika ngenenin indik daging manah titiang manados Masyarakat,titian mapinunas napi sane kasobyahang prasida kapinehin tur karesepang olih para pemangku kebijakan minakadi guru wisesane sane madue wewenang tur kebijakan sumangdane kawentenan Gumi Baline ngangsan becik tur trepti.

In English:  

In Indonesian:  
  1. Made Sugianto
  2. foto dan teks: Erwin Winarno, https://www.facebook.com/R.winarno?fref=ufi with Mangku Les Celagi
  3. Mark Hobart, Beyond Words Some thoughts about how Balinese argue For a symposium on How Indonesians Argue, 3-5th. July 2015: Research Gate.