Property:Folktale information text ban

Showing 17 pages using this property.
B
Sane mangkin tyang ngaturang satua sekadi buron saking alas sane bet, Sinalih tunggil ceritayang tityang wenten i bikul sareng i singa Rikala i singa sedeng pules ring tengah alase raris teke i bikul nyringjig i bikul uli bungut singane ngerayang lantas ked di ikuhne lantas riangne magelayutan tur mecanda ring ikuhne care roller coaster, Cress....blum ulung, lantas malih nyrigjig uli bungut I singa menek ked di ikuhne, buin macanda turun kanti enten I singa, Rikala I Bikul menek ring bungut I singa....  +
C
Ada katuturang satua, I Cupak teken I Grantang. Menyama ajaka dadua. I Cupak ane kelihan, I Grantang ane cerikan. Goba lan parilaksanan kaka adi punika doh pesan matiosan. I Cupak gobane bocok, kumis jempe, kales, brenges, lan bok barak keke alah duk. Basang gede madaar kereng pesan. Nanging joh bina ajaka adine I Grantang. I Grantang pengadegne lanjar, goba alep bagus, asing-asing anake ngantenang makejang ngedotang. Kemikane manis tur anteng magarapan. Kacarita sedek dina anu, i Cupak ajak I Grantang matekap di carike, I Grantang matekap nututin sampi, nanging i Cupak satate maplalianan dogen gaene. Tusing pesan I Cupak ngrunguang adine magae. Disubane I Grantang suud matekap mara I Cupak teka uli maplalianan. Yadiastun keto bikas beline masih luung penampene I Grantang. I Grantang ngomong munyine alus tur nyunyur manis. “Kemu beli malunan mulih tiang lakar manjus abedik. “I cupak masaut gangsar,”Lamun keto kola lakar malunan mulih, adi. I Cupak laut majalan mulih. Disubane joh liwat uli sig I Grantange manjus, ditu lantas I Cupak makipu di endute kanti awakne uyak endut. Disubane keto, I Cupak nutugang majalan ngamulihan saha jlempah jlempoh. Kacarita ane jani i Cupak suba neked diwangan umahe, ditu laut I Cupak gelur-gelur ngeling. Meme bapane tengkejut ningehin eling panakne tur nyagjag laut nakonin,”Cening-cening bagus Wayan Cupak anake buka cening ngudiang cening padidi mulih buine blolotan, men adin ceninge I Made Grantang dija?” Disubane keto petakon reramane, laut masaut i Cupak sambilange ngeling. “Kene ento bapa lan meme Kola anak uli semengan metekap dicarike I Grantang anak meplalianan melali dogen uli semengan, buine ia ento ngenemin anak luh-luh dogen gaene”. Mara monto pesadune I Cupak bapane suba brangti teken I Grantang. Suud keto laut bapane ngrumrum I Cupak. “Nah, mendep dewa mendep, buin ajahan lamun teka I Grantang lakar tigtig bapa, lakar tundung bapa uli jumah. “Lega pesan kenehne I Cupak ningeh bapane pedih teken I Grantang. Apang tusing ketara dayane jele, I Cupak pesu ngaba siap lakar mabongbong. Ane jani kacaritayang I Grantang suba ngamulihang uli carik genah ipun magarapan. I Grantang majalan jlempah jlempoh kabatek baan kenyelne kaliwat. Tan kacaritayang malih kawentenang ipun ring margi, kancit sampun neked jumahne. Duk punika sahasa bapane teka nyag jag nyambak tur nigtig. Bapane ngomong bangras. Makaad cai makaad Grantang, nirguna bapa ngelah panak buka cai. Goba melah, solah jele, tur tuara demen nyemak gae, men nyak adung goba ajaka bikase? Dija cai maan ajah-ajahan keto? ” I Grantang ngeling sigsigan merasa teken dewek kena pisuna. Ngomong laut I Grantang, sakewala raosne pegat-pegat duaning sambilange ngeling. “Nah, Bapa yan suba keto keneh bapane, nundung anake buka tiang….uli jumah, tiang nerima pesan tresnan bapane ento. Dumadak-dumadik sepatilar tiang uli jumah bagia idup bapa miwah belin tiange I Cupak. Amonto I Grantang ngomong teken bapane laut majalan makaad uli jumah. Lampah laku pajalane I Grantang tur jlempah-jlempoh pejalane kabatek baan naanang basang seduk. Sakit saja kenehne I Grantang ningeh munyin bapane abuka keto. Disubane joh I Grantang liwat, teka lantas I Cupak turnakonang adine I Grantang. “Meme…Bapa…adin kolane dija? ” Mesaut laut bapane, “Adin I Dewane suba tigtig bapa tur suba tundung bapa uli jumah. Jani apang tawange rasan mayusne ento.” Mara keto pasaut bapane I Cupak ngeling gelur-gelur tur mamunyi : “Ngudiang ketang bapa adin kolane. Dadi tundung bapa adin kolane, dija jani alih kola adin kolane …anak kola …anak … anak kola ane mayus magae, ngudiang adin kolane tundung bapa?” Ningeh munyin I Cupake keto dadi engsek memen bapane, merasa teken dewek pelih. “Jani kola lakar ngalih adin kolane, lakar abang kola takilan!” Masepan-sepan memene ngaenang I Cupak takilan. Kacarita jani I Cupak ninggal umah ngalain memen bapane lakar ngruruh I Grantang. Gelur gelur I Cupak ngaukin adine Adi….adi….adi..Grantang … ene kola teka ngaba takilan ..Adi!” Cutetin satua, bakat bane ngetut adine, tepukina ditengah alase. Ditu lantas I Cupak ngidih pelih teken adine. Adi jalan mulih adi, ampurayang Beli adi, jalan adi mulih!” I Grantang mesaut alot, “kema suba Beli mulih padidi, depang tiang dini naenang sakit ati, diastun tampin tiang mati.Apa puaran tiange idup tusing demenin rerama. “Disubane buka keto pasaut adine laut nyawis nimbal natakin panes tis, suka duka ajak dadua. Jalan mareren malu adi, kola kenyel pesan nugtug adi uli jumah. Ene kola ngaba takilan, jalan gagah ajak dadua. “I Cupak lantas nunden adine ngalih yeh, “Kema adi ngalih yeh, kola nongosin takilane dini. “Nyrucut I Grantang ngalih yeh. Disubane I Grantang liwat joh, pesu dayane I Cupak lakar nelahang isin takilane. Sepan-sepan I Cupak ngagah takilane tur daara telahanga. Sesubane telah, kulit takilane besbesa tur kacakanga di tanahe. Nepukin unduke ento lantas I Cupak dundune teken I Grantang. I Cupak mani-mani kapupungan. “Aduh adi apa mesbes takilane ne? Bes makelo Adi ngalih yeh kanti takilane bakat kalain pules. Nah ne enu lad-ladne jalan gagah ajak dadua.”Disubane ada raosne I Cupak buka keto laut masaut I Grantang, “Nah daar suba beh, tiang tusing merasa seduk” I Cupak medaar padidiana, ngesop nasi nginem yeh, celekutang nitig tangkah, suud madaar I Cupak taagtaag nyiriang basang betek. Disubane I Cupak ajaka I Grantang maan mareren laut ngalanturang pejalane. Kacarita ane jani I Cupak lan I Grantang neked di Bencingah Puri Kediri. Di desane ento suung manginung, tusing ada anak majlawatang. Pejalane I Cupak ngetor kabatek baan jejehne, jani suba neked kone ia di jaba puri Kedirine, ditu I Cupak nepukin peken. Di pekene masih suung manginung tuah ada dagang nasi adiri buina mengkeb madagang. Ngatonang unduke buka keto, ditu laut I Grantang metakon teken dagange ento, “Nawegang jero dagang nasi, titiang matur pitaken, napi wastan jagate puniki, napi sane mawinan jagat druwene sepi. I Dagang nasi masaut, Jero, jero anak lanang sareng kalih jagate puniki mawasta jagat Kediri. Jagat puniki katiben bencana. Putran Ida Sang Prabu kapandung olih I Benaru. Ida Sang Prabu ngamedalang wecana, sapasiraja sane mrasidayang ngrebut putran gelahe tur mademang I Benaru jagi kaadegang agung ring jagate puniki. Wantah putrin Ida sane kaparabiang ring sang sane prasida mademang I Benaru. I Cupak masaut elah, “ah raja belog kalahang Benaru. Kola anak suba bisa nampah Benaru. Eh dagang, kema orahang teken rajabe dini. Bantes Benaru aukud elah baan kola ngitungang”. I Grantang megat munyin beline, “Eda Beli baas sumbar ngomong, awak tusing nawang matan Benaru. Patilesang raga beline digumin anak. “Sakewala I Cupak bengkung ngelawan tur tuara ngugu munyin adine. “Adi baas setata, adi mula getap. Kalingke nampak ngadeg gumi, baanga ngidih nasi dogen beli nyak ngematiang I Benaru. “I Grantang nglanturang munyine teken jero dagang nasi. “Inggih jero dagang nasi durusang uningan marika ring Ida Sang Prabu. Titiang jagi ngaturang ayah, ngemademang ipun I Benaru. “Duaning asapunika wenten pabesene I Grantang, laut I dagang nasi gagesonan nangkil ka puri. Nganteg ring puri I Dagang nasi matur, “Inggih Ratu Sang Prabhu sasuhunan titiang, puniki wenten tamiu sareng kalih misadia jagi ngemademang I Benaru. Riwawu asapunika atur I Dagang nasi, premangkin ledang pisan pikayun Ida Sang Prabhu. Raris Ida Sang Prabhu ngandika, ” Ih memen cening, yen mula saja buka atur men ceninge, lautang kema tunden ia tangkil ka puri apang tawang gelah!” Sesampune wenten renteh wacanan Ida Sang Prabhu,’I Dagang nasi jek ngenggalang ngalih I Cupak teken I Grantang. Nganteg di peken dapetange I Cupak masehin lima mara suud madaar. I Grantang kimud kenehne nepukin beline setata ngaba basang layah. I Grantang laut ngomong. “Nawegang jero dagang belin tiange iwang ngambil ajengan, mangda ledang jero ngampurayang santukan titiang nenten makta jinah. “I Cupak masaut, “Saja kola nyemak nasi, ampura kola, tusing sida baan kola naanang basang layah. “I Dagang nasi anggen kenehne ningeh munyine I Grantang. Munyin I Cupake tan kalinguang. I dagang nasi laut nekedang pangandikan Ida Sang Prabhu, apang tangkil ajaka dadua. Sesampune katerima pabesene punika olih I Dagang nasi. Teked di puri hut panjake pati kaplug melaib, kadene I Benaru. Kacrita sane mangkin I Cupak lan I Grantang sampun tangkil ring ajeng Ida Sang Prabhu raris Ida Sang Prabhu ngandika, “Eh cai ajak dadua cai uli dija, nyen adan caine?” I Grantang matur dabdab alon,”Nawegang titiang Ratu Sang Prabhu, titiang puniki wantah jadma nista saking jagat Gobangwesi. Munggwing wastan titiang wantah I Grantang, niki belin titiange mewasta I Cupak. Titiang jagi matetegar nyarengin sewayambarane puniki ngamademang ipun satrun palungguh I Ratu I Benaru. Konden suud aturne I Grantang saget sampun kasampuak olih I Cupak, tur ngomong kene, “Kola seduk, kola lakar ngidih nasi abetekan. Basang kolane layah. Suud keto I Cupak ajak I Grantang mapamit. Ida Sang Prabhu mapaica cincin mas masoca mirah teken pajenengan puri Kediri. Ento pinaka cirin I Grantang dados utusan. Gelisang carita I Cupak kebedak-bedak, lantas nepukin telaga linggah tur bek misi yeh. Ditu lantas I Cupak morahang teken adine. “Adi…adi Grantang mareren malu, kola kenyel tur bedak pesan, kola lakar ngalih yeh ditu di telagane. “Kasautin laut pamunyin Beline teken I Grantang, “Eda beli ditu ngalih yeh, ento anak yeh encehne I Benaru tusing dadi inem, beli, “Ningeh munyin adine keto I Cupak makesiab ngatabtab muane putih lemlem. I Grantang nutugang majalan. I Cupak buin nepukin gegumuk maririgan. Ditu buin I Cupak matakon teken adine, “Nyen ane ngae gunung gunungan dini adi?” sambilange maklemir I Grantang nyaurin petakon beline. “Ene tusing ja gunung-gunungan beli, ene mula tuah taine I Benaru beli. I Cupak makraik baan takutne. “Aduh mati jani beli adi, yan mone geden taine, lamun apa ja gedene I Benaru, adi?. Jalan suba mulih adi. I Grantang nguncangang majalan ngungsi Guane I Benaru. I Cupak bejag bejug nutug I Grantang. Kacaritayang sane mangkin I Cupak ajaka I Grantang suba teked di sisin goane I Benaru. Umah I Benaru ditengah goane. I Cupak laut ngomong ” Adi …. kola tusing bani tuun adi, adi dogen suba masiat ngelawan I Benaru. Kola ngantiang dini. Kewala ngidih olas kola teken adi, tegul kola dini adi! ” Bincuh I Grantang ngalih tali anggona negul I Cupak. Disubane suud I Grantang negul beline, I Grantang laut matinget teken beline, “Ene tingalin tumbake buin ajahan beli, yan bah kangin tumbake ento pinaka cirin tiange menang di pasiatan. Sakewala yan bah kelod tumbake, ento pinaka cihna tiang kalah. “Suud matinget, teken beline, I Grantang laut tuun ka goane. Teked di tengah goane dapetange I Benaru nagih melagandang Raden Dewi. I Benaru matolihang tur matbat I Grantang. ” “Eh iba manusa cenik, wanen iba teka mai, Yan iba mabudi idup matulak iba mulih ! ” Disubane keto ada munyine I Benaru, laut I Grantang masaut wiring, “Apa..apa..orahang iba Benaru? Kai teka mai mula nyadia lakar ngalahan iba, tur kai lakar mendak Raden Dewi putran Ida Sang Prabhu. Kai lakar ngiring Ida ka Puri. ” I Benaru lantas ngelur brangti laut ngamuk. Ditu I Grantang mayuda ngajak I Benaru. Sangkaning kepradnyanan I Grantang mayuda, dadosne I Grantang polih galah nebek basangne I Benaru nganti betel antuk keris pajenengan purine. I Benaru ngelur kesakitan basangne embud mebrarakan. Kacrita ane jani, I Cupak baduuran ningeh I Benaru ngelur. I Cupak pesu enceh, tur tategulane telah tastas. Ditu lantas I Cupak inget teken patingetne I Grantang. Ningalin lantas tumbake ento suba bah kangin. Mara I Cupak masrieng kenehne liang. I Cupak laut ngomong, ” Adi…adi Grantang antos kola Adi. Yan kola tusing maan metanding ngajak I Benaru jengah kola, Adi. ” I Grantang laut ngomong uli tengah goane teken I Cupak. “Beli tegarang entungan tali bune ka goane! “Disubane ada raos adine buka keto laut I Cupak ngentungan taline ento. Ditu lantas I Grantang ngelanting ditaline apan ngidang menek. I Grantang sambilange ngamban Raden Dewi. Disubane I Grantang lan Raden Dewi nengok uli ungas goane, gegeson pesan I Cupak nyaup Raden Dewi tur sahasa megat tali ane glantingine baan I Grantang. Duaning tali bune kapegatang, ditu lantas I Grantang ulung ngeluluk ditengah goane. Semaliha Ida Raden Dewi kasirepang olih I Cupak di batan kayune satonden megat tali bune ento. Kacaritayang sane mangkin, I Cupak ngiring Ida Raden Dewi nuju Puri Agung. Tan kacaritayang kawentenang Ida kairing baan I Cupak ring margi, kancit sampun rauh Ida ring Puri. Ida Sang Prabhu ledang kayune tan siti, digelis raris nyaup Raden Dewi. Ida Sang Prabhu raris matemuang Ida Raden Dewi teken I Cupak sawireh I Benaru suba mati. I Cupak matur ring Ida Sang Prabhu, I Grantang sampun padem, kapademang oleh I Benaru. I Cupak mangkin kaadegang Agung ring Puri. Kacaritayang sane mangkin I Cupak sampun madeg Agung ring Puri. Makejang panjake keweh, duaning sasukat risapa madeg I Cupak sadina-dina panjaka makarya guling. Sane mangkin iring menengang abosbos cerita sapamadeg I Cupak, iring sane mangkin caritayang kawentenang I Grantang ring tengah goane. I Grantang grapa-grepe bangun nyelsel padewekan. “Raturatu Bhatara nguda kene lacur titiange manumadi?” Kasuen-suen dados metu rincikan naya upanaya I Grantang bakal nganggon tulang I Benarune menek. I Grantang ngragas tur makekeh pesan menek. Sakewanten sangkanin sih Ida SangHyang Parama Kawi I Grantang nyidayang ngamenekang. I Grantang jadi suba neked di baduuran. I Grantang lantas nugtugang pejalane nuju je puri. Gelisang carita I Grantang suba neked di puri. Ditu lantas I Grantang ngomong teken panyeroan I Cupake, “Jero tulung titiang, titiang jagi tangkil matur ring Ida Sang Prabhu. “Malaib panyroane ka puri nguningayang unduke punika teken Raden Cupak. I Cupak inget teken adine ane enu digoane. Ditu lantas I Cupak ngelur nunden panjake ngejuk tur ngulung aji tikeh tur ngentungang ka pasihe. Kacarita buin manine Pan Bekung memencar di pasihe ento. Uling semengan nganti linsir sanje memencar tusing maan be naang aukud. Ngentungan pencar tanggun duri, pencare marase baat, mare penekanga bakatange tikeh. Buin Pan Bekung mulang pencar buin bakatange tikehe ane busan. Gedeg basang Pan Bekunge, laut tikehe abane menek tur kagagah. Makesiab Pan Bekung ningalin jadma berag pesan. Pan Bekung enggalang ngajak anake ento kepondokne. Teked dipondokne pretenina teken Men Bekung. Sewai-wai gaenange bubuh, uligange boreh. Dadosne sayan wai sayan misi awakne I Grantang. Dadi kendel Pan Bekung ajak Men Bekung iaan unduk panak truna tur bangus. Di subane I Grantang seger ditu lantas I Grantang ngae tetaneman. Megenepan pesan bungane tanema. Disubane bungane pada kembang, I Grantang ngalap bungane ento tur adepa teken Men Bekung ka peken. Sadinadina saja geginane I Grantang metik bunga lan Men Bekung ngadep. Kacarita ane jani ada wong jero uli puri Kediri lakar meli bunga. Makejang bungane Men Bekung belina baan wong jerone ento. Disubane suud mablanja lantas wong jerone ento ka puri ngaturang bunga. Bungane ane kaaturang katerima olih Ida Raden Dewi. Mara kearasan oleh Raden Dewi dadi merawat rawat anak bagus dibungane. Eling lantas Ida teken I Grantang anak bagus ane ngamatiang I Benaru. Ida Raden Dewi raris metaken teken wong jerone. “Eh Bibi bibi Sari dija nyai meli bungane ene?”buin mani ka pasar apang kacunduk teken dagang bungane ene.” Manine kairing Ida Raden Dewi lunga, matumbasan ka pasar.Gelisang carita raris kapanggih Men Bekung nyuun kranjang misi bunga mewarna warni. Raden Dewi raris nampekin. Kagiat Raden Dewi nyingak bungkung mas masoca mirah ane anggone teken Men Bekung. Bungkunge ento wantah druwen Ida Sang Prabhu lingsir, ane kapicayang teken I Grantang. Ngaksi kawentenane punika, raris Raden Dewi ngandika teken Men Bekung. “Uduh Meme, titiang matakon, dija umah memene?’ Ajak gelah melali kema ka umah Memene apang gelah nawang. ” Gelisang carita Ida Raden Dewi sampun neked di pondok Men Bekung. Pan Bekung kemeg-megan sinambi ngadap kasor saha nyambang sapangrauh Ida Raden Dewi. Ningeh Bapane makalukang tur epot laut I Grantang nyagjag. Ditu lantas I Grantang matemu teken Raden Dewi. Rikanjekan pinika Ida Raden Dewi nyagjag tur mlekur I Grantang sinambi nangis masasambatan, “Aduh Beli mgudal las beli ngutiang tiang. Ngudiang beli tusing ka puri tangkil ring Ida Sang Prabhu.” Sasampune wenten ketel wacanan Ida Raden Dewi raris I Grantang nyawis tur matur dabdab alon, ngaturan parindikan pajalan sane sampun lintang. Kacaritanyang mangkin I Grantang sareng Ida Raden Dewi suba neked di puri. Sang Prabhu maweweh meweh ledang kayun Idane nyingak putrane anut masanding ajaka I Grantang. Kacaritayang mangkin I Cupak katundung uli puri. I Grantang mangkin kaadegang agung ring puri. Sasukat I Grantang madeg agung, jagate gemuh kerta raharja. Panjake sami pada girang pakedek pakenyung duaning suud ngayahin raja buduh.  
I
Ada katuturan satua pangangon bebek madan Pan Meri. Sangkal ia madan Pan Meri, kerana dugase i malu ia liu gati ngelah memeri utawi panak bebek. Sakewala lacur tusing dadi kelidin, panyatakan merine mati kena gering. Enu kone masisa buin aukud sada merine ento ane paling bengil tur berag. Ento jani kapiara baan Pan Meri. Semengan nyanjaang epot Pan Meri ngenang amah-amahan merine bengil ento. Di kengkene ka telabahe abana masileman apang nyak kedasan goban merine buin abedik. Merine bengil ento masih jemet pesan teken Pan Meri. Yening Pan Meri nuju ngarit jeg nutug di durine sambila munyi kwek….kwek…. kwek….! Bagia atine Pan Meri ngelah ubuhan jemet buka keto. Diastun tuah aukud turin bengil sakewala mawiguna pesan marep Pan Meri. Kacerita galahe suba sanja. Pan Meri lakar ngemaang amah merine Pan Meri lantas ngaukin ri…ri….ri…ri…! Nanging merine tuara ada. Sengap paling Pan Meri mengalihin kema mai masih tuara tepukina. Pan Meri lantas nuluh telabah ngalihin sambila mangaukin, naler masih tuara ada. Kanti suba sandikala Pan Meri ngalihin tusing masih tepukina merine. “Uduh….Dewa ratu. Dija ya merin titiange. Dadi bisa tusing ada, kija lakuna malali. Len suba sandikaon buin kejep dogen suba peteng sinah lakar tusing tepuk apa!” Uyang paling kone Pan Meri sada sedih merine tuara tepuka. Saget nangked kone Pan Meri di tanggun telabahe beten punyan asem, ada batu gede. Ditu kocap tongose tenget tur pingit. Sedek bengong Pan Meri, jeg teka anak gede selem, siteng tur tangkahne mabulu. Paliatne nelik tur gigine rangap macaling. Pan Meri kesiab takut nagih malaib sakewala batisne lemet awakne ngetor. Anake gede selem ento maakin Pan Meri. “Suba sandikaon adi enu masih kema mai. Apa kalih dini, Pan Meri?” keto omongne I gede selem. “Icang ngalih merin icange. Suba sanja konden mulih. Pedalem, icang ngelah meri tuah aukud!” “Ooh…keto. Mula saja tuni sanjane ada meri mai ngelangi. Nah jani jemakanga ja, antiang dini!” I gede selem maselieb ka durin batune. Pan Meri mara ningeh keto prajani ilang takutne. Kendel atine buin bakata merine. Suba keto teka I gede selem ngaba meri, bulune alus awakne kedas tur jangih pesan munyine. “ene merine, Pan Meri?” “Tidong, meri icange anak bengil!” Buin I gede selem mesuang meri. Jani merine mokoh tur kedas nyalang. Yen adep sinah bakal maal payu. “Ane ene merine?” “Tidong, meri icange berag tur bengil!” Kacarita suba liu pesan I gede selem mesuang memeri. Sakewala Pan Meri setata ngorahang tidong, kerana mula saja merine makejang ento tidong merine Pan Meri. Suba keto I gede selem buin ngomong. “Beh…adi makejang tidong. Lamun keto aba suba makejang merine ento!” “Aduh…, icang tusing bani, ento tusing icang ngelah. Meri icange tuah aukud, berag tur bengil!” masaut Pan Meri. “Ne mara jadma patut. Tumben jani kai nepuk jadma buka Pan Meri. Eda takut…, merine bengil ento mula kai ane ngaba. Nah.., duaning Pan Meri maparisolah sane patut tur tusing loba, kai jani ngemaang meri buin aukud. Melahang ngubuh apang bisa nekaang hasil. Ne jani aba merine mulih!” Tan sipi kendelne Pan Meri nepukin merine mulih. Mare keto saget I gede selem ilang tur di samping batune gede ada meri buin aukud. Pan Meri ngaturang suksma tur nglantas mulih ngaba meri dadua. Kacerita meri Pan Meri suba mataluh makelo-kelo mapianak. Liu pesan jani Pan Meri ngelah meri. Ia jani dadi sugih ulian madagang memeri. Keto yening dadi jadma maparisolah utawi malaksana patut, tusing loba cara Pan Meri, sinah kapaica wara nugrah sane nekaang bagia.  
Ada tuturan satua anak muani madan I Rajapala makurenan ngajak dedari madan ken Sulasih. Ia ngelah pianak adiri adanina I Durma. Mara I Durma matuuh pitung oton, kalahina teken memene mawali ka swargan. Sawireh keto, Idurma kapiara, olih Irajapala,kanti matuuh dasa tiban. Gelisang satua I Rajapala makinkin bakal nangun kerti ke alas gunung. Nuju sanja, I Rajapala ngaukin pianakne laut negak masila. I Rajapala ngusap-ngusap duur I Durmane sarwi ngomong, “duh cening Durma pianak bapa, tumbuh cening kaasih-asih pesan. Enu cerik cening suba katinggalin baan meme. Buin mani masih bapa bakal ninggalin cening luas kagunung alas nangun kerti. Jumah cening apang melah”. Mara keto, jengis I Durma, yeh peningalane ngembeng-ngembeng. Bapane nglanturang mapitutur, “Cening Durma awak enu cerik, patut cening seleg malajahang awak. Sabilang gae patut plajahin,nyastra tusing dadi engsapang. Ditu di pasraman Jero Dukuh, cening mlajah sambilang ngayah”. “Plajahin cening matingkah,ngomong muah mapineh. Tingkah,ngomong muah papineh ane rahayu plajahin. Sekenang pesan magarapan ditu di pasrama Jero Dukuhe. Prade ada anak kuma tresna, suka olas teken cening, ento eda pesan engsapanga. Nanging yen ada anak ngawe jele wiadin ngawe jengah teken ukudan ceninge, sadida-sidaan eda Walesa. Minab Ida Sang Hyang Widhi tuara wikan nyisipang. Keto masih eda cening ngadu daya lengit, ngekadaya nyengkalen anak. Jejerang papinehe ngulati ane melah. Ingetang satata ngaturang bakti ring Ida Sang Hyang Widhi, matrisandya tetepang. Nah, amonto bapa mituturin cening, dumadak Ida Sang Hyang Widhi Wasa sweca mapica karahayuan tekening cening muah bapa”. Kacarita jani I Durma suba ngayah, malajah di pesraman Jero Dukuhe. Jero Dukuh kalintang ledang pikyunanne, krana I Durma seleg pesan malajah tur enggal ngeresep. I Durma tusing milihin gae, asing pituduh Jero Dukuhe kgarap kanti pragat. Sabilang peteng kaurukang masastra baan jero Dukuh. Baan selene mlajah mamaca, dadi liu ia nawang satwa, tutur muah agama. Sasubane I Durma menek truna, pepes ia kabencingah, dadi tama ia nangkil ring anake agung di Wanakeling. Para punggawa, tandamantri pada uning, tur sayang teken I Durma. Ditu laut I Durma kaangen parekan di puri, kadadiang panyarikan sedehan agung purine. Dadine, I Durma tusing kuangan pangan kinum muah satata mapanganggo bungah. Yadiapin keto tusing taen ia engsap manyama braya, satata inet teken pitutur bapane muah ajah-ajahan Jero Dukuh. Keto yen pikolih anake jemet malajah tur anteng magarapan.  
Ada tuturan satua I Lutung teken I Kekua. I Lutung sedek masayuban di beten kayune, saget dingeha I Kekua nyesel iba, kene munyine, " Beh, kene lacure, masan ujan-ujan keweh pesan ngalih amah, yen makelo kene, sing buungan deweke lakar mati". Mara ningeh munyi keto I Lutung maekin tongose ento. Saget tepukina I Kekua berag akig, sajan mirib tuna amah. Lantas I Lutung ngomong nimbal, "Ih Kekua, suud monto maselselan. Ne awake nepukin tongos melah diru dauh tukad cengcenge ada pondok, ento pondok I Kaki Perodong. Disisin abiane bek ada punyan biu. Abulan ane suba liwat awake maan liwat ditu. Buine liu wayah-wayah, mirib jani suba pada nasak". Beh, prejani ilang sedukne I Kekua, mara ningeh orta keto. Demen kenehne lakar ngamah biu nasak, laut ia masaut enggal, " Aguh Sang Lutung, yen keto apa kaden melahne, nanging kenken kema, sawireh pondoke ento joh, tukad cengcenge linggah, buina keweh pesan ngliwat". Mara keto munyine I Kekua, lantas ILutung masaut, " Beh, belog iba Kekua! Cai kaden dueg nglangi, yen tuah cai satinut, jalan kema sibarengan. Gandong awake ngliwatin tukad, suba neked ditu, awake menek punyan biu, cai ngantosang beten di bongkolne. Yen maan biu tetelu, cai abesik awake dadua". Gelisang satua enggal, majalan kone ajaka dadua ngliwatin tukad cengcenge, I Lutung magandong ditundun I Kekuane. Ngesir pejalane I Kekua nut yeh, wireh ia dueg nglangi. I Lutung sambilanga kejengat-kejengit negak ditundun I Kekuane. Enggal kone nganteg disisin tukade, lantas bareng majalan, tur saget ngenah ada pondok. Pondoke ento gelah I Kaki Perodong ditu lantas I Lutung tolah-tolih ngiwasang I Kaki Perodong. Kekaden I Lutung pondoke suung, ngenggalang ia menek punyan biu ane sedeng mabuah nasak. I Kekua ngantosang di bongkol punyan biune. Gelisang satua I Lutung ngempok biu masane nasa duang bulih, tur peluta amaha maka dadua. I kekua baanga kulitne dogen. Makelo-kelo I Kekua gedeg sawireh I Lutung tusing satunit teken janji. Jeg ia pragat maan kulit biune dogen. Sedeng iteha I Lutung ngamah biu, lantas teka I Kaki Perodong ngaba tumbak lanying tur ngomong, " Bah, ne I Lutung ngamah biune, jani lakar matiang!". I Kekua mengkeb di beten punyan biune, Kaki Perodong majalan adeng-adeng ngintip I Lutung. I Lutung kaliwat demen kenehne ngamah biu nasak, tusing tau teken ketekan baya, iteh ngamah biu nasak di punya. Sedeng iteha I Lutung ngamah biu lantas katumbak baan I Kaki Perodong beneng lambungne. I Lutung maglebug ulung ka tanahe lantas mati. Bangken I Lutung tadtade kapondoke ban I Kaki Perodong. Keto suba upah anake demen mamaling tur demen nguluk-nguluk timpal.  
Kacrita ada koné tuturan satua, di Banjar Kawan, wewengkon Koripan ada anak pacul ngelah pianak muani adiri madan I Pucung. I Pucung koné gegaenné tuwah mapikat di cariké, nanging ké nyalah unduk pajalanné mapikat krana ia mikatin kedis masan padi tondén serab. Dadi tusing pesan koné ia taén maan kedis, wiréh tusing ada kedis ngalih amah krana padiné mara ngandeg beling, tondén pesu buah. Déning kéto, med-medan koné ia mapikat. Wadih mapikat ngalih kedis, jani I Pucung koné demen tekéning kuluk. Sakéwala, tingkahné masih soléh maidih-idihan, krana sabilang ia nagih ngidih konyong sik pisaganné begbeg ané idiha konyong ané mara lekad. Wiréh konyong ané nagih idiha enu cerik buina tondén kedat, kadéna konyongné enu buta, dadi buung dogén koné ia ngidih konyong. Mara kéto paundukan ané tepukina baan I Pucung pesu pedih kenehné, déning makejang ané kenehanga tusing taén misi. Sasukat ento, kacrita I Pucung tusing pesan koné ia taén kija-kija buin, begbeg nyingkrung dogén jumahné. Ping kuda-kuda kadén suba bapanné nglémékin, apanga ia nulungin ka carik, nanging ia masih tusing nyak. Wiréh kéto solah pianakné, bapanné pedih koné kenehné tekén I Pucung, nanging ia tusing bani nglémékin wiadin nigtig I Pucung krana ia suba kelih. Bapanné memegeng cara togog nolih I Pucung nyingkrung di plangkané geris-geris sirep leplep. Makelo-kelo, dadi demen koné I Pucung tekén anak luh. Sakéwala dedemenanné likad pesan, gedé kenehné ia, sawiréh ané dotanga sing ja ada lén putrin Ida Sang Prabhu Koripan. Ditu kéweh ia makeneh, ngenehang isin dedemenanné, budi morahan tekén bapanné tusing koné ia juari, déning suba ngasén kapining déwék gedeganga. Ngangsan ngibukang kenehné I Pucung wiréh dot énggal makurenan ngajak Ida Radén Galuh, nanging tusing ada jalan, mabudi ngalih ka puri ia tusing bani. Jani ngaé koné ia daya, apanga misi kenehné nyidayang makatang Radén Galuh. Sedek dina anu, selanturnyane mangkin kacritaang Mara teked di bancingah, tepukina ada koné parekan nglaut ia matakon, “Ih jero parekan, nawegang titiang nunas tulung ring jeroné, wekasang jebos titiang ka purian, aturang titiang jagi tangkil ring Ida Sang Prabhu!” Masaut parekané, “Inggih, mangda becik antuk tiang ngaturang ring Ida Sang Prabhu, jeroné sapasira?” “Aturang titiang I Pucung saking Banjar Kawan!” Ditu lantas parekanné ngapurian matur ring Ida Sang Prabhu, “Nawegang titiang matur ring Palungguh I Ratu, puniki wénten kaulan Palungguh Cokor I Déwa mawasta I Pucung saking Banjar Kawan, ipun jagi tangkil ring Palungguh Cokor I Déwa.” Ngandika Ida Sang Prabhu, “Apa koné ada aturanga I Pucung tekén nira?” “Matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, parindikan punika tan wénten titiang uning.” “Nah, lamun kéto, tundén suba ia mai!” Ngajabaang lantas parekané ngorahin I Pucung tundéna ngapuriang. Mara kéto, éncol koné pajalané I Pucung ngapurian. Sasubanné neked di ajeng Ida Sang Prabhu, lantas ia mamitan lugra. “Ih to Cai Pucung, apa ada buatang Cai mai?” Matur I Pucung, “Inggih matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, wénten tunasang titiang ring Cokor I Déwa.” “Nah, unduk apa ento Pucung? Lautang aturang kapining gelah!” “Inggih sapunapi awinan ipun i pantun sané wau embud dados ipun puyung, kalih asuné sané wau lekad dados ipun buta?” Ngandika Ida Sang Prabhu, “Yan unduk ento takonang Cai, nira tusing pesan nawang awinannyané buka kéto, men yan cara Cai, kénkén mawinan dadi buka kéto?” “Parindikan punika tan kamanah taler antuk titiang. Nanging, yan banggayang Cokor I Déwa asapunika kéwanten, kamanah antuk titiang, gelis jaga rusak jagat druéné.” “Men jani kénkén baan madaya, apanga guminé tusing uug?” “Inggih yan kamanah antuk titiang tambet, becik mangkin karyanang banten paneduh aturang ring Ida Betara Dalem. Manawi wénten kasisipan Palungguh Cokor I Déwa, mangda sampunang Ida Betara banget menggah pamiduka!” “Nah lamun kéto ja keneh Cainé, kema tegarang neduh ka pura Dalem! Sing ada sagét pawuwus saking Ida Betara Dalem kapining nira, nira lakar ngiring dogénan. Nah, antiang dini malu akejep, nira nu nundén panyeroané ngaé banten. Apang nyidaang maturan dinané jani, sedeng melaha jani dina tumpek. Yan suba pragat bantené, Cai men ngaturang ajak I Mangku Dalem ka pura!” “Inggih, titiang masedéwék!” Kéto aturné I Pucung. Gelisin satua, Sasubanné pragat bantené, majalan lantas I Pucung nyuun banten, ngojog kumah jero mangku “Jero Mangku, Jero Mangku, tiang nikaanga mriki mangda ngaturin Jero Mangku olih Ida Sang Prabhu, niki wénten upakara mangda ragan Jero Mangku ngaturang ring pura Dalem mapinunas mangda jagaté i riki rahajeng. Samalihipun banten puniki jeroné kandikaang makta ka pura. Tiang mapamit dumun abosbos jaga kayeh,” akéto baana melog-melog Jero Mangku baan I Pucung. Sasubanné matur ulian ngéka daya tekén Jero Mangku, ditu lantas I Pucung énggal-énggal mapamit uli jeron dané Jero Mangku Dalem. Gelisin satua, apang tusing katara, silib koné pajalanné I Pucung ngojog pura Dalem tur nglaut ia macelep ka palinggih gedong kamulan ané tanggu kelod. Sawatara ada koné apanginangan ia mengkeb ditu, rauh lantas Jero Mangku makta banten ngojog palinggih sik tongos I Pucungé mengkeb. Suba kéto lantas koné Jero Mangku ngaturang banten saha mapinunas tekén Ida Betara mangdané guminé di Koripan manggih karahayuan! Sasubanné Jero Mangku suud ngantebang, ngomong lantas I Pucung uli jumahan gedongé, mapi-mapi dadi Betara, kéné koné munyinné, “Ih, Cening Mangku pérmas Irané, nyén nundén sapuh Ira mai maturan nunas kaluputan tekén Nira?” Masaur Jero Mangku, “Inggih titiang kandikayang antuk damuh Palungguh Betara, Ida Sang Prabhu nunas kaluputan ring Palungguh Betara, déning pantuné wau lekad puyung kalih asuné wau lekad ipun buta.” Buin ngomong I Pucung, “Ih, Cening Mangku, Nira ngiangin lakar ngicén kaluputan nanging yan Sang Prabhu ngaturang okanné Radén Galuh kapining Ira!” Jero Mangku ngadén munyin I Pucung pangandikan Ida Betara, lantas dané budal. Teked di jabaan purané Jero Mangku mrérén di batan punyan binginé sambilang dané ngantiang I Pucung. Buin akejepné pesu lantas I Pucung uli gedongan palinggih kamulan nglaut ia maekin Jero Mangku sedek ngetis tur matakon, ”Sapunapi Jero Mangku, wénten minab wacanan Ida Betara?” Jero Mangku Dalem lantas nuturang buat pamargin danéné mapinunas kadagingan patuh cara munyin I Pucung mapi-mapi dadi Betara nguluk-nguluk ragan dané Jero Mangku cara itunian. Buina suud nutur kéto, Jero Mangku lantas nganikain I Pucung, “Nah, Pucung melah suba Cai ka puri ngaturang tekén Ida Sang Prabhu pangandikan Ida Betara. Bapa tusing ja bareng kema, wiréh jumah ada tamiu ngantiang!” Déning kéto pangandikan Jero Mangku, dadi kendel pesan I Pucung, déning guguna pamunyin déwékné tekén Jero Mangku, saha lantas ia majalan ngapurian. Sasubanné I Pucung nganteg di purian, ngandika lantas Ida Sang Prabhu, “Men, kénkén Pucung buat pajalan Cainé mapinunas, ada pawecanan Ida Betara tekéning Cai? Tegarang tuturang apang gelah nawang!” Matur I Pucung, “Inggih wénten Ratu Déwa Agung. Asapuniki wecanan Ida Betara ring titiang. “Ih, Cening Pucung, kema aturang wecanan Irané tekén gustin Ceningé, buat pinunas sasuhunan Ceningé, Nira lédang lakara ngicénin ida kaluputan mangdané guminé karahayuan, nanging yan ida kayun ngaturang okanné, Ida Radén Galuh tekén Nira!” Asapunika pangandikan Ida Betara ring sikian titiang. Inggih, sané mangkin asapunapi pakayunan Palungguh Cokor I Déwa, déning asapunika pakayunan Ida Betara?” “Nah yan kéto pakayunan Ida Betara, anaké buka gelah sing ja bani tulak tekén pakayunan Idané. Yan suba guminé nemu karahayuan, gelah dong ngaturang dogén. Ento mara abesik putran gelahé karsaang Ida Sasuhunan, kadi rasa makadadua, gelah pastika lakar ngaturang.” Ditu buin koné ngendelang dogén kenehné I Pucung déning suba tingas pesan sinah lakar kaisinan idepné nganggon Radén Galuh kurenan. Matur buin I Pucung, “Inggih yan asapunika pikayunan Palungguh Cokor I Déwa, margi rahinané mangkin ratu, aturang putrin Cokor I Déwa, Ida i nanak Radén Galuh ring Ida Betara mangda gelis kasidan pinunas Cokor I Déwa, rahajeng jagat Koripané! Titiang ja ngiringang Ida, jaga aturang titiang ring Ida Betara Dalem.” Mara kéto aturné I Pucung, ditu lantas Ida Sang Prabhu ngandikain parekanné apanga ngaturin okané lanang Ida Radén Mantri, kandikaang ngapurian. Ida Radén Mantri sedek koné di jabaan. Majalan lantas i parekan ka jabaan ngaturin Ida Radén Mantri. Ida Radén Mantri raris ngapurian tangkil ring ajinné. Ngandika Ida Sang Prabhu, “Cening Bagus Radén Mantri I Déwa, nah né jani Bapa ngorahin Cening, buat arin Ceningé Radén Galuh karsaanga tekén Ida Betara Dalem. Bapa lakar ngaturang i anak Galuh tekén Ida Betara, déning Bapa tuara bani tekéning anak tuara ngenah, buina apanga guminé karahayuan. Wiréh mula kéto swadarmaning dadi agung, tusing dadi mucingin apa buin pangandikan Ida Betara ané tusing kanten. Yan Bapa tusing ngaturang adin I Déwané, pedas rusak jagaté. Men, cening kénkén kayuné?” Matur Ida Radén Mantri, “Inggih yan sampun asapunika pakayunan Guru Aji, titiang tan panjang atur malih. Lédang té pakayunan Guru Aji kémanten.” Déning kéto aturné Radén Mantri, lantas I Patih kandikaang nuunang peti lakar genah I Radén Galuh. Sasubanné Ida Radén Galuh magenah di petiné, lantas petiné kancinga tur seregné tegulanga di duur petiné Ngandika Ida Sang Prabhu, “Ih Cai Pucung, nah né suba pragat i nanak Galuh mawadah peti, kema suba tegen petiné aba ka pura Dalem aturang i nanak Galuh ring Ida Betara. Né seregé di duur petiné mategul. Da pesan Cai nyemak seregé ené, depin dogén dini, satondén Cainé nganteg di pura. Buina ingetang pabesen gelahé, yén Cai makita manjus di jalan, pejang petiné di duur pundukanné tur seregné depang masih ditu mategul!” Sasubanné I Pucung polih pangandikan Ida Sang Prabhu tur ia ngresep tekén pawecananidané ditu ia matur, “Inggih, titiang sairing,” kéto aturné lantas ia majalan negen petiné misi Ida Radén Galuh. Mimih, magrétgotan koné ia negen petiné ento, nanging baan kendelné lakar maan kurenan okan Ida Sang Prabhu, dadi tusing koné aséna baat. Kacrita di jalan, I Pucung nepukin tukad ané yéhné ening, dadi prajani pesu koné kenyelné I Pucung. Kadaut baan ening yéh tukadé tur bedakné tan kadi-kadi, ditu ia marérén nglaut manjus ka tukadé. Petiné pejanga baan I Pucung di duur pundukané katut seregné kadi pangandikan Ida Sang Prabhu. Di makiréné ia tuun lakar kayeh, matur I Pucung tekén Radén Galuh, “Ratu Radén Galuh, Cokor I Déwa driki dumun, kénakang kayuné driki. Titiang ngaonin Cokor I Déwa ajebos, titiang jaga tuunan manjus, déning ongkeb pisan tan dugi antuk titiang naanang kebusé, asapunika taler bedak tiangé tan kadi-kadi.” Déning Ida Radén Galuh mawadah peti dadi tusing koné pirenga atur I Pucungé. Suud I Pucung matur kéto, tuunan lantas ia ka tukadé kayeh. I Pucung klangen tekén tis yéh tukadé kanti tusing inget tekén Radén Galuh, ia makelo manjus sambilanga mlamlaman. Ditu rauh lantas Ida Radén Mantri sameton Ida Radén Galuh nandan macan pacang anggén ida ngentosin sametoné. Sasubanné Ida Radén Mantri rauh sik tongos petiné ento, ngelisang raris Ida Radén Mantri nyereg petiné tur kamedalang ariné. Sasubanné Ida Radén Galuh medal, jani macané koné celepang ida tur kakancing, seregné buin koné genahang ida duur petiné. Suud kéto, gelis-gelis koné Ida Radén Mantri malaib sareng Ida Radén Galuh budal ka Koripan. Buat isin petiné kasilurin, tusing koné tawanga tekén I Pucung. Sasubanné I Pucung suud manjus, lantas ia menekan. Teked ba duuran dingeha koné munyi krasak-krosok baan I Pucung di tengah petiné. Ngomong lantas I Pucung, “Inggih Ratu Radén Galuh, menggah manawi Cokor I Déwa dados krasak-krosok wau kaonin titiang manjus. Margi mangkin Cokor I Déwa budal kumah titiangé, drika mangkin Cokor I Déwa malinggih sareng titiang. Cokor I Déwa pacang anggén titiang kurenan. Samalihipun, titiang sampun nyiagayang Cokor I Déwa woh-wohan luir ipun: buluan, salak, croring, miwah manggis. Punika pacang rayunan Palungguh Cokor I Déwa sampun wénten jumah titiang katragianang antuk panyeroan Palungguh Cokor I Déwa, titiang maderbé mémé. Sampunang té kénten menggah Cokor I Déwa, mangkin iringa ja Cokor I Déwa budal.” Gelisin satua, majalan lantas ia I Pucung ngamulihang negen petiné. Sasubanné neked jumahné, kauk-kauk lantas I Pucung ngaukin méménné, “Mémé, mémé, ampakin tiang jlanan, tiang ngiring Ida Radén Galuh mulih. Tiang anak suba icéna nunas Ida Radén Galuh tekén Ida Sang Prabhu. Makedas-kedas men Mémé di jumahan metén icangé apang kedas, krana tiang lakar nglinggihang Ida ditu, uli semengan Ida tondén ngrayunang.” Méménné tusing ja ia nawang keneh panakné, slegagan koné ia mara ningeh pamunyin panakné buka kéto. Dadi ampakina dogén koné I Pucung jelanan tur I Pucung ngénggalang macelep kumah metén saha éncol ngancing jelanan uli jumahan. Petiné, pejanga koné baan I Pucung di pasaréané. Critayang jani suba tengah lemeng mémé bapanné I Pucung suba koné pada leplep sirepné, ditu lantas I Pucung buin ngomong ngrumrum isin petiné, “Inggih Ratu Radén Galuh, matangi Cokor I Déwa, niki sampun wengi, mriki mangkin Palungguh Cokor I Déwa merem sareng titiang!” Suud ia ngomong kéto, lantas petiné ento serega tur ungkabanga. Mara petiné ento ungkabanga, méméh déwa ratu tangkejutné I Pucung, wiréh petiné misi macan. Tondén maan mapéngkas, sagét macané ané ada di tengah petiné makecos nyagrep saha nyarap I Pucung. Ditu I Pucung lantas mati sarap macan. Buin mani semenganné, dunduna lantas ia tekén méménné uli diwangan, déning suba tengai I Pucung tondén bangun uli pasaréan. Méménné narka tur ngadén panakné sajaan ngajak Radén Galuh. Kanti ping telu koné méménné makaukan, masih tusing koné ada pasautné I Pucung uli tengahan meténé. Wiréh kéto, méménné koné lantas ninjak jelananné. Mara mampakan don jelananné, magruéng koné macané jumahan. Ditu makesiab méménné I Pucung saha prajani lantas buin ngubetang jelanan meténé. Sasubanné macané kakancing ditu lantas ia gelur-gelur ngidih tulungan tekén pisagané. Liu pada anaké nyagjagin mémén I Pucung saha sregep pada ngaba gegawan. Macané laut kaiterin di jumahan metené tekén kramané, ada ané numbak uli di sisi, ada ané nimpug aji batu, kéto masi ada ané nulup. Gruéng-gruéng macané kena tumbak, lantig saang kandikan saha glebugin batu bulitan ané gedé-gedé. Wiréh kakembulin, mati lantas koné macané totonan. Sasubanné i macan mati, mulihan lantas méménné I Pucung ka tengah meténné, dapetanga panakné suba mati tur nu tulang-tulangné dogén.  
Ninik Nyatua Dongeng Siap Selem  +
Ada katuturan satua I Siap Selem ngelah pianak pepitu. Ane paling cerika tusing ngelah bulu madan I Doglagan. Sawai-wai I Siap Selem ngalih amah nganti ke dauh pangkunge. Sedek dina anu ritatkala I Siap Selem teken panak-panakne ngalih amah dauh pangkunge, lantas langite megerudug nyihnayang lakar ujan. “Me, lan jani mulih. Ento guleme gede gati” keto pianakne kelihan ngomong. “Ao me yang takut nyanan iraga ujanan dini” pianakne lianan milu masaut “Cening jak mekejang, lan jani ditu di umahe ento malu maembon. Yen jani iraga mulih pedas iraga ujanan. Tolih ento adine, I Doglagan. Ia tusing ngelah bulu. Yen ia ujanan pepes bisa mati” keto I Siap Selem maorahan teken pianak-pianakne. Lantas I Siap selem teken pianakne makapitu ngungsi keumahe ane ada di sisin pangkunge ento. “Jero jero sane madue pondok niki, dados ke tiang milu maembon?” keto I Siap Selem metakon. Lantas pesu ane ngelah umahe ento boya ja sios wantah meong lua madan Meng Kuuk. “Ngeong ngeong.. ih cai Siap Selem ngujang cai mai?” “Jero Meong, tiang mriki jagi maembon mawinan tiang madue pianak-pianak kari alit. Tusing melah keneh tiange ngajakin ngrobok ujan”. “Nah lamun buka keto, lan mai macelep ka tengah” ditu lantas Meng Kuuk ngajakin I Siap Selem tekening pianakne mulihan. Sajaan lantas tuun ujan bales pesan ngaenang pangkunge blabar. Meng Kuuk nanjenin I Siap Selem apanga nginep di umahne. I Siap Selem nyak nginep kerana ia pedalem teken pianakne. Petengne I Siap Selem tusing ngidayang pules. Ditu lantas ia ningeh Meng Kuuk mererembug ajaka pianak-pianakne. “Cening ajak mekejang, petenge ene iraga lakar pesta besar. Ne meme ngelah siap pengina ngajak pianak makapitu” keto munyine Meng Kuuk. “Tiang baang kibulne me!” keto pesaut panakne “Tiang baang kampidne me!” pianakne len milu mesaut Ningeh tutur Meng Kuuke teken pianak-pianakne buka keto, lantas I Siap Selem nundunin pianak-pianakne “Ning bangun ning. Ento Meng Kuuk nagih ngamah iraga. Mai jani iraga megedi uling dini. Cening malu mekeber nyanan Meme ngemilunin”. Lantas seka besik pianak I Siap Seleme makeber ngecosin pangkung. Brrr.. Burr.. Suuak… Keto pianakne ane paling keliha makeber. “Apa ento Siap Selem?” metakon Meng Kuuk “Ento don timbule ulung” keto I Siap Selem nyautin Brrr.. Burr.. Suuak… keto pianakne lenan makeber “Apa ento Siap Selem?” Meng Kuuk buin mtakon “Ento don tiinge ulung” pesautne Siap Selem. Lantas seka besik pianakne I Siap Selem mekeber ngentasin pangkung. Jani enu I Siap Selem teken I Doglagan dogen ditu di umahne Meng Kuuk. Mabesen lantas I Siap Selem teken I Doglagan. “Cening Doglagan, jani Meme lakar ngalahin cening dini. Nyanan yen lakar amaha teken I Meng Kuuk, duegang bane madaya. Orahang eben caine nu pait, nu belig, sing pantes daar malu. Tunden Ia ngubuhin cai nganti tumbuh bulu. Yen suba tumbuh bulun caine, ditu lantas cai keberang ibane mulih”. Lantas I Siap Selem makeber ngentasin pangkung. Brrr.. Burr.. Suuak… keto munyin pakeber I Siap Seleme. “Apa ento Siap Selem?” mtakon lantas I Meng Kuuk. Tusing ada ne nyautin. Ditu lantas I Meng Kuuk nelokin pedemane I Siap Selem. Mekesiab lantas ia mare dapetanga tuah ada I Doglagan ditu. “Beh, pasti busan ane orahange don-donan ulung ento boya ja len wantah I Siap Selem teken pianak-pianakne” “Meme kanggoang dogen suba pitike cenik ene daar” keto panakne mamunyi. “Duh jero para meong sinamian, sampunang tiang ajenga mangkin. Tiang konden tumbuh bulu sinah eben tiange pait, belig, miwah ten jaan ajeng. Pinih becik ubuhin dumun tiang nganti tumbuh bulu, drika wawu dados ajeng tityang” I Doglagan mautsaha madaya upaya apang sing amaha teken I Meng Kuuk lan pianak-pianakne. I Meng Kuuk kena baana kabelog-belog baan I Doglagan. Ia nyak ngubuhin I Doglagan. I Doglagan wadahina guungan lan sabilang wai baanga ngamah. Gelising satua jani bulun I Doglagane suba tumbuh. Meng Kuuk lan pianakne pada repot ngae lakar basa anggona ngolah ben Doglagane. “Eh cai Doglagan, jani cai lakar amah kai” “Nggih dados nika jero. Nanging apang eben tiange jaanan, keburang dumun tiang ping telu” Meng Kuuk lantas ngeburang I Doglagan. Prrrr. Prrrr. Prrrr. Pas keburane ping telu mekeber lantas I Doglagan. Joh pakeberne lantas ngenceg duur batune. Meng Kuuk nguber I Doglagan lan tingalina ia ngenceg duur batune. Meng Kuuk nyagrep nanging I Doglagan ngenggalang makeber. Ane sagrepa I Meng Kuuk boya ja len tuah batu ane ngranaang gigine pungak. I Doglagan makeber sambilanga ngendingin I Meng Kuuk. “Ngik ngak ngik nguk gigi pungak nyaplok batu. Ngik ngak ngik nguk gigi pungak nyaplok batu.” Keto suba upah anake ane demen mebikas corah. Iraga mangda setata madaya upaya yening nepukin unduk lan ngelawan sane mabikas jele.  
Ninik Dauh Tukad Medongeng Men Tiwas ken Men Sugih  +
Satua Tabuan teken Nyawan Ada katuturan satua, beburon Tabuan tekening Nyawan. Kacerita di alase, ada Tabuan teken Nyawan matimpal melah. Di alase, ia idup ajake kedis, godogan, kekawa, miwah sane tiosan. Tabuan ngajak Nyawan tusing ngelah umah, dadine ia manongos di tengah goa ne. Krana tonden bisa ngae umah. Di goa ne ento Tabuan ngajak Nyawan merasa tusing lega manongos. Goane lingah, sepi, peteng, tusing ada timpal. “Nyawan, cai demen nongos dini, kai merasa sing luung” Omongne I Tabuan. Masaut lantas I Nyawan, “Kai merasa keto masi, tongose ne peteng, apa buin sepi dini”. Kacerita jani suba liwat apeteng. Lan satuane jani suba semengan, pesu lantas I Tabuan teken I Nyawan. “Adi sing sehat cai, Tabuan, Nyawan?” Petakonne I Kekawa. “Kai sing nyak melah pulese” Saut I Tabuan. “Kai keto masi” I Nyawan nimpalin. Krana sabilang peteng I Tabuan teken I Nyawan tusing ngidaang pules, laut jake dadua ngalih tongos ane cocok anggone mangoyong. Kacerita suba makatang tongos ane cocok. Tongose ento cenik, tis, lan tusing peteng. I Tabuan jak I Nyawan jani pules ditongose ento. Pulesine lantas ajaka dadua, lan ngoyong di umahe ento sewai-wai. Gelisang satua ne jani, krana tongose ento suba cocokine ajak I Tabuan teken I Nyawan. Jani lantas ade keneh dot ngelahang pedidian umahe ento. I Tabuan teken I Nyawan pada ngakuin tongose ento. Tusing ade ane nyak ngalah. “Kai baang jak didi dini nongosin umahe ene, cai ngalih ba umah ane lenan”. Munyi I Tabuan. “Adenan cai ane ngalih tongos lenan” I Nyawan mamunyi. Krana enu masi megerengin tongose ento. Lantas, Tabuan tekening Nyawan ngidih tulung tekening I Kekawa, nyen ane cocok nongosin umahe ento. “Eee Kekawa, tulungin malu kai. Kai merasa sing nyaman ngajak dadua” Pengadune I Tabuan. “Nyawan bes uyut, disemengane ia sliwar-sliwer ngajangin sari bunga tur di umahe ento ejange” wewehane I Tabuan. “Kai merasa sing cocok masi dadi abesik umahe ngajak I Tabuan, liu gati ia nelahang tongos pules, apa buin awakne I Tabuan gede pesan” Pesautne I Nyawan masadu ngajak I Kekawa. Krana enu masi keketo, jani Kekawa ngemaang solusi. I Kekawa nunden apang Tabuan teken Nyawan ngae umah. Lan I Kekawa ane ngajahin ngae umah. “Nah suudang be malu megerengin umahe ento, jani kai ja ngajahin ngae umah”. Munyine I Kekawa. “Nah, kai nuutin cai. Apang kai ngelah umah masi”. Munyi I Nyawan. “Kal kai gae umah ane paling melah” Munyi I Tabuan. Suba lantas keto, jani Kekawa ngajain I Tabuan teken I Nyawan ngae umah. Uli jitne I Kekawa mesuang benang putih lantas karajut olih limane. Kacerita jani Tabuan teken Nyawan sube kiken suud ngae umah. “Nyak melah umah kai ne, ene?” Petakon I Nyawan. “Men gelah kai be nyak melah?” I Tabuan nimpalin. “Suba-suba, keto ba ane cocok umahe anggo cai, Tabuan, Nyawan” Pasautne I Kekawa. I Tabuan ngae umahne megantung di punyan kayu ne rengah, yening I Nyawan ngae umah neket ngajak batu-batu di goane, apang aluh ngengkebang madune. I Tabuan ngajak I Nyawan ngae umah aji bungutne, krana tusing bisa mesuang benang cara I Kekawa. Lantas dadi suba umahne Tabuan lan Nyawan. Kacerita pragat suba umahe ento. “Suksma Kekawa, jani kai be bisa ngae umah pedidian,kal kai anggo ajak nyamane ane lenan” Munyi I Tabuan. “Suksma suba ngajahin ngae umah, jani umahe ene kal kai anggo ngejang madu jak manongos ajak nyamane lenan” Saut I Nyawan. Gelisang satuane jani, umah ane gaene teken I Nyawan lakar anggone ngejang madu, lan umahe ento lakar anggone ajak bek. Yening umahne I Tabuan, lakar tongosine ajak nyamane ane lenan tur anggone tongos panak-panakne idup. Ento makrana, I Tabuan setata ngae umah megantung. Lan I Nyawan setata mengkeb umahne, tur ajaka liu ane nongosin. Pabesenne, iraga mangda setata nulungin anak ane ngelah pikobet, cara I Kekawa ngajain I Tabuan lan I Nyawan ngae umah. *PUPUT*  
Ada tuturan satua, babotoh kembar madan I Pudak. Ia kasap pesan kone mamotoh, buin melah kone paranne nyak matebah. Ia ngelah kurungan simalune tuwah dadua, jani sekate pepesan menang ia matajen, ngeliunang dogen kurungane. Makelo-kelo nganti penyatusan ia ngelah kurungan. Nganti keweh kurenane bareng ngencanin, maang ngamah magadang. Kurenane beling gede lantasan, aji nyampatang taine selid sanja dogen suba keweh. Siapne dogen mandus apang telu ane awai, amah-amahane semengan jagung, tengai godem, sanje gabah, miwah awakne kepel-kepele. Mapesuang sabilang wai apang kena matan ai semengan. Kadi rasa I Pudak sing mandus ane awai ulian ngencanang siapne totonan. Kacerita I Pudak lakar luas ka dajan gunung, mabesen kone ia teken kurenane, “Wayan, Wayan mani wake lakar luas joh, ne nyai kene beling gede, wake tonden karoan makelone luas, sing satonden teka nyai suba ngelah panak, lamun muani anake cerik, melahang men miara, lamun luh matiang dogen tendasne, tektek baang kurungane makejang pada abedik. Wake tusing yeng gati ngelah pianak luh, I dewek tuyuh ngedenang dogen megadangin peteng lemah, suba dogen kelih pisagane manjakang”. Keto pabesen I Pudak teken kurenane, nyak kone ane luh ngidepang. Nah buin manine luas kone suba I Pudak. Mara maketelun I Pudak luas ka Den Bukit, kurenane ngelah lantas pianak, laut luh kone pianakne. Beh keweh gati memen anake cerik ento. “Ne kenkenang jani I cening, konkona nektek lantas teken bapane, laut baang siap. Yan tuutang keneh bapane, pianak matiang, jabin jeleme buduh. Ne kenken jani baan madaya”. Keto abat memen anake cerik ngrengkeng padidiana. Makelo kone baana bengong, lantas tumbuh dayane memen anake cerik. “Ah, ari-arine dogen tektek baang siap pada mabedik”. Kacerita ari-arine dogen lantas tekteka, to lantas banga siape pade mabedik. Pianakne adanina Ni Tuwung Kuning. Suba kone keto, anake cerik ajaka lantas kumah memene. Teked kone ditu, tengkejut lantas dadongne. “Ne kali kenken nyai ngelah pianak cerik?” “I Busan meme”, “Dadi mara makeplos panak nyaine suba ajak mai?” “Kene meme, ade pabesen bapanne I pidan, anak konkona nektek maang siap, yen luh panake. To kranane anake cerik ajak icang mai. Meme ngajak I cening nah?”. Icang takut ngajak jumah nyen teka bapanne, payu lempagina icang, anak iya brangsongan pesan. Nyen lamun ia teka lakar orahang suba mati dogen I cening”. Masaut memene “nah lamun keto, dini suba pejang I cening meme ngajak. Ingetang nyen nelok-nelokin mai baang yeh nyonyo” “Nah, meme, dong jemakin I cening, icang mulih, nyen teka bapanne”. Jemakina lantas anake cerik baan memene. Suba keto memen anake cerik ngenggalang mulih. Kacerita jani, selid sanja kone delokina anake cerik teken memene panyonyoina dogen, suud keto ngenggalang kone ia mulih. Kadena buin kejepne bapane mulih, tusing masih ada. Buin abulan masih tusing teka. Nganti tibanan kone kurenane luas. Kaceritayang jani, ngancan kelih ngancan jemet Ni Tuwung Kuning magarapan. Yan kudang taun makelone I Pudak luas matajen, critayang jani ia suba mulih pipisne telah kalah, tuwing enu nang aketeng. Teked jumahne ia nakonang pianakne. Kurenane ngorahang pianakne luh tur suba tekteka baange siap. Siapne makruyuk, ngorahang pianakne kingsananga jumah dadongne, tur ari-arine tekteka banga siap. Kakruyuk siape keto dogen, laut kurenane kaukina. Kurenane konkona ngalih pianakne ka umah dadongne. Ni Tuwung Kuning aliha ajaka mulih. Teked jumah ia lantas ajaka ka alase. Di Tengah alase Ni Tuwung Kuning nagih matianga. Jeg teka dedarine nyaup Ni Tuwung Kuning. Ni Tuwung Kuning siluranga aji gedebong. I Pudak sahasa nektek gedebong, abana mulih. Teked jumah baanga siapne. Reramane pada sebet ningehang I Pudak nektek pianakne anggona amah-amahan siap, nanging I Pudak tusing pisan ya ningehang tutur reramane totonan. Makelo-kelo I Pudak suba tuwe, kadi rasa majalan suba tusing ngidang. Sekancan penyakite ane ada, mecelep di awakne I Pudak, krane ia tusing ngelah sentana, tusing ada ane mamanjakin ia, rikalaning ia nagih dedaaran, tusing ada ane nyemakang, ditu lantas ia I Pudak maseselan. Keto suba karma phalane anake ane demen mamotoh, tusing demen ngurus pianak, kurenan tusing sayang, rerame makejang ngejoh, keto masih Widine ngejoh teken I rage.  
K
Kacerita ada kambing madan Ni Mesaba ngajak Ni Wingsali. Ia luas ka alase, ngalih amah-amahan ane nguda-nguda. Panakne Ni Wingsali masih bareng ka alase. Tan kacerita di jalan, teked ajak dadua di alase. ”bih, demene Ni Mesaba ajak Ni Wingsali, nepukin amah-amahan ane nguda-nguda. Sedeng itehe ngamah, Ni Wingsali makasiab nepukin buron tawah. Melaib Ni Wingsali di durin memene, sambilanga matakon. ”Meme….meme….ade buron tawah, to to ya meme…..! ”ikuhne lantang, gubane aeng”, nyeh tiyang meme..! Mesaut lantas Ni Mesaba, ”ento madan I Macan”, nah kene jani cening, entegang sebenge apang care anak sakti, anggon nayanin I Macan, ane malaksana corah”. I Macan masih ngon nepukin Ni Mesaba ngajak pianakne Ni Wingsali. I Macan ngomong, ”Ih, buron apa saja iba bani mai ka alase? kai ane kuasa di alase ene”!. Mesaut Ni Mesaba, ”Ih iba macan. Iba mirib tusing nawang, uli awak kaine bisa pesu api. Di tanduk kaine Ida Sang Hyang Siwa ane malinggih. Kai kaliwat sakti, tusing buungan iba amah kai. Sambilanga Ni Mesaba ngengkotang tandukne tur mekecos. I Macan lantas malaib. tepukina teken i Bojog. i Bojog matakon”, Beli, apa krana beli malaib?”. I Macan masaut, ”beli jejeh nepukin buron tawah. Awakne poleng tandukne lanying”. Raris, seanturnyane .. ”Ento sing je lenan teken I Kambing. Tiang mamusuh teken ia. Jalan jani malipetan bareng-bareng alih!”. Masaut I Macan, ”beh, yen beli kema tusing buungan beli mati. Cai gancang menek kayu, elah makecos”. I Bojog buin ngomong, ”yen beli sangsaya, jalan tegul bangkiange. Kantetang ikuhe”. Munyin i Bojoge lantas guguna teken I Macan. Ditu pada ngilitang ikuh, pada negul bangkiang. Kacrita jani suba neked di arepan Ni Mesaba. Ni Mesaba masebeng egar tur mamunyi ”Uh, cai Bojog teka. Dugas caine kalah matoh-tohan, cai majanji nyerahang macan patpat. Ane jani cai mara ngaba aukud. Nah kanggoang embok masih. sedeng melaha embok ngidamang be macan. Mara keto munyine Ni Mesaba, I Macan kaliwat jejeh. ”Beh, i dewek bayahange utang teken i Bojog, ” keto kenehne. Ditu lantas ia jeg malaib patipurug. i Bojog bragedega. Ulian keliwat jejehne I Macan, lantas maka dadua ulung di jurange tepen batu. Pamuputne mati I Macan teken I Bojog. Nah keto tuah, amun apa ja wanene wiadin kerengne, yening belog sinah lakar nepukin sengkala buka I Macan.  
L
Kacerita ada I Lutung masawitra ajak I Kakua. Sedek dina anu I Lutung mamaling isen di tegal dukuh Kantrungan ngajak I kakua. Sedeng iteha ngokoh Isen, saget teka dane Dukuh Kantrungan. I Lutung encol makecos ka punya kayune, sambilanga magending pupuh durma. “ Jero Dukuh puniki jua pirengan I Kakua ia manyingid Di batan tengkulak I Lutung ia bubuan Menek di kayu ia manyingid Ih dukuh Kantrungan Nyen alih jero jani” Dukuh Kantrungan ngenggalang ngungkab tengkulak. Bakatanga I Kakua, ia kijap-kijap, laut abane mulih. Teked jumah dane dukuh ngaukin pianaknyane Luh Ayu Kantrungan, tur tundene ngae basa, sawireh lakar nampah I Kakua, anggon lawar. I Kakua celepanga ka krangkenge, tur encol ngaliang kulit bantal teken kulit biu kuning, manut pangidih I Kakua ring dane Jero Dukuh. Tan panaen saget teka I Lutung nelokin I Kakua sambilanga kedek ingkel-ingkel, sambilana ngraos, “ Kaden wake iba suba bangka?” I Kakua masut, “ Uduh iba Lutung pelih pisan tetenger ibane, wireh dinane mani wake lakar keantenang ngajak Luh Ayu Kantrungan, tur wake dini maura baan amah-amahan. Ento iwasin Luh Ayu sedek ngaenang wake boreh”. I Lutung matolihan sambilanga ngetel paosne nepukin buka apa ane orahanga baan I Kakua, sarwi ngraos, “ Duh Kakua tutugang legan ibane tekening wake, wake ja nyilurin iba nongos di krangkenge”. Masaut I Kakua, “Nah dong enggalang je bukaang jelana krangkenge!” Disubane mabukaang krangkenge encol I Lutung macelep ka krangkenge. I Kakua nyelihsih pesu lantas ngancing krangkenge. Kacrita Ni Ayu Kantrungan tengkejut, rikale maekin krangkenge lakar nyemak I Kakua, tepukine ada Lutung di tengah krangkenge. Lantas nyeritin reramane, “ Bapa, wenten bojog ring krangkenge”, keto raos Ni Ayu. Jero Dukuh Kantrungan ngenggalang ke krangkenge, “ Bah sedeng melaha, ada Lutung mokoh lung pesan anggon olah-olahan”. Keto pangandikan dane jero Dukuh. I Lutung nimbal nyawis, “Inggih jero Dukuh, mangdane uning yening ngolah ulam Lutung mangda nenten pahit kadi kantawali, sampunang bacin tiange medal. Mangdane titiang padem, tur olahan titiange rasane becik, puniki muncuk ikuh titiange bebed antuk gilingan kapas miwah duk, usan kenten tunjel ikuh titiange”. Gelisang satua, encol dane Jero Dukuh Kantrungan medbed ikuh I Lutung, saha kaenjutin. Suba gede apine I Lutung ngencolang makecos ka raab umah jero dukuhe. Makwewengan Jero Dukuh ngotonang umah denene puun. Keto upah awak belog, ngugu munyi manis, tuara nawang ejite kabandilin. Napi munyi patut pinehin malu, eda iju malaksana satonden melah baan ngaresepang, apang tusing gangsaran tindak kuangan daya.  
N
Kacrita di desa anu ada anak mapungkusan madan Nang Cubling. Sedek dina ia masangin bojog di tukade, lantas ada bojog gede teka tur matakon, “Nang Cubling, basang apa ento kaumbah?” Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.” I Bojog tusing buin matakon, nglantas magedi. Buin kesepne buin ada bojog gede teka, masih ia matakon, “Nang Cubling basang apa ento kaumbah?” Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.” I Bojog lantas magedi. Liu bojoge teka matakon, nanging pasaut Nang Cublinge patuh dogen. Critayang jani ada bojog cenik matakon, “Nang Cubling, basang apa ento kaumbah?” Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.” I Bojog buin nyekenang, “I Lut ento celeng?” Nang Cubling nyautin, “Tusing I Lut ento, I Lut, I Lut, I Lut... tung.” I Bojog buin nakonang, “Apa, kerasang te!” Nang Cubling nyautin, “I Lut, I Lut, I Lut, I Lutung!” Mara I Bojog ningeh munyin Nang Cublinge ngorahang I Lutung, lantas ia malaib morahan teken timpalne. Tusing makelo liu bojoge teka, lakar ngrejek Nang Cubling. Lantas malaib Nang Cubling tur morahan teken kurenanne. Nang Cubling lantas katunden marurub baan kasa. Buin kejepne teka bojog ajaka liu pesan, dapetanga Men Cubling ngeling. Bojoge lantas matakon, “Ih Men Cubling, nguda ngeling?” Men Cubling masaut, “Kurenan icange ia mati.” I Bojog masaut, “Ento apa ya di balene?” I Bojog makejang kemo, tur ngungkab rurub Nang Cublinge, dapetanga Nang Cubling nylempang, tusing makrisik-krisikan. Makejang bojoge ngaden Nang Cubling saja mati. Men Cubling lantas ngomong, “Ih Bojog makejang, tulungin ja icang ngae bangbang ane gede tur dalem, lakar tongos nanem bangkene Nang Cubling!” lantas bojoge makejang ngae bangbang gede tur dalem. Sedek bojoge ngeduk bangbange, lantas Nang Cubling bangun nyemak bedeg anggona nekepin bangbange. Men Cubling ngenggalang nyemak yeh anget, anggona nyiam bojoge. Dadi bojoge makejang mati, lantas bangbange kaurugin.  +
Ni Bawang Teken Ni Kesuna Ada tuturan satua anak makurenan, ngelah kone pianak luh-luh duang diri. Pianakne ane kelihan madan Ni Bawang, ane cerikan madan Ni Kesuna. Akuren ngoyong kone di desa. Sewai-wai geginane tuah maburuh kauma. Pianankne dua ento matungkasan pesan solahne. Tan bina cara gumi teken langit. Solah Ni Bawang ajaka Ni Kesuna matungkasan pesan, tan bina cara yeh masanding teken apine. Ni Bawang anak jemet, duweg megae nulungin reramanne. Duweg masih ia ngraos, sing taen ne madan ngraos ane jelek-jelek. Jemet melajang raga, apa-apa ane dadi tugasne dadi anak luh. Marengin meme megarapan di paon, metanding canang, sing taen leb teken ajah-ajahan agamane. Melanan pesan ngajak nyamane Ni Kesuna. Ni Kesuna anak bobab, male megae, duweg pesan ngae pisuna, ento makrana memene stata ngugu pisadun Ni Kesuna ane ngorahang Ni Bawang ngumbang di tukade ngenemin anak truna. Sedek dina anu, dugase ento sujatine Ni Bawang mara suug nglesung padi laut kayeh sambilanga ngaba jun anggon ngalih yeh. Krana ngugu munyin Ni Kesuna, ditu Ni Bawang lantas tigtiga, siama aji yeh anget tur tundena magedi. Ni Bwang laut megedi sambilange ngeling sigsigan. Di subane ngutang umah, neked kone ye di tukade ketemu ajak kedis crukcuk kuning. Ditu i Kedis Crukcuk Kuninge kapilasa teken unduk Ni Bawange. Ni Bawang gotola, baanga emas-emasan, marupa pupuk, subeng, kalung, bungkung, gelang muah kain sutra. Sesukat Ni Bawang ngelah panganggi ane melah-melah buka keto, ia nongos di umah dadongne. Tusing taen ye mulih ke umah reramanne. Kacrita jani Ni Kesuna kone nepukin embokne mapanganggo melah-melah, laut ia nakonang uli dija maan panganggo buka keto. Disubane orahina teken Ni Bawang, ditu laut Ni Kesuna metu kenehne ane kaliwat loba. Edot ngelahang penganggo lan priasan ane bungah buka ane gelahang embokne. Krana ento, lantas Ni Kesuna ngorahin memenne nigtig ukudane apang kanti babak belur. Sesubane katigtig, lantas ia ngeling sengu-sengu ka tukade katemu teken I Kedis Crukcuk Kuning. Kacrita jani I Crukcuk Kuning ngotol ukudan Ni Kesunane, isinina gumatat-gumitit. Neked jumah ditu lantas gumatat-gumititte ento ane mencanen Ni Kesuna kanti ngemasin mati. Keto suba upah anak ane mrekak, setata demen mapisuna timpal, sinah muponin pala karma ane tan rahayu.  
S
Sedek dina anu, nuju anake rame megae di carik, ada ane mara nenggala, nglampit, muah ada suba mamula. Ditu liu kedise mapunduh-punduh ngalih amah. Sedeng itepa kedise cerik-cerik ngalih amah, saget ada kedis gede pesan teka uli delod pasih. Bulunne samah, kampidne lumbang, matanne gede, tur galak pesan, madan Sang Muun. Ditu ia bareng ngalih amah. Kedise ane cerik-cerik nyeh pesan, nepukin kedise ane gede tur galak ento. Tusing ada ane bani paek baan takutne. Kacerita jani ada kedis cerik ngindang ba duur, madan Sang Lanjana. Ia sliak-sliuk makeber di duur carike. Jengah pesan ia nepukin ada kedis gede, bareng ngalih amah sig tongos kedise cerik-cerik. Solahne jele pesan teken kedise lenan, sabilang ada ane paek nagih cotota. Ditu Sang Lanjana age metakon, “Ih, ne te jerone uli dije? Tumben tepukin tiang dini, bareng ngalih amah. Buina jerone kaliwat sombong pesan.” Mare ningeh ada kedis cerik ane mamunyi keto, pedih Sang Muun tur mesaut banggras, “Ah, iba kedis cerik, mapi-mapi tuara nawang. Ne suba ane madan Sang Muun. Ratun kedise uli delod pasih. Degag tingkah ibane mesuang peta teken kai.” Suba kone keto, masaut Sang Lanjana, “Tui iba dadi ratu, kai tuara megusti teken iba. Buina kai tonden taen merasa kalah. Jet ja iba gede, tuara ja gedenan apa tain ibane teken tain kaine. Yadin iba makampid lumbang, kai tusing takut. Yen prade lakar mapetuk mategeh-tegehan makeber.” Baan ningeh munyine Sang Lanjana keto, jengah gati Sang Muun lantas ia ngomong, “Beh degag pesan iba mesuang peta. Iba soroh kedis kapecit, nagih ngalahang kai. Ukudan ibane tuah amun tain kaine dogen. Nah apang kai nawang, tegarang iba meju jani. Amuncen geden tain ibane!” Mare keto, Sang Lanjana laut kirig-kirig tumuli makecos di duur tain kebone, sambilange ngomong, “Ih, iba Sang Muun. Ne dong iwasin tain kaine!” Sang Muun bengong ngiwasin tainne Sang Lanjana, tur merasa teken dewek kalahang kedis cenik. Sasubanne keto ngomong Sang Muun brangti, “Nah, saja kai kalah, dening gedenan tain ibane. Ane jani jalan mategeh-tegehan makeber!” Keto abetne Sang Muun, laut nimbal Sang Lanjana, “Jalan! Mai tutug kai!” Laut ngamaluin Sang Lanjana makeber. Sang Muun sahasa ngetut pakeberne Sang Lanjana. Di subane paek, encol Sang Lanjana mencegan di tendas Sang Muune, sambilange nyohcoh tendasne. Sang Muun tuara ajin teken solahne Sang Lanjana keto. Buina tuara merasa tendasne tinggahina baan Sang Lanjana, mapan Sang Lanjana madewek kedis cerik. Gelisang satua, suba tegeh pakeberne Sang Muun. Laut ia makaukan, “Sang Lanjana, Sang Lanjana!” “Uuuh,” keto pasautne Sang Lanjana. Dingeha sawat pesan ba duur teken Sang Muun. Dening karasa Sang Lanjana nu ba duuran, laut Sang Muun ngietang makeber negehang. Ditu buin ia makaukan, “Sang Lanjana, Sang Lanjana!” “Uuuh,” keto buin pasautne Sang Lanjana. Sambilanga nyohcoh tendasne Sang Muun. Dening dingeha munyin Sang Lanjana nu masi ba duuran, dadi buin Sang Muun makeber negehang. Dewekne suba marasa kenyel pesan, buin tendasne marasa suba ngaap tur sakit. Dening keto, ngomong jani Sang Muun, “Ih, Sang Lanjana, awake jani suba ngaku kalah. Tusing sida baan kai nutug cai, jalan suba jani tuun!” Sang Muun laut ngencolang masliuk nuunang. Sang Lanjana ngincegang nyohcoh tendasne Sang Muun. Kanti maklumpasan kulit kaun tendasne. Di subane teked beten, Sang Lanjana laut ngenggalang makecog masangkliban di bête. Sang Muun sakit nandang tatu di tendasne. Kasuen-suen Sang Muun mati baan naanang sakit. Keto upah anake demen ngrusuhin anak cerikan, tur banggi muah sombong teken anak len.  
T
Di pasisi kangin ada anak mondok padidiana pesan, madan I Aget. Gegaene lemah-peteng, tuah maboros ka alase tekening mamancing dogen. Lemahne luas maboros, petengne ia negakin jukung ka tengah pasihe ngaba jukung. Sedek peteng, galang bulan luwung pesan, ia lantas nyemak jukung teken pancingne, ngalaut ia ngatengahang lakar mamancing. Beh apa kaden lega kenehne ningalin ombake ane kasunarin baan i bulan. Sasubane ia neked di tengah, ditu lantas ia mulang pancing. Tusing makelo, saget marasa suba ada ngedetin pancingne. Ditu lantas tingtinga pancingne, nanging sing ja be bakatanga, tuwah kaang atebih ngetet sik pancingne. Ditu laut kaange ento entunganga buin ka pasihe. Pancinge buin kone jangina bebaren, lantas pulanga. Buin kejepne marasa ada be ngedetin, lantas tingtinga, buin kone kaang bakatanga. Nganti suba gedeg pesan I Aget, baan sabilang tingtinga pancingne, tuara lenan teken kaang dogen ngetet di pancingne. Ditu lantas ia makisid tongos. Ditu buin jani pancinge pulanga. Kanti suba makelo pesan ia ngantiang ditu, masih tuara masa ada ngedetin pancingne. Nyumingkinang ngedegang dogen kenehne I Aget. Pelan suba makire galang kangin, masih tusing ada be ngedetin pancinge. Ditu ia makeneh mulih. Mara ukana tingtinga pancingne, marasa buin ada ngedetin. Ditu lantas ampiganga pancingne, kadene be gede jenenga ngamahin, pamupune buin masih tuah akaangan dogenan. Mara ukana entunganga kaange ento, ia makeneh-keneh, kene papinehne :"Ah lakar aba mulih ja kaange ne, singa kaget nyen sadian deweke nekain". Ditu lantas kaange ento penpena sik kantongne, tur ia malipetan mulihne. Sasubane ia neked jumahne laut kaange gantunga di capcapan paone. Kacarita buin manine, semengan pesan suba ia nyemak eteh-eteh ne maboros,ngalaut masusupan ka tengah alase. Suba peteng mara ia kone mulih. Uli joh kone ia suba ningalin ada sembe di pondokne. Tingalina masih ada anak luh bajang buin jegeg, repot ngaenang darang nasi. Buat anake luh ento, tusing pesan ia nawang. Ditu ia ngenggalang majalan ngojog ka pondokne. Mara ia neked ditu, tengkejut pesan ia, krana anake eluh ento tusing buin ada di pondokne. Mailehan alih-alihina, masih tusing tepukina. Ditu ia laut madaar. Buin mani semengan, asana ada anak nunden dewekne, mara ia bangun, tuara ja ningalin apa-apa. Ngon pesan kenehne I Aget, krana bes tawahne. Ditu lantas ia makeneh ngintip, apang tawanga pasajane pesan, nyen ke anake luh ento, dewa apa manusa. Suba suwud keto, lantas ia nyemak panahne laut pesu. Nangingke ia tusing ja lantas ka alase, ngalaut ia ngalingkung di samping pondokne. Uli ditu baana ngintip. Tusing makelo ia nongos ditu, ajinanga kaangne pesu andus, makelo-kelo nyansan ngedenang dogen lepukan anduse ento, nyansan suba mapindan manusa. Jani nyansan nyenikang dogen kone lepukane, nanging papindane ento jani nyansan nerangang. Sasubane anduse ento ilang, dadi jelema luh jegeg tan kadi-kadi. I Aget, mara ningalin anake ento, tusing pesan ia ngidayang ngeret kenehne buduh kasemaran teken anake luh ento. Ditu laut ia ngenggalang bangun uli di paengkebane, ngojog sik tongos kaange magantung, lantas jemaka kaange ento tur cakcaka kanti dekdek pesan. Uli sekat ento, anake luh sing ja ia ngidayang buin malipetan ka tengah kaange, karana kaange ento jani suba dekdek remuk buka tepunge. Makelo-kelo , lantas anake eluh ento anggona kurenan teken I Aget. Uli sekate ia ngelah kurenan, ia sayan sawai-wai nyugihang dogenan, ririh tur sakti mawisesa. Kacarita jani, Ida Sang Prabu ane malinggih di desane ento mireng orti, yan I Aget ngelah kurenan kaliwat jegeg. Duaning anake agung kaliwat momo murka, dadi arsaang Ida kurenan I Agete. Laut Ida ngutus papatih Idane, kanikayang natasin kema, tur suba kanikayang mamadik kurenan I Agete. Sawireh I Aget tresna pesan makurenan, apa buin kurenane lebih-lebih pesan tresnane tekening I Aget, dadi sing aturanga teken I Aget. Ane luh masih ia tusing ngiring buka pangandikan Ida Anake Agung. Duaning aketo, merang kayun Ida Sang Prabu, lantas ia nganikayang ngarejek I Aget. Baan kasaktian I Aget bas kaliwat, tuara ja nyidayang balan Ida Sang Prabu bakal ngalahang I Aget. Ditu lantas Ida Sang Prabu matandang wirang teken I Aget. Beh, apa kaden ramen siatne I Aget ngiring Ida Anake Agung, saling tumbak, saling lantig, masih tuara ada karoan ane kalah. Kasuen-suen, kasor Ida Anake Agung. Sasedan idane, panjake tuara ja buin bani ngarepang bakal ngalawan I Aget. Ditu laut makejang pada nyumbah I Aget tur makejang ngidih urip tekening ia. Makelo-kelo makejang panjakne Ida Anake Agung ane suba lina, bakti kapining I Aget. Jani sawireh tusing ada Agung buin di desane ento, I Aget lantas jenenganga agung teken para panjakne makejang.