UPGRADE IN PROCESS - PLEASE COME BACK AT THE END OF MAY

Property:Description ban

From BASAbaliWiki
Showing 257 pages using this property.
"
A
⏤  +
B
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
C
COMA (Composting Around) inggih punika silih tunggil proyek ngaryanang kompos sane kalaksanayang olih para yowana majeng masyarakat. Proyek COMA puniki kalaksanayang antuk sosialisasi miwah praktek berkala ring para yowana utamannyane sisya SMA indik tata cara ngaryanang kompos. Sane kaaptiang malarapan antuk praktek punika wantah paplajahan indik ngolah luu organik dados pupuk kompos sida nglimbak tur kalaksanayang ngawit saking sekolah kantos ring jero soang-soang sisya. Punika ngawinang, proyek ngaryanang kompos prasida nglimbak kantos ring palemahan kramane sane pinih akeh ngamedalang luu organik. Ring lontar Sundarigama kasurat “Wariga, saniscara kliwon, ngaran tumpek panuduh, puja kreti ring sang hyang sangkara, apan sira amredyaken sarwa tumuwuh, kayu-kayu kunang” sane mateges, ring wuku Wariga, Sabtu Kliwon kawastanin Tumpek Panguduh, inggih punika rahinan sane katuju majeng Sang Hyang Sangkara, santukan ida sane ngawa entik-entikane makasami mangda sida lanus. Indike puniki adung pisan sareng proyek COMA, inggih punika ngaryanang kompos, pinaka pupuk alami entik-entikan sane ngawinang tanahe sida nglanus tur nyaga palemahan.  +
Tabuh Caru Wara karipta olih I Dewa Ketut Alit sane mawit sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud. Dewa Alit embas sakeng kulawarga seniman. Dewa alit kauningin dados komposer sane nganggen pendekatan “avan garde” sakewanten setata eling ring uger-uger tradisi. Dewa alit sering polih uleman dados guru miwah makarya tabuh ring dura negara, sekadi : Boston, Massachusetts, New York, Munich, Frankfurt miwah sane lianan. Duk warsa 2007 dewa alit ngewangun sanggar sane mawasta Gamelan Salukat miwah sampun ngawentenan tour ke Amerika duk warsa 2009 miwah 2010. Tabuh Caru Wara karipta duk warsa 2005 sane madue kasuksman nyomyang sahananing sane maurip ring jagate. Ring gending puniki kasobyahan sapunapi harmoni dinamika sane kompleks, nilai-nilai, gesekan, benturan, konfilk miwah arah sane berlawanan, konsep sane saling dagingin sakeng siklus kalender Bali.  +
⏤  +
⏤  +
Saget angine nglinus di kamar 21. Buku ane bacana ajak Luh Ayu Manik ajak timpal-timpalne ento saget magejeran lan makeber. Uli buku ane daki buina usak brengbeng ento pesu raksasa-raksasa ane gobane aeng. Makejang makita malaib, kewala tuah nyidaang mamegeng cara togog tusing bisa nindakang batis. I Wayan ajak I Made makita mageluran ka sisi. Nanging, bibihne macaket sing nyidaang ngomong.  +
Sedek majalan mulih suud mabalih ogoh-ogoh, Luh Ayu Manik lan Putu Nita makesiab nepukin truna-trunane pati purug malaib, sada gelar-gelur jejeh tur ngidih tulung. Tulung-tulung , keto Wayan kraik-kraik. Ada ogoh-ogoh bisa majalan. Awakne gede ganggas lan malakar aji sarwa plastik lan gabus. Prajani Luh Ayu Manik inget teken solah I Wayan ajak I Made ane ngentungang luu sisan ngae ogoh-ogoh ke tlabahe tuni semengan.  +
Alase kagalgal. Punyan-punyanan kayune telah bah. Sedih Luh Ayu Manik lan timpal-timpalne nepukin alase usak. Ada pos polisi di tengah alase, nanging masih tetep ada duratmaka ngamaling kayu. Luh Ayu Manik lan timpal-timpalne cumpu pacang ngejuk malinge. Lacur, dayane ketara. Malinge ngepungin sambilanga nganggarang gergaji mesin. Kenken panadine Luh Ayu Manik lan timpal-timpalne?  +
D
⏤  +
⏤  +
F
G
Gong kebyar inggih punika silih sinunggil gamelan Bali sane nganggen laras pelog lima nada sane ngametuang gending tetabuhan kekebyaran. Gong kebyar maktayang tetabuhan kekebyaran antuk wangun komposisi sane nabuhang makasami piranti gamelane risajeroning aksentuasi sane poliritmik, dinamis miwah harmonis. Manut Sugiartha (2008: 51) maosang, gong kebyar inggih punika orkestra tradisional bali sane madue ceciren keras. Konstruksi harmonis ngametuang paiketan gamelan kebyar sane akehang medaging piranti perkusi, piranti sane kaupin, miwah piranti sane mekaradan. Pinaka gamelan sane kawigunannyane anggen tabuh pategak (instrumental), nabuhang tari-tarian taler anggen sarana melajah, gamelan gong kebyar gelis ngelimbak tur nudut kayun para yowanane miwah para jana ring sajebag jagate meled mlajahin gamelan gong kebyar puniki. Gong kebyar kakantenan metu sawatara duk warsa 1915, sampun ketah krama baline uning indik gamelan puniki, tur sampun akeh banjar, utawi desa miwah sanggar sane madue gamelan gong kebyar puniki, punika taler makueh anake nganggen gamelan gong kebyar ring makudang-kudang parikrama sakeng presentasi estetik murni ngantos kaanggen ritatkala ngiringan upacara Yadnya. I Wayan Rai (2008: 7-8) maosang ring Bali sawatara wenten 1600 (siu telung atak) barung gong kebyar. Wantah mangkin jumlahnyane nyantos bertambah. Gamelan puniki wenten sane druen banjar, desa, lembaga formal, miwah druen krama niri-niri. Kawentenan punika kantun kawewehin malih sakeng makuehne barungan gamelan gong kebyar ring makudang-kudang kota ring Indonesia taler nyantos ring dura negara. Ring dura Negara, gong kebyar kapertama kauningin sakeng literatur miwah rekaman. Silih sinunggil rekaman punika kaasilang olih Odeon lan Beka sane sampun ngerekam gending gong kebyar sekadi Kebyar Ding sempati ring Belaluan Badung, duk warsa 1931 (siu sangangatus telung dasa siki) sekaa gong kebyar Peliatan ngawentenang balih-balihan ring acara Colonial Exposition ring Paris. Raris kelanturang malih ring warsa 1952 (siu sangangatus seket kalih)-1953(siu sangangatus seket tiga) ring Amerika Serikat. Makalih tour kesenian puniki prasida nincapang malih kawentenan gong kebyar druene. Ngantos mangkin gamelan gong kebyar setata dados media diplomasi kebudayaan sakeng Negara Indonesia. Wentenne sekaa gong kebyar sane kautus miwah kagenahang ring kantor kedutaan Negara kaanggen nincapang miwah pasawitran ring paiketan sakeng Indonesia sareng panegara tiosan. Sane mangkinGamelan Gong Kebyar prasida gelis ngalimbak miwah polih apresiasi positif, santukan gamelan puniki praktis tur fleksibel. Gamelan gong kebyar ngicenin genah kreatifitas sane pinih jimbar majeng ring pengrawtine. Minakadi sekaa gong alit-alit, bajang-bajang, truna-truna, truna-truni, taler werdha prasida ngamijilang kreasine tur prasida matetabuhan sane atraktif tur metaksu. Piranti-piranti gamelan gong kebyar puniki jangkepne makueh metiosan. Yening gong kebyar sane pinih jangkep kawastanin gamelan gong kebyar barungan jangkep utawi barungan ageng sane kawangun antuk 21 (selikur) soroh pirantine. Soang-soang pirantine punika madue pesengan tur kawigunan sane matiosan, minakadi : 1. Atungguh trompong, medaging 10 pencon 2. Atungguh reong, medaging 12 pencon 3. Ajangkepan Giying soang-soang nganggen 10bilah 4. Kalih jangkep Pemade, soang-soang nganggen 10 bilah 5. Kalih jangkep Kantioan, soang-soang nganggen 10 bilah 6. Ajangkepan Kenyur soang-soang nganggen 7 bilah 7. Ajangkepan Calung, soang-soang nganggen 5 bilah 8. Ajangkepan Jegog, soang-soang nganggen 5 bilah 9. Ajangkepan kendang cedugan 10. Ajangkepan kendang gupekan 11. Ajangkepan kendang krumpungan 12. Kajar asiki 13. Kempli asiki 14. Kempur asiki 15. Bende asiki 16. Kemong asikih 17. Gong lanang-wadon 18. Apangkon cengceng gecek 19. Kutus cakep cengceng kopyak 20. Kalih suling alit, tur akutus suling ageng. 21. Rebab asiki. Gamelan gong kebyar nganggen saih pelog 5 nada wastanne. Pateh sakadi saih pelog 5 nada gamelan bali sane tiosan, sakadi gamelan Gong Gede, miwah Gong Palegongan antuk jajaran suarane minakadi : Ding, Dong, Deng, Dung, Dang. Tiosan punika ring gamelan bali wenten sane kawastanin Ngumbang-ngisep. Ngumbang-Ngisep inggih punika kakalih suara sane pateh, sakemaon madue frekuensi utawi reng sane metiosan malih akidik. Yening makakalih suara ngumbang-ngisep nika tabuhang janten sampun ngawetuang reng suara sane mabinayan sakewanten kakantenan metu suara sane becik tur lengud kapirengan. Ring gong kebyar taler kauningin sane kawastanin “keseimbangan” inggih punika tatacara idup sane madasar antuk Rwa Bhineda, jele-melah, becik-kaon, pateh-matiosan. Indike puniki sering kacingak ring bantang Kesenian Bali sane ngutamayang rwa bhineda puniki ngantos mijil uger-uger miwah tata titi sane dados papalihan ring balih-balihan keseniane punika. Parindikan keseimbangan utawi papadan puniki ngametuang wangun-wangun sane simetris miwah asimetris, ngametuang suara sane harmonis utawi disharmonis, niki sampun sane kawastanin Rwa Bhineda. Rwa Bhineda puniki sane wenten ring gamelan Gong kebyar, sapunapi suara-suara sane mabinayan kawigunanyane, mabinayan suarane, sakewanten rikalaning nabuhang gamelane punika prasida metu tetabuhan sane becik, lengud, tur ngelangenin. Indike puniki prasida kapanggihin ring piranti gong kebyar sane wangunnyane mapasang-pasangan utawi mejangkepan. Lanang-wadon sane kaanggen ring ajangkepan kendang miwah gong. Ngumbang-ngisep, suarane pateh sakewanten frekuensine mabinayan, kaanggen ring suara2 sane mabilah tur mapencon. Ring wewidangan tatacara nabuhin gamelane punika metu raris istilah-istilah sane sering kangge ritatkala ngolah suarane minakadin ngotek, norot, cecandetan, ngoncang, ubit-ubitan. Tatacara ngotek utawi kotekan inggih punika nganggen uger-uger polos sane suarane nganutin kajar, sangsih suarane nenten nganutin kajar. Makasami ngawentenan ceciren-ceciren Rwa Bhinedane sakewantenan metu sane becik. Ketahnyane prasida kapanggihin wangun-wangun gending gong kebyar madue pah-pahan wangun minakadi, kawitan, pengawak, miwah pengecet. Kawitan nirgamayang sekadi sirah imanusane, pengawak nirgamayang sekadi awak i manusane, pengecet nirgamayang sekadi batis i manusane. Makasami pah-pahane punika mawit sakeng rwa bhineda sane nenten prasida kapasahang mangda prasida ngamijilang tetabuhan sane prasida ngelangonin.  
⏤  +
⏤  +
Genggong inggih punika silih sinunggil piranti kesenian bali sane unik tur arang pisan kawentannyane. Piranti genggong mawit sakeng papah kayu pugpug sane kaolah. Ring bali kawentena gamelan genggong nenten makueh sekadi gamelan gong kebyar utawi soroh gamelan sane tiosan. Kawentenan gamelan genggong ring bali sane kauningin wantah wenten ring buleleng abarung, gianyar pitung barung, miwah ring karangasem abarung. Ring dunia musik modern, genggong ketah kebaos Jew’s Harp. Panegara sekadi Amerika Serikat, Rusia, India, Italia taler Inggris madue piranti musik mirip sekadi genggong. Wenten sane mawit sakeng kayu, logam, gesing, miwah perak. Tiosan ring dura negara, ring wawidangan Indonesia taler wenten piranti musik sane mirip sekadi genggong. Ring jogja kawastanin Rinding, sulawesi kawastanin Embit, ring madura lan bali kawastanin genggong, ring papua (pamekas ring Suku Dani) kawastanin Pikon. Genggong kantun maurip ngantos mangkin ring soang-soang genahe punika. Wenten sane katabuhang ngeraga utawi makelompok. Ritme miwa melodi sane katabuhang nganutin rasa sane wenten ring soang-soang genah punika. Ring bali nganggen laras utawi saih selendro. Yadiastun nada miwah suara sane kaasilang nenten becik lan jenar sekadi suara sane kaasilang olih suara suling, sakewanten rasa sane metu pastika masuara selendro. Genggong ngeranjing soroh musik idiofon sane nganggen kolongan i manusa pinaka bumbung suarane. Anggen ngasilang suarane antuk ngatur ruang ring kolongan manusane. Silih sinunggil desa ring gianyar sane madue sekaa Genggong inggih punika desa Batuan. Sane mangkin genggong sampun wenten perubahan. Sane dumunan kantun nabuhangnyane ngeraga, mangkin sampun prasida nabuhangnyane abarung utawi mekelompok. Indike puniki santukan wenten panglimbak pikayun sakeng sang seniman mangdane genggong puniki prasida nglimbak. Sane dumun wantah kanggen nglimurang manah, sane mangkin sampun kaanggen ngiringan tari-tarian utawi tabuh petegak. Wangun saking pertunjukan genggong inggih punika kakawitin antuk tabuh petegak, tari sisya Pangleb, tari onang ocing miwah tari godogan. Gending petegak inggih punika tabuh sane kabaktayang ring pamungkah pertunjukan punika. Ring ilen-ilen Genggong Batuan wenten makudang-kudang soroh gending petegak, sekadi : tabuh telu, angklung, sekar sandat, sekar gendit, katak ngongkek, lan kecipir. Soroh gending puniki taler polih paweweh sakeng gending angklung, inggian gending angklung kabakta ring gending genggong. Indike puniki prasida kamargiang santukan saih angklung sareng saih genggonge punika pateh. Kendang sane kaanggen taler pateh sekadi kendang angklung, sakewanten sabran rahina kendang sane kaanggen kendang bebatelan santukan tari-tarian sane kairingingan mangda anut adung. Gending-gending iringan tari sekadi sisya pengeleb, onang ocing, Miwah dramatari Godohan. Dramatari puniki nyritayang indik kawentenan Raja Jenggala sane tresna sareng Putri Daha. Nyantos mangkin, nenten kauningin duk kapan genggong niki mijil ring Bali miwah desa Batuan. Manut Pak Made Djimat ( sesepuh tari ring Batuan) maosang manut cerita sane kapirengan olih dane, sane ngaryanang genggong inggih punika Tapak Mada (wastan Maha Patih Gajah Mada duke durung manados patih). Rikanjekan Tapak Mada wenten ring tengahing alas jagi ngwangun empelan toya, kakaryanang genggong lan suling anggen ngibur rikalaning mesandekan. Tapak Mada manggihin punyan pugpug raris kaolah dados genggong. Kasuen-suen ngikutin pamargin ngiterin Nusantara, Tapak Mada makta kesenian genggong puniki ke Bali, punika taler sareng kesenian Gambuh, sakewanten duk kapan genggong wenten ring desa Batuan nenten wenten sane uning. Cerita puniki kapolihang Djimat sakeng para panglingsirne sane sering kapentasang ring ilen-ilen Topeng miwah Prembon. Mangkin I Nyoman Suwida pinaka silih sinunggil seniman Batuan sane teleb ngelestariang kesenian Genggong. Nyoman Suwida sampun tatas nabuhang genggong puniki kasarengin antuk prakantinyane ring komunitas Genggong kutus sane kadruen olih Wayan Suwida. Komunitas seni puniki madue galah pentas sane akeh pisan. Mawit sakeng desa-desa ngantos dura negara. Yening pentas, sawatara wenten tigang soroh gending genggong sane setata ketabuhang sekaa sane akehnyane limolas diri puniki. Tatiga gending punika inggian macepetan, sangkep enggung, miwah magenggongan. Soang-soang saeng gending puniki madue ciri khas sane unik saha becik.  
Gong Raja Due inggih punika piranti gamelan kuno sane kasimpen ring Pura Puseh Bale Agung Desa Adat Sepang, Kecamatan Busung Biu, Kabupaten Buleleng, Bali. Wit gamelan puniki nenten kauningin, sakemaon gamelan puniki sampun kagamelang ri kala upakara nyabran warsa ring Pura Puseh saking nguni. Gamelan kuno puniki wantah dados kagamelang ri kala piodalan olih plekutus diri sane sampun polih amongan, kabaos Sekaa Gemblung. Piranti gamelan pingit Gong Raja Due makadi kendang apasang, gong apasang, sompret kuno, miwah piranti saking besi sane kagedig anggen nginggilang tempo gamelan. Wenten plekutus soroh gending gamelan ring sekaa kuno puniki. Plekutus soroh gending punika tambis-tambis pateh, sakemaon yakti prasida kauningin pabinayannyane saking suaran sompret miwah gedig kendangnyane. Piranti gamelan puniki kapracaya prasida ngiket jagat sekala miwah niskala, sane ketah kabaos gumin wong samar. Nenten ja punika manten, piranti gamelan puniki taler kapracaya pinaka dewata sane malingga ring Pura Puseh, punika mawinan sadurung piranti punika kaanggen, wenten upacara sane kalaksanayang mangdane piranti miwah plekutus diri sane polih amongan prasida suci.  +
H
⏤  +
⏤  +
I
⏤  +
⏤  +
J
⏤  +
⏤  +
⏤  +
K
⏤  +
⏤  +
⏤  +
Tari kebyar duduk karipta olih maestro tari I Ketut Mario, tari kebyar duduk dados silih sinunggil tarian bali sane sampun kaloktah puniki madasar sakeng paiketan manusa sareng gumine. Karesepang miwah kabaktayang antuk kayun sane halus, kuat, lincah. Sesolahan puniki cihna sakeng jalan idup i manusa sane ngaruruh rwa bhineda, kuat, alus, maskulin, feminim. Kewagedan sang pragina nyolahang tarian kebyar duduk puniki turmaning prasidang ngimbangin tetabuhannyane pacang micayang kelanguan majeng rinh sang sane nonton.  +
Sesolahan “kenapa Legong” Japatwan pinaka karya koreografer istri sane mapesengan Ida Ayu Wayan Arya Satyani. Santukan karya puniki karipta pinaka cihna kasenengane sareng penciptaan kawentenan tari legong, inggian sekadi kesukilan teknik utawi keajegan sane kasobyahang olih legong puniki. Karya tari Japatwan taler pinaka anggen pengancan Dayu Ani metaken malih ring proses penciptaan sane sampun kamargiang. Punika taler margi anggen nyelehin malih nganinin indik angga iraga suang-suang. Sapunapi anggan iraga prasida ngangkenan kawentenan dagingnyane. Mesolah punika boya ja maosang indik lanang utawi istri, sakewanten sujatine mesolah punika mapaiketan sareng Jiwa pramananing i manusa. Japatwam polih inspirasi sakeng geguritan teks japatwan sane nyritayang Gagak Turas taler Japatwan rikalaning nguber Ratnaningray ke siwaloka, japatwan raris midartayang pikenoh sastra ring kauripan imanusa. Jnana sane patut kaanggayang mangda prasida nemuang karma becik. Kawitan pamargin punika inggian rasa kelangan Japatwan sane katinggalin olih Ratnaningrat, somah sane tresnaina sakeng ngredani. Ratnaningrat pinaka panugrahan sakeng Dewa Indra sane kautus mangdane prasida mintonin kepradnyanan Japatwan rikalaning ngemargiang kewagedan miwah kawruhan nganinin indik pamargin sang atma nuju moksa. Ring ketekan 7 rahina wusan pawiwahan, ratnaningrat mewali ke Indra Loka, kocap pacang ngayah ngelegong. Ring gaguritan miwah kesarengin kendang pelegongan, dumogi sesolahan puniki prasida ngamolihang kelanguan sakeng carita sane kasurat olih sastrawan ring naskah geguritan.  +
L
Dokumentasi ring tanggal 13 september 2021 ring SMANBARA, ring galah punika tityang kantun ring tahapan mekarya tatakan sane kaangge genah lampu, sane malakar antuk plastik lan kardus  +
tyang sareng tim puniki wenten ide angge nguangin luu nanging polih jinah utawi hasil.antuk luuu punika tyang olah anggen kerajinan tur adep tyang mangde polih jinah  +
Puja lan stawa majeng Ida Bhatari Laksmi saking Rigweda Samhita, mogi Ida mapaica karahajengan lan kasukertan jagat.  +
Garapan Legong puniki karipta oleh koreografer I Nyoman Cerita miwah komposer I Dewa Putu Berata ring Sanggar Seni Çudamani. Pawisik pinaka isyarat sakeng bhuana agung indik sane sampun lintang, dina mangkin miwah sane jagi rauh. Pawisik ngicenin i manusa mangda setata eling ring wawidangan genah imanusa maurip. Puniki ngantenang i manusa setata mapaiketan sareng bhuana agung.  +
⏤  +
M
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
Ring karya puniki, Wenten akeh wacana sane kepolihang. Sekadi conto, ngariyanang gambar punika sane kakaryanang ngangge plastik kemanten, Sida kaangge barang sane maguna akeh tur maduwe nilai Pinih becik,  +
⏤  +
N
Video miwah kriya patra puniki ma karyanin olih sisia saking SMP Dwijendra Denpasar minakadi : Satya, Kirana, miwah Ayu. Video miwah kriya pantra puniki mawit saking leluu organik miwah non organik sane nunjang perekonomian Bali antik karya patra sane prasida ka adol. Sampun ketah anake maosang Bali pinaka pulo pariwisata, kamaon para jana Baline durung prasida ngolah leluu miwah ngilangin sane ngawinan akeh pesan leluu sane durung prasida ka olah. Sakancan leluu punika sapatutnyane prasida ka olah ka dadosang karya patra sane maguna malih tur prasida ngelestarian wewidang palemahan ring Bali  +
Ring ngemargiang kahuripan sekadi mangkin, ritatkala kemajuan jaman sampun nénten prasida nambakin sinah pikobet sané nyarengin utawi ngikutin sinah pacang akéh. Kemajuan jaman sinah mapikenoh ngawerdiang kahuripan tur nincapang kesejahteraan utawi kasukertan idup para wargané. Nika patut i raga suksemaang tur tincapang malarapang antuk utsaha tan sipi tur pangubakti ring Ida Hyang Parama Kawi malarapan malaksana sané becik tur mapidabdab ring kahuripan puniki. Sekadi sampun kabaosang ring arep pikobet sané nyarengin ring kemajuan kahuripan sekadi mangkin sané dados unteng ring guratan lengkara sané kawedar niki wantah indik luu utawi mis plastik. Ring kahuripan sekadi mangkin luu plastik sinah sampun dados pemandangan sawai-wai. Nénten wénten sané nénten uning tekéning luu plastik punika. Luu plastik utawi sering kabaos sampah plastik wantah sampah produksi sané dados pikobet sané pelik utawi dados masalah ring kawéntenan palemahan i raga. Sampah plastik sekadi sampun nututin kahuripan i raga sareng sami. Conto sané i raga patut kayunin. Sami ngasilang sampah plastik. Matumbasan napi ja sané mangkin sinah ngawetuang luu plastik. Numbas ajengan kaicén tas sané mebahan plastik minakadi tas krések. Kénten taler yéning matumbasan sekancan alat-alat kecantikan sinah tas krésék sané anggén genah. Yéning kayunin napiké sané tumbas tur ring dija ja matumbasan sinah jagi ngawetuang luu plastik. Sekancan plastik sané kacingak tur kaanggé mungkus utawi genah bablanjaan, ring warung, ring toko, ngantos ring swalayan sinah genah sané kaanggén genah bablanjaan nénten wénten tiyos sinah tas plastik utawi tas krésék Tiosan ring indiké puniké sekancan adol-adolan sané tragia ring pasar, warung ngantos ka toko-toko sami mabungkus plastik. Ajeng-ajengan utawi barang barang sané kaadol taler mabungkus plastik. Yéning matumbasan krupuk, sanganan kering tiosan sinah sampun ngawetuang luu plastik saantukan plastik pinaka bungkusnyané. Dadosné ring sekancan margi, pasar, paumahan, lingkungan kantin, lingkungan toko kénten taler ring swalayan sinah sampah plastik nénten méweh ngereh utawi dados pemandangan sawai-wai. Napi malih yéning luu plastik nénten kauratiang utawi kadaddabang olih i raga sinah ngawetuang pikobet sané pelik. I krama utawi warginé kari akéh sané ngawag ngutang luu plastik. Got sané sepatutné genah embahan toya yéning sabeh akéh anggéna tongos ngengkebang luu plastik. Sekancan luu sané wénten jeg kasampatang tur kagenahang ring got ring sekancan sisi margi. Warginé marasa élah tur aluh nénten nyak tuyuh sané penting luuné nénten pasléngkat dadosné got anggéna genah luu. Napi mawinan asapunika niki prasida kacingak yéning wénten sabeh akéh pisan goté meluah ulian tongosné majalan sampetan ulian wénten luu boya ja luu plastik kémanten ngantos luu tiyosan numplek irika. Napi malih luu plastik sané marupa botol sinah jagi ngawinan goté pacang sampet. Nika sampun sané ngawetuang banjir ritatkala sabeh rauh. Pikobeté puniki pikobet i raga sareng sami. Napi sané kasurat boya ja samian warginé maparilaksana sekadi asapunika. Akéh sané urati minabdabin luu plastik lan luu tiosan sekadi don-donan muah lianan. Yéning dados, ngiring luu plastik sané marupa botol plastik, peralatan plastik sané ssmpun nénten dados anggé pupulang. Punika luu plastik sané marupa tas krésék utawi plastik dadosang asiki. Luu sané marupa don utawi sané mawit saking tetaneman sané jagi berek dados genahang ring tegalan sinah maguna dados rabuk utawi pupuk kompos. Punika taler luu siosan sisan ajeng-ajengan sinah dados anggé rabuk utawi tetadahan bawi. Luu plastik sané dados daur ulang nika dados kaadol sinah jagi ngamolihang jinah ngawinang i raga sumringah dados tumbasang tasik utawi uyah anggé ritatkala makarya sambel matah. Ring margi utawi ring arepan puri, jero, geria , umah soang-soang sampunan ngutang luu ring jelinjingan utawi got. Got sané wénten ring sisin margi mangda setata resik sinah becik kapanggih. Buina yéning sabehé rauh nénten wénten banjir utawi toya meluab ngebekin margi. Yéning sami peduli utawi urati ring kawéntenan luu plastik puniki sinah jagaté jagi asri pemandangan becik lestari. I raga sami seneng ring ati. Luu nénten malih dodos pikobet pelik. Luu plastik sebenehné maguna yéning sami mapikayun becik. Boya ja pikobet pelik. Antuk punika iriki titiang lan timpal titiang berinovasi ngolah luu plastik dados lukisan sane menarik.  
⏤  +
P
⏤  +
Pendet Swastiastu inggih punika sasolahan panyanggra sane nganggen tabuh Jegog, gamelan malakar tiing saking Jembrana, Bali, sane kasolahang antuk kalih baga. Baga 1 : Anggen nyanggra uleman ri kala ngranjing ring genah acara, miwah Baga 2: ngaturang swasti prapta nganggen sasolahan sane lemuh, kasarengin tabuh Jegog miwah gending sane ngelangenin. Sasolahan Pendet Swastiastu kakawi olih Deniek G. Sukarya, pinaka angga kreatif tur olah tabuh, Putu Adi Arianto, S.Sn., miwah Wayan Sumindra, S.Sn., pinaka olah tari miwah kostum.  +
⏤  +
Purna sasi inggih punika tembang mabasa Kawi (Jawi purwa). Purna sasi maartos "bulan sane sampurna" tur madaging panyumbung marep ring sunar bulan purnamane sane banget ngetisin.  +
⏤  +
⏤  +
R
⏤  +
Komposisi musik rangrang karipta olih I Dewa Putu Rai sane mawit sakeng Pengosekan, Mas, Ubud. Kruna Rangrang madue kasuksman ngerakit utawi ngerajut mangda dados asiki. Pateh sekadi iraga sane mapaiketan sareng ne tiosan. Gamelan Bali sering kakawitin antuk baga 'peng-rangrang', abstraksi sane ngambah sakeng melodi utama. Sekadi benang barak sane saling maiketan sakeng wangun komposisi musik. Karya seni Rangrang puniki polih ide sakeng leluhur maestro komposer taler silih sinunggil pinaka rasa bhakti majeng ring guru nabe Wayan Lotring (maestro tari, pengrawit gamelan Bali). Kejegegan miwah inspirasi kadadosang siki antuk tatacara sane mawit sakeng pusaka kesenian sane sampun kawarisang miwah anut sareng para yowana ne ring aab jagat sekadi mangkin.  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
S
Tabuh sane mamurda Su3lim (kawacen sublim) punika karipta olih seniman sane mawasta I Putu Swaryandana Ichi Oka sakeng Banjar Pande, Sayan, Ubud, Gianyar. Ryan kenten parab ipun nedeng jemet-jemetne melajah ring jurusan Pendidikan Master Institut Seni Indonesia Denpasar. Su3lim medue kasuksman saking lengkara ‘menyublim’ sane kaartiang pinaka ‘perubahan’. Mapaiketan sareng komposisi musik, komposer ngemanahang kasuksman ‘perubahan’ puniki nganinin indik kawigunan miwah estetika piranti Gamelan Bali. Tiosan punika kruna Su3lim ring komposisi musik puniki madua arti sub miwah blim, maarti Subdivisi Lima sane kuasa ring matra tabuh puniki. Kruna Su3lim nganggen angka 3 pinaka ngangganin aksara B madue arti inggian wenten 3 kawigunan piranti gamelan sane kanggen komposisi musik inggih punika: jegog penanda melodi line Ugal kanggen penandan gending Gangsa pinaka isen-isen sane kagarap dados asiki ring kawigunannyane nabuhang pola-pola lagu sane kasusun sistematis miwah terstruktur  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
Speech delay, silih sinunggil komposisi musik sakeng komponis istri Bali sane mapesengan Ni Nyoman Sraya Murtikanti. Mang Sraya, (nika pungkusan ipun) lulusan sakeng Institut Seni Indonesia Denpasar sane mangkin ngelanturan masekolah Master ring Institut Seni Indonesia Surakarta sampun akeh ngripta tur ngametuan musik kreatif sane kantun madasar antuk pakem-pakem tradisi. Speech delay, utawi lat mebaosan pinaka istilah umum nuju kasuksman sakeng anake sane lat uning ngeraos miwah mebabaosan sane nenten manut sareng yusan anake alit. Silih sinunggil semeton istri ne Mang Sraya naenin keni Speech Delay, sakewanten naenin keni pinyungkan lat ngeraos tur mabaosan, ipun medue kewagedan rikalaning ngelingan miwah madue rasa imajinasi sane becik. Kawentenan punika ngicenin Mang Sraya ide miwah inspirasi raris kabakta ring musik kreatif punika. Tabuh puniki nganggen piranti Gender Wayang. Polah palih tetabuhane madasar antuk pikobet-pikobet sane kametuang olih speech delay punika, raris kaolah miwah ketafsiran sareng wangun tekstual garapan minakadi: 1. Pikobet nganinin indik artikulasi babaosan kacihnayang olih katik panggul gender sane kaanggen nepak daun gamelan gender wayange punika. Yadiastun ring serahinane katik panggule punika nenten naenin kaanggen nepak bilah-bilah gamelan. 2. Pikobet basa reseptif (input) utawi mirengin babaosan, miwah ekspresif (output) utawi mababaosan kacihnayang antuk sistem estafet utawi magiliran. Ring tabuh gender wayang sane umum, tata cara gegebugannyane kamargiang sinarengan, sakewanten ring garapan puniki tata cara gegebungannyane kamargiang slegenti utawi magiliran. 3. Madue kewagedan ring daya imajinasi becik, kakantenan antuk melodi sane setata metiosan ring sekancan piranti gamelan gender wayang. Indike puniki mabinayan sareng gending gender wayang sane sampun ketah kamargiang nganggen melodi asiki inggih puniki wantah melodi polos lan sangsih. Ring tabuh puniki, sang pangripta ngepah tetabuhane antuk petang (4) pepalihan. Ring sekancan pepalihan nyihnayang ide miwah bantang utawi unteng sakeng garapan tabuhe punika. 1. Ring pah-pahan kapertama, nganggen katik panggul gender sane kakawitin sakeng kantilan I antuk nyuarayang melodi sane bawak, tur kaulang-ulang. Raris juru tabuh kantilan I nepak asiki nada ring piranti pemade I sane matatujon mangdane juru tabuh pemade I prasida ngelanturan tetabuhane antuk ngamargiang makudang-kudang melodi sane sane metiosan sareng melodi bawak kantilan I. 2. Ring pah-pahan kaping kalih nganggen tempo utawi mat sane sedeng. Wenten malih pah-pahan melodi sakeng pemade sareng kantilan. Kantilan nabuhang 2 nada nyilih asih nganggen tempo becat miwah sikut sane mabinayan. Ring selagan melodi punika, pemade ngicenin aksen pinaka ceciren nguncab majeng ring melodi kantilan. Raris kelanturang antuk melodi sane akehnyane kutus kajar, jajaran suarane punika nyilih asih tur selegenti katabuhang. 3. Ring pah-pahan sane kaping tiga, nganggen mat sane banban raris sekakidik mecatang. Ring wawidangan puniki, sang pangripta nganggen 1 melodi sane pateh sakewanten tetueknyane ring dinamika risajeroning sekancan piranti gender wayang punika. Raris kelanturang antuk nulad silih sinunggul tabuh gender wayang sane mawasta Angkat-angkatan. Gending angkat-angkatan pinaka silih sinunggil tabuh gender wayang sane kaanggen rikalaning ngambelin wayang tatkala nuju genah meperang. Ring gending puniki wenten kalih soroh melodi matiosan sane katabuhang olih tangan ring tengen miwah tangan ring kiwa. Pola melodi Ring tangan kiwa nganggen nada 4 kajar sane terus kaulang-ulang ngantos puput. Ring tangan tengen sayan lincah tur variatif ring sajeroning nadanyane. Indike puniki sekancan pirantine punika madue melodi sane mabinayan sakewanten sujatine sami saling mapaiketan dados asiki. Indike punika sane kawastanin polifoni. 4. Ring pah-pahan kaping pat. Nganggen teknik polimetrik wastannyane. Ring sekancan piranti gender wayang punika nganggen makudang-kudang sikut birama sane matiosan. Kantilan I nganggen mat 5/4, pemade I nganggen kajar 10/4, kantilan 2 nganggen ¾, pemade 2 nganggen 6/4. Ring ailehan, samian piranti gender pacang macepuk ring ketukan kaping 30. Sekancan piranti gender medue lengkara nada sane matiosan, sakewanten pacang katemu ring ketukan 20. Piranti gender punika pacang katemuang antuk angsel-angsel sane mirip. Raris pinaka panguntat tetabuhan kadagingin kebyar antuk jajaran nada sane matiosan sakeng kantilan sareng pemade. Karya tabuh kreasi Speech Delay puniki sampun kapentasang ring festival Musik Kreatif Kuno Kini duk warsa 2020 (kalih tali kalih dasa). Tabuh-tabuh tiosan sane karipta olih Mang Sraya prasida kapiarsayang ring kanal Youtube Sraya Murtikanti.  
⏤  +
⏤  +
Tembang puniki maosin indik pati, sane setata wenten ring samping i raga. Pati wantah dwara pinih untat, kewanten taler jelanan nuju urip sane anyar.  +
Sundih pinaka daun kelapa sane tuh utawi slepan sane tuh kaborbor nganggen api sane kanggen rikalaning ngenterang pemargin sawa mamargi ke setrane. Sundih prasida kaartuang pinaka pegalang margine mangda nente kepetengan. Komposisi puniki pinaka wangun tabuh kreasi sane kawangun utawi karipta nganggen gamelan semarandana. Tabuh kreasi sundih pinaka karya kapertama sane karipta olih sang pangrawit. Antuk nyinahyang miwah midartayang kasuksman sundih punika mangda prasida dados pengalang utawi penuntun rikalaning ngelanturang pamargi selanturnyane.  +
Swasti prapta pinaka garapan tari sakeng koreografer Dewa Ayu Eka Putri sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud kasarengin komposer I Putu Swaryandana Ichi Oka sakeng Banjar Sayan, Ubud, Gianyar. Garapan tari puniki karipta duk warsa 2018 miwah kapertama kasolahang ring Festival Cudamani warsa 2018. Festival Cudamani puniki kamargiang nyabran warsa sane kakawitin duk warsa 2016. Swasti Prapta madue arti ring Bahasa Indonesia, Selamat Datang. Garapan tari kreasi baru puniki matatujon ngibur miwah ngerauhin sahananin sane becik-becik sakeng sedaging jagate. Sesolahane dangan pisan sakewanten madue kasuksman sane ageng. Punika sepatutne yening nyanggra sekancan napi sane rauh ring kahuripan manusane. Gending miwah tembang sane harmonis miwah dinamis ngantenang sayaga pacang nyanggra parindikan sane anyar. Simetri miwah asimetri setata medampingan. Sekancan sane becik nenten pastika mawit sakeng sane becik nanging mawit sakeng kahanan sane nenten becik. Swasti prapta, rahajeng rauh sekancan kawentenan jagat.  +
T
Tabuh Kepahingan pinaka garapan tabuh baleganjur bebarongan sane karipta olih Ida Bagus Anom Mandhara Giri (sane sering kaparab Gus Anom) mawit sakeng Kendran, Tegallalang. Gus anom silih sinunggil lulusan sakeng Institut Hindu Dharma Negeri Denpasar sane teleb ring parikrama kesenian widang tetabuhan. Kepahingan pinaka jangkepan kasuksman sakeng kruna kepah miwah ingan. Kasuksman sakeng Kepahingan inggih punika sareng-sareng muputang kekaryan sane abot mangda prasida manados ingan utawi dangan. Ring bali, kepahingan punika ketah kebaos Gotong Royong. Gotong royong utawi kepahingan puniki sampun wenten sakeng nguni turmaning sampun dados ceciren sakeng nilai-nilai kebudayaan sakeng krama bali ne. Garapan musik bebarongan puniki karipta duk warsa 2014 sane medasar antuk rasa meled sakeng daha truna kendran lan kepitu mangdane masikian tur matunggilan dados sekaa truna desa adat kendran. Kekantenan sakeng musikalitasnyane, bebaronhan puniki nganggen pola ritmis sane dangan miwah aluh pisah. Indike puniki nyihnayang kayun lascarya, subhakti daha trunane mangda masikian mangdane gotong royong utawi kepahingan ring jagate kantun ajeg lan lestari. Unteng tetujon sakeng garapan bebarongan punika wantah anggen Ngayah, utawi ngaturang tetabuhan majeng ring Ida Sesuhuunan antuk manah lascarya. Alunan melodi sane ingan miwah dangan kapiregan tur karesepang nyihnayang rasa paiketan rikalaning ngemargiang wangun gotong royong utawi kepahingan ring jagate. Duk warsa 2020, tabuh puniki malih kapentasang pinaka anggen pangeling-eling sakeng sekaa Gong Gurnita Sari antuk semangat miwah rasa masikian sakeng truna-truna kalih banjar puniki.  +
Tabuh kebyar perak pinaka silih sinunggil komposisi karawitan sane karipta oleh Maestro Gamelan Bali (newata) I Wayan Gandra sakeng desa Peliatan, Ubud. Tabuh puniki nyihnayang sinar perak sane menggema ring jagate. Lantunan melodi miwah kotekan musik sane dinamis ngawinang tabuh puniki setata ajeg miwah lestari sane nenten med-med kaplajahin miwah katabuhang.  +
⏤  +
Tabuh Lemayung karipta olih I Dewa Putu Berata pinaka seniman sane sampun kaloktah ring dura desa nyantos dura negara. Dane sane mangkin dados manggala ring Sanggar Seni Cudamani. Sanggar Cudamani pinaka sanggar sane madue tatujon ngewangun, ngelingan miwah ngelimbakan seni tabuh lan tari sane sampun punah turmaning seni sane sampun tan kaelingan olih krama ne. Tiosan punika, Dewa Berata taler makueh sampun ngaripta tabuh lan tari sane inovatif. Tabuh Lemayung silih sinunggil tabuh sane karipta olih Dewa Berata sane makueh ngamolihang apresiasi sakeng seniman bali miwah seniman sakeng dura negara. Lemayung karipta duk warsa 2004 (kalih tali pat). Daweg punika sedeng rame-rame anake pacang ngawentenan Pemilu. Rikalaning nyanggra pemilune punika makueh partai-partai sane micayang janji ke sekancan kramane. Irika raris kramane bingung utawi paling pacang milih sane cen jagi anggen pemimpin. Bingung tur paling punika yening raosang ring basa bali kawastanin Lemayung. Lemayung puniki raris kasobyahang ring lengkara musik pinaka cihna sakeng ipun I krama. Ritme tabuh sane enduk miwah halus cihna sakeng kramane. Ritme tabuh sane ageng tur kuat pinaka cihna sakeng sang angwerat. Melodi sane manis pinaka janjin ipun sane kaanggen ngerayu kramane. Sakewanten sang sane pageh nenten pacang kayun kagoda olih janji-janji punika. Ring tabuh lemayung puniki taler medaging kasuksman mangdane iraga celing tur pageh rikalaning ngerereh pemimpin sane pinih becik medasar antuk ritme miwah melodi sane nenten umum. Lemayung nganggen gamelan Semarandhana sane marupa tabuh kreasi pepanggulan. Tabuh kreasi pepanggulan pinaka jangkepan sakeng tabuh kreasi kekebyaran miwah tabuh kreasi lelambatan. Tabuh kreasi kekebyaran pinaka tabuh sane anyar, sane medue unsur-unsur melodi sane anyar marupa kekebyaran sane kanggen ring gamelan gong kebyar. Tabuh kreasi lelambatan pinaka tabuh lelambatan sane sampun ngamolihang pepayasan miwah kreasi, dadosne tabuh klasik punika prasida kekantenan anyar malih. Tabuh kreasi kekebyaran nganggen kendang gupekan (kendang sane nenten nganggen panggul). Tabuh lelambatan nganggen kendang cedugan (kendang sane ngaggen panggul), taler ciri sakeng tabuh lelambatan nganggen tungguhan trompong. Yening tabuh kreasi pepanggulan, nganggen makasami piranti ring gong kebyar, sekadi kendang cedugan, trompong, gangsa, kempli, bebende sane nyihanyang tabuh lelambatan sakewanten ring pepanggulan nenten nganggen wangun-wangun sekadi lelambatan. Tabuh kekebyaran kacihnayang antuk wangun-wangun sakeng gangsa, kendang miwah reyong. Tabuh Lemayung ngeranjing ring soroh tabuh kreasi pepanggulan. Sane kakepah dados tigang baga, inggih punika: kawitan, pengawak, pengecet. Ring baga kawitan, lemayung nganggen gending sane bawak, katabuhang olih gangsa, reong miwah kendang sane ketekan kajarne ganjil, raris pola kendangne punika pegat ring tengah ketekan kajar punika. Pengrangrang terompong nganggen kalih patet, ring tengah-tengahe kaselagin antuk gangsa miwah reong. Pola reong nganggen pola sane nenten umum tur kekantenan kantun anyar inggih punika pola stratapikasi utawi pola meundag sakeng nada ageng nyantos nada alit, nirgamayang sekadi ombak ring segara. Ring paletan malih siki pengrangrang trompong nganggen patet selendro pinaka cihna sakeng kayun sane sedih. Raris kalanturin antuk oncag-oncagan kantil pinaka cihna sakeng suaran ipun I krama sane sebet. Ring baga pengawak, gangsa sareng reong sane kaunggulan. Pola ketekan kajar sakeng gangsa sareng reong metiosan. Punika kekantenan becik pisan. Prasida ngametuang suara sane harmonis taler dinamika sane dinamis. Indike puniki sane nyihnayang sapunapi kawentenan jagate rikalaning nyanggra pemilu druene sane sekancan anake sane ngamiletin pacentokan puniki saling ngedengin raga. Rikalaning kotekan gangsa lan reong taler nganggen patet-patet pemero sane prasida ngantenan pola-pola tabuh sane dinamis. Raris ring baga pengecet kawangun antuk pola gegilakan antuk makudang-kudang modulasi miwah variasi sakeng tetabuhan gangsa, reyong, miwah kendang sane nyihnayang angayu bagia, suka, liang. Pola tetabuhane ring baga puniki nganggen kajar sane lincah miwah gending sane cepet. Tiosan ring pola gegilakan, ring pengecet puniki nganggen motif utawi pola gegenderan sane ketabuhang olih gangsa antuk nganggen ketekan 5 berbanding 1. Pola kendang, reyong miwah sane tiosan saling ngedengin miwah ngunggulang raga. Nyantos wenten pola oncang-oncangan taler angsel sakeng reyong miwah kendang sane ngenterin gendinge nuju pekaad utawi penyuwud. Tabuh kreasi pepanggulan Lemayung sampun sering katabuhang ring acara Pesta Kesenian Bali miwah acara sane wenten ring dura negara. Ngantos mangkin tabuh Lemayung kantun raket ring kayun kramane. Akeh krama sane kantun eling sapunapi wangun-wangun tabuh lemayunge puniki sane prasida nudut manah lan kayun sang sane mirengin.  
⏤  +
⏤  +
Sesolahan Tamulilingan Ngisep Sari inggih punika sesolahan sane karipta olih I Ketut Mario duk warsa 1952 ring desa Peliatan. Dane pinaka maestro Tari Bali sane kaloktah santukan sesolahanyane sane ngangobin pisan. Mario kesarengin I Wayan Sukra pengrawit sakeng Marga Tabanan sane ngaryanang iringan tabuhnyane. Tiosan punika kasarengin tigang diri pakar tabuh Peliatan inggian sakadi, Gusti Kompyang, A A Gde Mandera, miwah I Wayan Lebah. Ring sesolahan puniki kaketus sakeng kawentenan i bunga sane kasenengin olih ipun i nyawan. Paiketan sekar sareng nyawan puniki nyihnayang kawentenan i manusa sane setata eling miwah mapaiketan sareng anak tiosan. Style sesolahan oleg sane arang pisan kasolahang puniki mawit sakeng Desa Peliatan Bali. Sesolahan puniki kajahin ring Sanggar Cudamani duk warsa 2014 olih penari asli (newata) Ni Gusti Ayu Raka Rasmi sane duk punika mayusa sawatara 70 tiban. Ida pinaka pragina miwah guru sane becik pisan.  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
U
W
⏤  +
Silih sinunggil Seniman Indonesia miwah seniman dalang wayang kulit Bali, mapesengan I Wayan Wija sane embas ring Kecamatan Sukawati, Gianyar, Bali. Desa Sukawati pinaka desa sane madue dalang akeh ring Bali. Wija pinaka putra sakeng dalang I Wayan Gombloh, sepisanan dados gurune Wija sakeng ipun mayusa solas tiban. Ring yusa telulas tiban, Wija ngawit ngawentenan pentas kapertama. Yadiastun Wija melajah sakeng tradisi miwah wantah latihan otodidak nanging ipun prasida dados dalang sane inovatif. Wija ngripta Wayang Tantri duk warsa 1982, wangun wayang kulit sane nyritayang beburon (fable) sane kasisipan ring carita sekadi satua (dongeng) Sheherazade: Tantri nyritayang kauripan baburon majeng ring Sang Raja sane misoginis. Wija nglimbakan carita sane nenten akeh sane uning puniki riwusan presentasinyane duk warsa 1980 ring Akademi Seni Bali taler ngripta soroh wayang-wayang sane anyar antuk ngawewehin sambungan sane prasida ngawinang sesolahan wayange sakadi jadma utawi buron idup. Sakadi macan sane ngurek2 sirahne, rusa sane mekecas-kecos sakadi buron sujati. Duk warsa 1997, Festival Kesenian Bali ring sajebag pulau Bali ngawentenan wimbakara Wayang Tantri. Ngantos mangkin wayang tantri kantun kasenengin, santukan caritane sane banyol miwah kewagedan Dalang Wija nyritayang Tantri miwah ngicenin tuntunan sane wenten ring carita punika. Karya Kolaboratif Wija sareng seniman Dura Negara minakadi sadeng Lee Breuer sakeng Mabou Mimes lan Larry Reed sakeng Shadowlight Theatre ring San Fransisco (sareng sira ipun ngripta Electric Shadows duk warsa 1998, miwah karyan ipun sane tiosan nganggen kelir sane ageng, proyeksi, miwah campuran penari bayangan nganggen topeng, gelungan miwah boneka). Sareng Komposer Evan Ziporyn sakeng Boston, Wija ngripta Shadow Bang (2001 miwah 2004). Duk warsa 2011, ipun kajudi dados duta residensi ring Asian Art Museum Of San Fransisco. I Wayan Wija kolaborasi sareng komposer Australia Nigel Jamieson ring konsep produksi The Theft Of Sita (1998-2000), sane kaambil sakeng Ramayana. Eksperimen Wayang Internasional puniki kasarengin olih mahasisya Wija ring ISI Denpasar. Ipun ngajahin wayang irika miwah nyantenan warisan inovasi wayangne kalestariang miwah kalimbakan olih dalang bali sane jagi rauh. Silih sinunggil sesolahan wayang I Wayan Wija kaanggen ring upacara adat ring baki. Sakewanten dagingnyane setata ngelimbakan tradisi Bali.  
⏤  +
Information about Holiday or Ceremony Wayang Wong ring Desa Tejakula Wayang wong BAsabali wiki.jpg Where did this ceremony take place: Tejakula In English Wayang Wong in Tejakula Village, Buleleng has received UNESCO recognition as an intangible cultural heritage. Wayang Wong is an ancient mask art dating back to the Middle Ages. In Tejakula itself, the Wayang Wong standard uses Ramayana characters. There is also another kind of wayang wong called Wayang Parwa. Wayang Wong art in Tejakula Village is a sacred art which is only performed at certain times. These Wayang Wong masks are masks over three centuries old, totaling 175 masks. All the masks are kept at Pamaksan Temple, Tejakula. Whenever there is a temple ceremony at Kahyangan Tiga Temples, Pamaksan Temple, Ratu Gede Sambangan Temple and Pura Dangka Temple (several ancient temples in Tejakula), this Wayang Wong Mask dance will be performed. Wayang Wong dancers are chosen from generation to generation based on lineage. You can also watch this Wayang Wong performance outside of holy days. However, the masks used in this performance are duplicate masks, not the original, purified masks. This Wayang Wong performance is usually held on Galungan Day or on the day of the local temple ceremony. At that time, the nomads usually returned to their hometowns so that the performance of this sacred Wayang Wong will be watched by many people. Because this performance is a combination of medieval Parwa and Gambuh arts, the languages used are Kawi and Sanskrit. In Balinese Wayang Wong ring Desa Tejakula, Buleleng sampun ngamolihang uratian lan pangraksa saking UNESCO pinaka warisan budaya tak benda. Wayang Wong inggih punika kasenian tapel lawas sane mawit ring satawarsa tengahan. Ring Tejakula, pakem Wayang Wong puniki nganggen pakem sasolahan Ramayana. Wenten taler Wayang Wong soroh lianan sane kabaos Wayang Parwa. Kasenian Wayang Wong ring Desa Tejakula ngranjing ring soroh kasenian wali utawi sakral sane kasolahang ring galah rahina suci kemanten. Tapel-tapel Wayang Wong puniki inggih punika topeng-topeng mayusa lewihan saking tigang satawarsa sane makasami kaketek wenten kirang langkung 175 topeng. Sami topeng punika kalinggihang ring Pura Pamaksan, Tejakula. Malih pidan ja wenten piodalan ring Pura Kahyangan Tiga, Pura Pamaksan, Pura Ratu Gede Sambangan miwah Pura Dangka akudang pura lawas ring wewidangan Tejakula , sasolahan Topeng Wayang Wong puniki janten pacang kamargiang. Para pragina Wayang Wong puniki kapilih manut lalintihan pratisantana kulawarga. Ida dane taler prasida nyaksiang sasolahan Wayang Wong puniki yening nenten nuju rahina jagat. Kewanten, topeng sane kaanggen masolah nenten ja topeng sane asli. Sane kaanggen masolah wantah duplikatnyane. Wayang Wong puniki lumrahnyane masolah ritatkala rahina Galungan utawi rahina piodalan ring pura-pura sawewengkon Tejakula. Ring galah punika, wargi sane nongos doh biasane mawali mulih. Nika mawinan sasolahan Wayang Wong sane tenget puniki pacang akeh kasaksiang olih wargine. Riantukan sasolahan puniki wantah campuran kasenian Parwa miwah Gambuh saking satawarsa tengahan, basa sane kaanggen ritatkala masolah inggih punika basa Kawi lan Sansekerta.  
⏤  +
⏤  +
Á
Átmanà santhi inggih punika komposisi karawitan anggen ngiringan tari penyambutan sane karipta olih I Wayan Arya Bisma. Ipun mawit sakeng banjar Pujung Kelod, Desa Sebatu, Tegallalang, Gianyar. Arya Bisma sedeng melajahang raga dados mahasisya ring Institur Seni Indonesia Denpasar. Átmanà kasuksmane manah, utawi kayun. Santhi madue kasuksman damai utawi rahayu. Átmanà santhi yening kajangkepan prasida madue arti pikayun sane becik utawi manah sane rahayu. Yening paiketane sareng tari penyambutan madue kasuksman pinaka penyanggra antuk manah sane rahayu. Unteng pikayun sakeng garapan puniki inggian nganinin indik kawentenan kayun I Manusa sane setata matiosan turmaning mabinayan. Indike punika prasida kacihnayang sakeng patet utawi saih sane kecag-kecog kaanggen ngewangun garapan puniki. Taler sikut tabuh ring soang-soang anggane nenten tetep utawi matiosan. Wangun sakeng tabuh punik kakepah dados tiga, inggih punika: Kawitan, Pengawak, Pengecet. Ring sekancan pah-pahan punika malih kakepah dados makudang-kudang baga. Punika taler ring baga-bagane punika kadagingin gending penyalit, pinaka penuntun utawi margi anggen nuju baga selanturnyane. Wangun Komposisi Musik 1. Kawitan i. Tabuh puniki kakawitin antuk reong, raris kelanturan olih piranti gamelan sami. Patet sane kaanggen ring baga puniki sekadi patet Pangeter Agung, Sunaren, Selendro Agung. ii. Ring baga pepeson kakepah dados kalih inggih punika A miwah B. Sane kasusun antuk A A penyalit B B. Ring baga A nganggen patet selendro Agung. Ring baga puniki nganggen teknik trompong ngembat miwah nyilih asih, sakemaon kabaktayang olih reong. Raris kelanturang ring baga penyalit sane bawak pisan nganggen patet sunaren, tembung, pangeter Agung. 2. Penyalit, baga penyalit puniki dados titi pengancan sakeng kawitan nuju pengawak. Penyalit puniki medaging kebyar nganggen patet pangenter agung tur kelanturan antuk modulasi nganggen patet selendro alit. 3. Pengawak, ring baga pengawak, Bisma nganggen pola sakeng tabuh palegongan legod bawa. Pengawak puniki sang pengrawit taler ngunggulang suaran suling antuk nganggen patet selndro alit rari kelanturang modulasi nganggen patet sunaren. 4. Penyalit, ring baga penyalit puniki taler pinaka titi anggen nuju ka baga pengecet. Iriki taler nganggen pola pengetog sane ketekan kajarnyane nenten ajeg. Patet sane kaangen inggih punika Sunaren lan pengenter agung. 5. Pengecet, ring baga kakepah dados 3. Nggih punika A, B miwah Pekaad. Pola A penyalit B penyalit A penyalit B penyalit Pekaad. Ring pola A nganggen teknik nyongnyong sane mawit sakeng gending selonding, turmaning nganggen patet pengenter Agung. Raris kelanturang antuk penyalit raris nuju ke pola B. Ring pola B sane dados unteng inggih punika gangsa, kantilan, reong, penyacah miwah calung pinaka pemanis. Raris ngelantur ke penyalit malih nganggen patey sunaren miwah tembung. Raris ring pekaad nganggen patet pangenter Agung miwah selendro alit. Taler ring baga pekaad medaging akidik gedig kekebyaran, miwah ring baga kendang nganggen pola leluangan. Komposisi tabuh tari penyambutan puniki nganggen gamelan Semarandhana. Gamelan semarandhana pinaka angkepan sakeng gamelan gong kebyar sareng hamelan semara pegulingan sane karipta olih bapak I Wayan Beratha duk waesa 1987. Napi mawinan Bisma nganggen gamelan semarandhana, santukan makueh ngamolihang patet, don gamelan sane akeh prasida dangan antuk mayasin gendinge puniki. Garapan Átmanà Santhi kasarengin olih yowana sakeng Sanggar Çudamani taler Sekaa Suling Nika Manu sakeng pengosekan.