Property:Biography example text ban

From BASAbaliWiki
Showing 50 pages using this property.
A
Silih sinunggil reriptan modern sane sampun kaloktah ring prajanane inggih punika marupa satua bawak mamurda Luh Ayu Manik Mas Ngalahang Legu Poleng.Satua bawak puniki madaging makudang pikenoh pangajah ajah sane utama inggihan sane prasida ngawentuk budi satwam prajanane. Sapunika taler daging satua puniki raket mapailetan mantuka ring kauripan prajanane sekadi mangkin. Antuk asapunika metu raris rasa meled ngaresepang pikenohnyane ngeninin budi satwam.Mawit sakeng pikayunan inucap panyuratan puniki maduwe tatujon mitelebin makudang parindikan minakadi pikenoh pangajah ajah budi satwam sane kabobotang ring satua bawak Luh Ayu Manik Mas Ngalahang Legu Poleng inucap.  +
Panyuratan puniki maduwe tatujon angulati sekadi teleb pangerencana kulewarga ring Bali sane kamedalang olih Gubernur Bali rikala sasih Juni 2019, sane ngawetuang makudang patungkas setuju kalawan tan setuju ring para krama. Tetuwek Keluarga Berencana ( KB) Nasional sane mamuatang " Dua Anak Cukup" ketampen sekadi mangawinang mapakirang posisi demografi manusa Bali tur nincapang posisi demografi krama tamiu. Tatujon pangulatian puniki tan sios mangda prasida mitatasang sapunapi minakadi motif idiologi,motif politik identitas lan romantisme budaya mapengrabda mewastu kedadosang pabligbagan pangerencana kulewarga ring Bali. Ngawigunayang analisa diskusi kritis), pangulatian puniki mitatasang inggian babaosan pangerencana kulewarga ring Bali kesarengin antuk pabligbagan idiologi lokal, nasional lan global. Pidagingnyane ring pabligbagan inucap kawentenan praktek politik identitas lan romantisme budaya olih subyek lan pelaku ngawetuang kompetisi dialektika manusa Bali lan I krama tamiu.  +
aw d  +
TAKSU Olih: Agung Wiyat S. Ardhi Rarianang indangé Duh, Aruna, duh pawana, duh rahina. Tityang ajerih Widhi wadih Kalantaka ngendih Tityang amerih Asing alih mangalih Asing alih tan polih Tan polih ngruruh ririh. Mangkin, saking prabhata segara Sanur Saraswati matéja Nyinarang kaluihan Aji Nyekarurayang kadiatmikan Kapradnyanan Ring sang teleb angulik sastra Angulik aksara Angulik tatua Aruna, pawana, rahina Sampunang malih andega indangé Tityang tan kantun ajerih Widhi tan kantun wadih Réh Saraswati sampun nyiratang Padma késara Taksu Nyekarurayang satwam Ngébekin Bhuana Dénpasar Mangkin, ngiring tancebang dupané masumpang geni Ngendih Mangda polih asing alih Ngruruh ririh Ngruruh sugih Mabekel tresna kinasih Mapikolih shantih. Bhadrika Ashrama, 14 Agustus 2013  +
Siakarna Listrik Padem utawi Parikrama Pemadaman Listrik sane sering nibenin Jakarta, ngametuang ius kaon majeng ketrepian utawi keamanan nasional Ian Ekonomi Negara. Kalih pidabdab utawi kebijakan sane prasida kamargian olih Pemerintah, sane ketlatarang ring artikel puniki, inggih punika: Ngawentenang reformasi manajemen PLN wiwah Nguningayang utawi nyobiahang teknologi "smart grid"  +
Bali kasengguh tetujon pariwisata mancanegara tur sampun kapewewehin pesambat pinaka swargan sukating satus tiban sane lintang. Nanging mangkin sampun ketatasin olih para pengrawuh makudang pikobet dahat sane niben inggian parindikan ekonomi wiadin wawidangan. Kasingsalan pawangunan kasengguh sane pinih marupa kaiwangan nginggilang arsitektur Bali sane anyar sane manut ring praciri witnyane. Warga kota ring Bali rikala mangkin mekadi kakungkungin olih simpul Gordian, rikala arsitektur tradisional sane jangkep kantun wenten nanging arsitektur anyar nenten tumbuh. Sapunapi antuk midabdabin parindikan puniki, irika magenah pitakonnyane. Arsitektur dados mejanggelan rikala wangunan kuna tan kaurati antuk kawentenan urbanisasi sane mamurti. Sapariindikannyane gumanti nenten prasida kapuputang. Pangulatian puniki marupa utsaha pangawit ngamedalang daging pikayunan utama tur miteketang utsaha mangda prasida nincap. Nanging taler kapisaratang filosofi anyar ring widang teori urban pinaka dasar saluir aktivitas profesional saantukan tan prasida pacang nincap yening nenten karuntutin aktivitas profesional inucap. Antuk punika uratian tityang ten sios nyawis pitakon sapunapi pakibeh prasida kalumaksanayang mawit saking arsitektur asli Bali sane medal saking pidabdab feodalisme nyuhjuh pangelaksana lan penampennyane ring pasca modernitas, kapitalisme informasi lan globalisasi. Parindikan patut ketanganin ring makudang panta inggih punika pendidikan, kebijakan, strategi, lan penegakan. Tityang miteketang ring pamuput patut kasibehin antuk tata titi sane mawit saking transformasi vernakular, budaya wawidangan Bali sane kritis, lan adaptasi leksikon urbanis anyar ring wawidangan tropis.  +
Seni balih balihan pariwisata ring Bali marupa wentuk seni sane gumanti kaabipraya pacang kapisuguh mantuka ring para wisatawane. Seni puniki madue caciren teatrikal lan spektakuler sane ngutamiang ius visual katimbang rasa ajerih, magis lan simbolis. Makudang bage kesenian minakadi Tari Legong, Sendratari Ramayana,Tari Barong lan Keris, Tari Kera, Tari Topeng Wayah lan Tari Wayang Kulit sampun ketah dados bebalihan seni ring Bali. Seni balih balihan pariwisata ring Bali embas marupa wentuk sane anyar sasukat warsa 1980.Pidabdab punika utamin ipun kaiusin olih praciri estetika pos- modern sekadi: Pastiche, Parodi, Kitsch, Camp lan Skizofrenia. Tatujonnyane mangdennye seni balih balihan prasida sayan eksotik sane mapaiketan ring tatujon ekonomi. Antuk punika akeh parikrama seni budaya Bali rumasuk kasakralannyane karuntuhang olih pakibeh sekularisasi sane gumanti becat tur fantastis inggihan ngeninin kualitas wiyadin kuantitas.  +
Wénten makudang-kudang satua ngenenin indik carita Cinderella ring makudang panagara. Puniki manut titiangé: wénten petang daha, sané tetiga jelé goba lan jelé hati. mémé tuminnyané banget gedeg ring Cinderella pinaka oka panguntat. Ipun pepes kawalék tur kaberatin. Raris Cinderella makaad uli jumahnyané, disampune neked ring gunung, wenten paksi sakti ngamicayang ipun akeh emas, molé-molé, lan tresna. Satuané puniki kasineb antuk wenten raja putra sané nyuang tur ngantén sareng Cinderella raris makakalih ngawangun kluarga sané bagia.  +
Laluu marupa plastik gumanti sampun ngawetuang pikobet mantuka ring pariwisata selanturnyane utamin ipun ring Bali. Makudang utsaha riantuk mangirangin sampun kamargiang olih Pemerintah, minakadin ipun ngembasang Peraturan Pemerintah Kota Denpasar no. 36 Tahun 2018. Sasuratan puniki matetujon mitelebin penampen lan paobahan parilaksana wargi Bali, utaminnyane ring Kota Denpasar sasampun kawetuang Peraturan Walikota Denpasar lan Gubernur Bali ngeninin laluu plastik inucap. Data kapupulang mejalaran antuk kuesioner sane kasobyahang mantuka ring Wisatawan, Mahasiswa( Departemen Pariwisata), para dagang, para wargi lan Dosen. Pikolihnyane inggih punika makasami wargine sampun sauninga ring Peraturan Pemerintah ngeninin pangewates ngawigunayang kantong plastik angge apisan, nanging nenten makasami wargi sauninga ring sapasira sane ngamedalang uger uger inucap. Makehan prajanane sane cumpu ring kawicaksanan inucap, nanging wenten taler sane tan cumpu seantukan ngawigunayang kantong plastik karumasayang irit. Kawicaksanan punika sampun prasida ngangsokang prajanane mangda ngawitin makta kantong niri niri rikala matumbasan.  +
Novel indik palampah urip Made Sanjaya, teruna cerik saking Bali sane matetujon nulungin timpal tur kulawargannyane saking dendam sane sampun sue tur aji pangiwa. Dados nominasi 8 besar novel pinih becik ring UNNES International Novel Writing Contest 2017.  +
Buku sane maosin indik kawentenan sarwa prani saking dura pertiwi, utawi saking luhuring akasa manut sastra Hindu.  +
Patibaya virus SALCON ngantem Bali. Nagapuspa konden bakatang. Epsilon dahat brangti. Haricatra ilang kadi uluh gumi.  +
Biografi Perkumpulan Pendidikan Nasional, Denpasar, pinaka perkumpulan sane kaloktah ngembasin Universitas Pendidikan Nasional, SMP Nasional Denpasar miwah sane lianan.  +
Buku indik palampah titiang ngiderin Bali tur nyaksi kaluwihan tata wewangunannyane.  +
Kadek Haricatra ngelah kawisesan ane soleh. Ia nyidang ningalin bunga Nagapuspa, bunga tunjung mas ane tumbuh di batune. Bunga ento nyidang ngubadin sakancan gering i manusa. Sakewala Epsilon, perusahan ubad paling gede di panegarane dot pesan ngrebut bunga ento. Kadek Haricatra nagih matianga. Ia musti mlaib!  +
Pamargin urip Profesor Gede Sri Darma, sane dumun dados profesor pinih anom ring Indonesia.  +
B
Kayonan ring wayang kulit sane madaging wangun kerucut utawi lanying ring luhur sane nyihnayang kauripan manusane. Nyancan nglimbak kaweruhan miwah ngancan lingsir yusan manusane, nyancan nglanyingang tur masikian jiwa, rasa, karsa, miwah karya ring kauripan i raga (ngancan nampek ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa)  +
Bali gumanti sampun masikian pisan ring pariwisata. Panyuratan puniki mangulati praciri budaya Bali sane stata tumbuh lan paiketannyane ring widang pariwisata ritelenging globalisme ngawigunayang studi kasus wewangunan Taman Budaya Garuda Wisnu Kencana (ngawit warsa siu sangang atus sangang dasa tiga rauhing warsa duang tali pelekutus), sane merupa arca Hindu Dewa Wisnu ngadeg ring luhuring paksi garuda sane agung. Taman lan arca inucap kasengguh pinaka praciri budaya anyar wangsa Indonesia taler pariwisata Bali. Nanging asapunika, studi kasus mantuka ring kawentenan taman puniki taler nyihnayang kawentenan Bali sane sampun magentos, ngawit karuntuhan ipun Suharto ring warsa siu sangang atus sangang dasa kutus, sinambi natingin pakibeh globalisme. Pariwisata Bali sampun magentos saking pariwista budaya sane nunggil saking ulu rauhing ke sor, menados tetujun wisata global. Mabukti rikala mangkin taman punika gumanti pinaka genah ngelaksanayang acara sane ageng tur kamiletin makudang negara.  +
Babad Bali kawentuk saking makudang kasingsalan, minakadin ipun ring kasujatian budaya lan prajana Bali. Siosan ring punika taler tetamian seantukan kajajah olih i Belanda lan pikolihan pejangkepannyane ring Negara- Wangsa Indonesia. Siosan taler mawit saking pakibeh modernisasi, globalisasi, pariwisata lan konsumerisme. Para panyurat Bali's Silent Crisis: Desire, Tragedy and Transition mitulengin kasingsalan punika mangdene prasida mitatasin pikobet utama sane ngelantur kawentuk, angawi pengaruh lan napkala ngawetuang rasa ajerih ring kauripan sedina dina ring Bali. Para panyurat makakalih maduwe panampen inggihan kakuatan- kakuatan lan paobahan-paobahan sane mapaiketan ngawetuang trauma psikologis lan budaya sane dahat nanging tan keangkenin seantukan marupa" krisis diam" lan matungkas ring wacana Bali pinaka swargan. Para panyurat inucap sampun jenek magenah tur makarya ring Indonesia makudang kudang warsa tur lami magenah ring Bali. Kadasarin riantuk kaweruhan ipune ngeninin papelajahan antuk budaya lan promosi kesehatan ipun ngawetuang perspektif sane mabuat ngeninin subyek ipune lan mitegesang uratian sane tingglas mantuka ring kesehatan psikologis maka suen suen manusa Bali sane kablengbeng antuk pakibeh paobahan, parikosa lan perih sane teleb sane kaunggahang ring sub judul buku buku ipune. Saking pangawit karumasayang panyundul pikayunan ipune sane gumanti kukuh ring mitelesin lan manyurat buku taler pasemayan ipune mantuka ring paswitrannyane ring Bali. Gumanti sampun tingglas inggihan ipun madrebe rasa asih ring subyek ipune lan unteng pikayunan ipune sane kadasarin antuk paiketannyane makasuen ring Bali.  +
D
Pendet Swastiastu inggih punika sasolahan panyanggra sane nganggen tabuh Jegog, gamelan malakar tiing saking Jembrana, Bali, sane kasolahang antuk kalih baga. Baga 1 : Anggen nyanggra uleman ri kala ngranjing ring genah acara, miwah Baga 2: ngaturang swasti prapta nganggen sasolahan sane lemuh, kasarengin tabuh Jegog miwah gending sane ngelangenin. Sasolahan Pendet Swastiastu kakawi olih Deniek G. Sukarya, pinaka angga kreatif tur olah tabuh, Putu Adi Arianto, S.Sn., miwah Wayan Sumindra, S.Sn., pinaka olah tari miwah kostum.  +
Tatujon sasuratan puniki inggih punika mangda prasida ngarencana sapunapi antuk nincapang peran pecalang makapenyanggra katreptian lan kasentosan prajanane sane kalaksanayang olih Tim Gugus Tugas Pencegahan Pandemi Covid 19. Panyuratan puniki mawentuk deskriptif-kualitatif sane makueh ngawigunayang lan mupulang sekancan wacana antuk mitelebin pakibeh sosial sane wenten. Wagahing kapariwenangan pengelaksanan katreptian lan kasentosan prajanane sane kaemban olih Satuan Polisi Pamong Praja Propinsi Bali rikala natingin Pandemi Covid-19 akeh nemu kapiambeng. Kapisaratang pangelimbak peran (wantuan) pecalang ritepengan ngardi katreptian lan kasentosan prajanane sane kalaksanayang olih Tim Gugus Tugas Pencegahan Pandemi Covid-19.  +
Pangrembe prajanane pinaka silih sinunggil panyundul mikolihing nabdab laluu. Paobahan parilaksana patut kapitelebin saking ngawit. Buklet pinaka media sane tepas kawigunayang mangdennye prasida nundunin paobahan parilaksana sisya ring Sekolah Dasar. Pangajah ajah ngepah laluu gumanti dangan kapitatasin riantuk ngawigunayang piteket marupa teks utawi gambar. Panyuratan eksperimen semu riantuk desain nunggal grup pre-tes lan pos-tes. Metode angambil sampel inggih punika multi stage random sampling. Sampel sane kaambil ngeninin panyuratan mawilang 90 diri mawit saking 65 Sekolah Dasar ring Denpasar Selatan. Piranti panyuratan punika marupa angket antuk teknik ngapupulang data majalaran analisis temu wicara misandingang mean paired sample t- test. Wenten pabinaan pangeweruh lan parisolah sadurung lan sesampune kaicen pengajah metode evaluasi padewekan riantuk media buklet, ngamolihang nilai (P -0,001). Utsaha nincapang pikayunan ngulati kesehatan patut karembe olih Dinas Kesehatan Sekolah. Panyuratan selanturnyane menawite patut kalaksanayang ngeninin para guru lan guru rupaka ritepengan ngalaksanayang parikrama ngeninin kasehatan.  +
Taman Hutan Raya Ngurah Rai Bali, pinaka silih sinunggil alas pangelestari mangrove ring Indonesia. Ketah ipun alas punika kawigunayang pinaka genah pangulatian, sains, papelajahan,wisata budaya lan palelanguan. Tatujon pangulatian puniki nenten sios: 1. Mitatasin penampen para warga ring wawidangan alas mangrove ngeninin kawentenan mangrove inucap. 2. Mitatasin pangerombe para warga ring wawidangan ngeninin midabdabin alas inucap. 3.mitatasin paiketan ngeninin penampen kalawan pangerombe warga ring sawewengkon Taman Hutan Raya Ngurah Rai. Pangulatian puniki kalaksanayang rikala sasih Juli 2017 ring Denpasar, magenah ring Taman Hutan Raya Ngurah Rai Bali. Paper puniki kasurat madasar data primer sane kapupulang mejalaran antuk kuesioner lan unit analisa sane sampun kacumawisang sadurung mesadu ajeng sareng wargi ring wawidangan studi. Daging pangulatian kasurat merupa analisa kuantitatif lan kualitatif.  +
Pupuh Kadiri puniki kaketus saking Kidung Tantri Pisacarana. Nyaritayang Dedari Menaka ngoda Sang Prabu Ari Dharma sane kayinggal masatia olih prameswarin Ida.  +
Geguritan sane nyritayang indik makna lan filosofi matatah  +
Karya sastra geguritan sane nyritayang indik tattwa nyubak ring sawah  +
Karya sastra Bali modern sane nyritayang indik dadong sane ngidupin deweknyane nanging kasadin polih ilmu utawi cetik  +
Silih sinunggi karya satra sane polih makna indik upakara melasti pangrupukan utawi tawur agung/kesanga, nyepi lan ngembak geni  +
F
Parilaksane lempas para wisatawan dura negara ketah kawentenane ring Kabupaten Badung. Luir ipun parilaksana agresif,parilaksana piwal ring paridabdab, parilaksana tan manut tata krama lan parilaksana belog. Kapisaratang utsaha sosial preventif natingin kawentenan parilaksana sane ngalempas inucap. Informan kapastikayang antuk ngawigunayang purposive sampling lan snowball sampling. Data kapupulang antuk observasi, wawancara, studi kepustakaan lan dikumentasi. Teknik analisis data ngawigunayang analisis kualitatif antuk uji kreditabilitas lan uji depentabilitas. Pangulatian mikolihang model kerangka konstruksi ngeninin natingin sosial preventif ring Kabupaten Badung kawangun madasar antuk kasujatian utawi fenomena parilaksana lempas sane katah kawentenannyane. Praciri parilaksana ngalempas wisatawan dura negara wenten 4 baga tur kepah dados 17 parilaksana sane makasami mamuatang pengendalian sosial kasarengin antuk panglaksana preventif. Ngeninin panglaksana preventif wenten 10 pamargi sane prasida ngawinang para wisatawan maparilaksana lempas. Kabuatang pangerombe stakeholder pariwisata (ikrama ued, guru wisesa lan para pangusaha pariwisata) ngawedar brosur ngeninin kepatutan tur kenentenpatutan ring Bali. Brosur madaging gambar utawi ilustrasi sane ngaleganin manah sapa sira sane ngawacen tur mitelebin tatujonnyane. Pengendalian sosial preventif kepah dados tigang materi inggih punika; Sane patut kalaksanayang, sane ten patut kalaksanayang, lan napi ngawinang ring Bali. Sasampun brosur kawedar olih para stakeholder nanging kantun wenten wisatawan sane maparilaksane lempas, pamargi selanturnyana mantuka ring para pangelempas pacang kakeniang pamidanda.  +
G
Tujuan; Panyuratan puniki maduwe tatujon mangda kauningin paiketan ngeninin pasekongkelan, panyungkem ring media,lan pawarah saking guru wisesa mantuka ring pamineh nampi Vaksin Covid- 19. Metode : Survei daring kelaksanayang mantuka ring warga sane sampun kelih ring Provinsi Bali ngawit saking 14 September rauhing 30 Oktober 2020. Data sane kapupulang ngeninin demografi, pikobet pandemi, penampen ngeninin pasekongkelan, panyungkem ring media konvensional yadian sumber resmi lan pamineh nampi Vaksin.Analisa bivatriat lan multivatriat kalaksanayang mantuka ring determinan nampi Vaksin antuk SPSS 23.0 Pikolih : 779 diri responden sane kajudi mawilang 38,9 persen ipun lanang, sawatara yusian ipun 24 tahun ( IQR 20-26 tahun). Pikolih panyuratan mitegesang mawilang 60.8 persen ipun nampi Vacsin. Pamineh nampi Vacsin wenten paiketannya ring panampen ipun ngeninin pasekongkelan, panyungkem ring media konvensional wiyadin pawarah warah saking guru wisesa manut spearman's Rho suang suang mawilang 0,350,0,269 lan 0,287. Mitatasin variabel demografi lan pikobet pandemi nyihnayang kawentenan panampen ring pasekongkelan lan panyungkem ring media konvensional pinaka variabel nunggil panentu bebas, OR suang- suang mawilang 0,33(C 195 persen 0.20-0,54) lan 1.91 ( C 195 persen 1.37 - 2.65). Pacutetan : pikolih panyuratan mitegesang pikobet infodemik gumanti ageng,sane kacihnayang olih panampen pasekongkelan , panyungkem ring media lan pawarah saking guru wisesa mantuka ring pamineh nampi vaksin Covid-19. Piteket ngeninin kasehatan prajanane sane mawiguna patut kalaksanayang sinarengan ring ngamargiang Vacsin sumangdennye prasida nincapang panampennyane nyujur kakebalan kelompok.  +
Pandemi covid-19 marupa pikobet kesehatan lan ekonomi prajanane sane metu sinarengan. Paiketan ngeninin pakeweh ekonomi lan kesehatan wargine sane kawetuang olih pandemi covid-19 patut kapitatasin mangdennye prasida nincapang utsaha mangirangin. Panyuratan puniki mitelesin paiketan pakeweh ekonomi lan setres sane karumasayang mantuka ring kasusatyan ipune ring pawarah ngeninin utsaha natingin panyungkan inucap. Metode: metode panyuratan analitik potong lintang puniki kalaksanayang mantuka ring wargi sane sampun kelih ring wawidangan pangayah ayah Puskesmas l Denpasar Timur. Sampel kajudi riantuk consecutive sampling,data kapupulang riantuk kuesioner sane kasurat ngaraga. Variabel sane katulengin minakadi demografi,indikator pakeweh ekonomi,persepsi setres, tinut ngawangsuh tangan,angangge masker, karaketan angga lan angirangin parikrama sosial. Analisa korelasi, regresi linier lan analisis jalur kalaksanayang riantuk ngawigunayang IBM SPSS 230. Mawilang 161 responden marupa 34,2 persen lanang lanang mayusia rarate 36,31 ( kirang langkung 7,16) warsa. Para istri, pakeweh ngeninin pekaryan, pikobet pikolihan lan setres sane karumasayang kapanggihin pinaka determinan independen.Para istri lan pakeweh pakaryan sane gumanti lintangan kapanggihin mapaiketan mantuka ring parilaksana pangelimpas sane sayan becik maduwe nilai adjusted B suang suang 0,276 lan 0,306. Taler kapanggihin paiketan sane matungkas ngeninin pikobet pikolihan lan persepsi setres maduwe nilai B suang suang -0,247 lan - 0,224. Cutet ipun wenten paiketan pakeweh ekonomi lan parilaksana preventif selami pandemi covid-19.Panyuratan puniki miteketang mangdennye kawicaksanan nabdab kesehatan inggih punika covid-19 taler maridabdab sekancan utsaha ngeninin jaring pengaman ekonomi mangdennye prasida nincapang kasusatyan prajanane.  +
H
Panyuratan puniki maosang makudang utsaha sane kamargiang olih sang maraga balu inggih punika sangkaning sang alaki padem utawi mapasahan rikala natingin wates-wates kepatutan lan sesengguh balu sekadi ketah ring Bali. Risajeroning budaya kapurusa ring Bali, sang meraga istri kirang polih pamargi rikala ngaruruh pakaryan tur taler nampi pikolih sane andapan ring sang alaki. Rikala alaki rabi mapasahan, sang meraga balu nenten je wantah kaicalan somah, nanging taler kapegatan pangupa jiwa. Siosan ring punika sang meraga balu sering kasengguh melaksana dwa para. Kawentenan pamargi adat lang uger-uger panegara sane sami sami kamargiang ring Bali taler ngawinang parindikan kawin cerai ring Bali dados nenten dangan. Ngaresepang kawentenan para bebalu ring Bali natingin parindikan sosial lan budaya, pangulatian puniki nganggen imba bebalu tigang diri. Pierre Bourdieu mangulati kahuripan sang meraga balu ring Bali ngeninin ekonomi, budaya, sosial lan simbolisme, mapengawit saking pikolihan sane sayan nincap sang meraga balu pacing prasida nguripin sentanan ipuni tur swadarma sosial lan agama sane siosan. Antuk punika raris ipun prasida ketampi becik tur kautamiang olih para wargi. Pangulatian puniki taler dados pangeweweh pangeweruh ngeninin kahuripan sang meraga balu ring Bali.  +
I
Tabuh Caru Wara karipta olih I Dewa Ketut Alit sane mawit sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud. Dewa Alit embas sakeng kulawarga seniman. Dewa alit kauningin dados komposer sane nganggen pendekatan “avan garde” sakewanten setata eling ring uger-uger tradisi. Dewa alit sering polih uleman dados guru miwah makarya tabuh ring dura negara, sekadi : Boston, Massachusetts, New York, Munich, Frankfurt miwah sane lianan. Duk warsa 2007 dewa alit ngewangun sanggar sane mawasta Gamelan Salukat miwah sampun ngawentenan tour ke Amerika duk warsa 2009 miwah 2010. Tabuh Caru Wara karipta duk warsa 2005 sane madue kasuksman nyomyang sahananing sane maurip ring jagate. Ring gending puniki kasobyahan sapunapi harmoni dinamika sane kompleks, nilai-nilai, gesekan, benturan, konfilk miwah arah sane berlawanan, konsep sane saling dagingin sakeng siklus kalender Bali.  +
Pandemi Covid-19 sampun mapengrabda lintang limbak mantuka ring kauripan prajanane ring Bali. Tatujon sasuratan puniki inggih punika mangdennye kapanggihin pamargi lan framework sane pastika mawastu panglimbak lan fatalitas sane kawetuang olih panyungkan Covid-19 prasida katunayang sagelise mangdennye pikobet selanturnyane ngeninin ekonomi lan sosial prasida kapekirangin.  +
Parindikan sane utama ngeninin wawangunan ring panegara sane wau tumbuh tan sios kantun akeh kasingsalan ngeninin ketunan pekarayaan lan katuaraan. Kawentan parindikan puniki santukan makekalih ipun saling maiketan. Katuaaraan, ketah ipun, mapengawit saking katunaan genah mekarya mantuka ring warga sane kantun wimuda. Separindikan ngeninin katuaraan puniki raris ngemedalang utsaha makudang wangsa mangda prasida mangirangin katuaraan ring gumine mejalaran antuk Tetujon Wewangunan Milenium. Risajeroning ngemargiang wewangunan, utsaha ngicalang katuaraan sane mawit saking katunaan pekaryan patut kasarengin olih para wargi. Kateleban para wargi nyarengin utsaha puniki prasida nincapang komitmen utsaha ngirangin katunaan punika. Kawentenan Lembaga Pekreditan Desa (LPD) sane kamargiang oleh Desa Adat madue pikenoh sane dahat utama mejalaran antuk peran sosial ipune tur nincapang kasukartan pamilet ipune. Kawigunan LPD taler ngeninin kasamuyugan ri sajeroning anggota sapunika taler para anggota kelawan i prajuru.  +
I Gede Nala Antara pinaka Tim Pembangunan Gubernur Bali pinaka Keynotespeech maosang indik Bali madué potensi peradaban sané ageng. Silih sinunggil dasar sané ngawinang Bali madué dasar panglimbak kawagedan manusané sané kuat santukan basa Bali madué aksara soang-soang. Saking akéh basa lokal sané wénten ring Indonésia, basa Bali wantah silih tunggil basa sané madué aksara. “Aksara wantah silih tunggil sarana komunikasi, mawinan inovasi aplikasi digital nganggén aksara Bali prasida kalimbakang ring sajeroning pendidikan aksara Bali.  +
I Gede Nala Antara pinaka Tim Pembangunan Gubernur Bali pinaka Keynotespeech maosang indik Bali madué potensi peradaban sané ageng. Silih sinunggil dasar sané ngawinang Bali madué dasar panglimbak kawagedan manusané sané kuat santukan basa Bali madué aksara soang-soang. Saking akéh basa lokal sané wénten ring Indonésia, basa Bali wantah silih tunggil basa sané madué aksara. “Aksara wantah silih tunggil sarana komunikasi, mawinan inovasi aplikasi digital nganggén aksara Bali prasida kalimbakang ring sajeroning pendidikan aksara Bali.  +
B A T U Batu Klotok, Ponjok Batu, Batu Karu, Kori Batu Batu Yang, Yang Batu, Batu Sèsa, Bukit Batu, Batu Belah, Belah Batu Batu Lumbang, Batu Korsi, Batu Ringgit, Batu Riti, Sebatu, Batunya, Batuan, Batu Medahu, Batu Mejan, Batu Dawa, Batu Jaran, Batu Bolong, Batu Belig, Batu Manak, Batu Telu, Batu Tumpeng, Batu Gunung, Batu Nunggul, Batu Madeg, Ulu Watu, Batu Pageh, PAGEH BATU NORA KANTU  +
NGALIH SAMPI GALANG BULAN (I Gedé Gita Purnama) Mapangsegan jani Pan Kadés di bucu, udeg suba telah, anggona nyujukang ruko. Saja suba pragat limang bungkul jani rukoné di sisin marga, ané malu tongos nyujukang rukoné tuah tegalan kopi, kopi arabika nomer satu. Sakéwala ajin kopiné sing taen nomer satu, pragat maglebug maguyang dogen ajiné. Buin misi caplok tengkulak digantiné mupu liu. Bandingang mamocol, adénan jujukang ruko tegalé. Tusing ja Pan Kadés dogen ané mapangsegan, méh ada atenga krama desané milu mapangsegan, ulian suba kadung nyujukang ruko di tanah tegalané ané di sisin margané. Yén di kenehné dong suba luung itung-itungané, rukoné pragat, kontrakang, mani jeg pragat nampi pipis kontrakan dogénan. Ané abugkul kontrakang 50 juta atiban, yén ngelah limang bungkul suba 250 juta atiban. Méh, jeg luungan tekénang negen NIP panekan pipisé. Apabuin saihang tekéning asil tegalané, arah, jeg joh sawat. Kéwala ento mara itungan di ipian dogén. Jani makejang suba sambrag, ngalih sampi galang bulan jani judulné.  +
SANGGULAN (I Gédé Putra Ariawan) Putu Iwan Ardana mahasiswa kampus kedokteran gigi di Dénpasar maan tugas lapangan. Ia lakar ngemaang penyuluhan kesehatan ka désa-désa marupa program gigi sehat. Satondén programé majalan, Putu Iwan ngecék lokasi lan observasi lapangan apanga pedas nawang dija lakar maan tugas. Toliha papan pengumumanné, tepukina adané suba matempel lan maan tugas di Tabanan. “Aduh!” Putu Iwan jengis ngenehang tongos tugasné. Prajani alisné pecuk, lakar joh mapisah ngajak kurenanné di Karangasem. “Jalani dogén Wan! Pasti sing marasa, enem bulan ento kejep. Kadén biasa mapisah ngajak kurenan.” saut timpal kampusné. “Tusing ento masalahné. Kéweh nyelasang!” “Kéweh?” timpalné makenyem. “Nak bajang tondén taén ngasanin jaen. Tondén taén ngasanin rindu tekén kurenan!” Saut Putu Iwan lantas magedi ngalahin timpalné padidian di kampus. Di tengah atiné Putu Iwan makeneh, nguda ia jani cara kéné? Malénan san cara i pidan. Sasukat ngantén lan nawang kurenanné suba misi, Putu Iwan setata jejeh. Jejeh joh ngalahin kurenan. A wai dogén sing maan nepukin kurenan, jelék kenehé. Aba buin maan tugas keluar kota cara jani, tepuk-tepuk dogén asané pianak di tengah basang kurenanné. Saja munyin timpal kampusné busan, dugasé matunangan Putu Iwan tusing sanget rungu tekén nak luh. Matemu tunangan tuah nem bulan cepok nuju libur akhir semester ulian pada-pada mapisah tongos kuliahé. Putu Iwan kuliah kedokteran di Bali, tunanganné kuliah hukum di Jogja. Kapah-kapah tepuk, kapah-kapah matemu rasa. Lamun makelo liburan lan tusing ada tugas, Putu Iwan mara inget tunangan. Prajani bisa nadak mesen tikét pesawat nuju Jogja ngalih tunanganné kemu. Ditu lantas di kos jak dadua matemu rasa, matemu rindu, ngecap manis madu kanti engsap lemah peteng. Kapah-kapah ento suba meranén, keto anaké ngorahang. Sing madaya, tunanganné ané sedeng kuliah di Jogya makabar suba misi telung bulan. Putu Iwan dugasé ento tusing precaya, mara ajaka USG nak saja manik tresna suba mentik di tengah basangé. Prajani, tunanganné ané sedeng kuliah nadak ngajuan cuti. Putu Iwan lantas ngantén ulian marasa dadi nak muani ané ngelah tanggung jawab. “Ngudiang jejeh?” Putu Iwan matakon tekén ibané padidi. Setata marasa jejeh lamun joh tekén kurenan. Pokokné ia setata rindu, dot ketemu lamun ngenehang basang kurenanné nyantung, misi manik tresna ané jani suba mentik nem bulan. “Pak Doktér sampun marabian?” “Sampun” “Sampun madué oka?” “Durung, kari di tengah basang,” saut Putu Iwan elek-elekan tekén kelian banjar ané suba ajaka ngorta uli tuni. Kelian banjaré ané lakar mukak acara program gigi sehat di desa. Diastun mara kenal, Putu Iwan marasa ngajak kelianné cara ngajak bapa padidi. Bapa ané suba ngalahin mati satondén cucuné lekad ulian kena sakit stroke. “Dija mangkin nak istri?” “Di Karangasem.” “Mimih…kanggiang dumun Pak Dokter mapisah sareng rabi. Tiang sampun malunan ngasanin. Napi malih mangkin nak istri sampun mobot, jelék san asané mapisah. Rindu tresna macampur dadi besik, bisa tan dados sirep petengné. Inget manten sang sesuunan, nunas ica apanga sami mamargi rahayu,” kelian banjaré miribang nawang éngkén jani karasayang tekén Putu Iwan. “Inggih, inggih.”saut Putu Iwan ané ngenehang kurenanné di Karangasem. Tuni semengan makiré ka Tabanan, Putu Iwan ngingetin kurenanné apanga setata inget ngalih nasi, ngajeng buah, nginem susu lan vitamin. Tusing dadi ngawag-ngawang ngajeng ulian bayi di tengah basangé nagih nutrisi lengkap apanga melah perkembanganné. Lamun bakat petékin, kuda kadén telah pipisé anggon meliang kurenanné kéné-keto. Aget Putu Iwan anak ngelah, sugih meliah liu ngelah tanah di Karangasem lan kos-kosan di Dénpasar. Bapanné pidan dadi kepala kantor pajak propinsi lan memenné dadi hakim di kejaksaan tinggi negeri Bali. “Pak Dokter sampun uning carita ring désa iriki?” “Carita napi?” “Raksasa Sanggulan” saut kelian banjaré. “Raksasa?” “Inggih Pak Dokter, Raksasa Sanggulan ané demen nadah manusa!” Putu Iwan makenyir ningehang kelian banjaré ngomongang raksasa. Raksasa Sanggulan ané koné taén maumah di goa-goa betén abingé. Lamun bakat nyatua ané pidan-pidan, Putu Iwan tusing ja bes sanget precaya. Apa buin nyatua raksasa ané demen nadah manusa. Raksasa tuah ada di pawayangan dogén. Carita kelian banjaré lebihan serem, lebihan ngemauk, lebihan misi koné-koné dogén. Lamun bakat petékin, suba ping kuda kadén kelian banjaré nyatua misi koné-koné dogén. Putu Iwan maanggutan dogén, tusing juari mesuang munyi apanga kelian banjaré tusing pedih. Dingeha dogén apang satuané enggal pragat. Putu Iwan prajani inget tekén Wayan Cenk Blonk Tabanan ané taén baliha di kampus. Lalampahan wayangé ento sasai nyeritayang idup i raksasa gundulan. Raksasa ané dueg ngigel sambilanga magending-gending. Kanti sakit basangé kedék lamun mabalih wayangé ento ulian kaliwat lucu. Kelian banjaré nyeritayang. Dugasé pidan koné di désa Sanggulan nuju ada odalan di pura delod désa, penari Péndét ané ngaturang ayah di pura sasai ilang. Kija kadén lakuna, sabilang odalan ada dogén penari ané mabaris paling sidori ilang. Krama désané gedeg, nyén sujatiné ané ngelah gaéné ené? Krama désané lantas ngatur siasat, satondén ngigel makejang penariné bekelina baas agembel anggona panginget. Sagétan saja, penariné buin ada ilang bin besik. Tepukina baasé sambrag di jaba pura nuju goa di betén abingé. Aliha kemu, krama désa makesiab sagétan ada raksasa gundulan ané sedeng nadah manusa. Makejang penariné suba amaha tekén raksasané ento. Krama desané pedih, dot ngematiang i raksasa nanging tusing nyidang. Raksasané kaliwat sakti kebal senjata. I Raksasa ngorahang, lamun dot ngematian ibané énggalang alihan carang timbul. Krama désané ané pedih prajani nyemak carang timbul. I raksasa lantas kamatian. Satondén mati, raksasané mabesan, lamun ada krama désané ngajeng buah timbul, désané lakar kena wabah penyakit. “Wénten lucu?” kéto patakon kelian banjaré ulian nepukin Pak Dokteré kenyem-kenyem dogén uli tuni. “Hé… Tiang inget tekén Wayan Cenk Blonk!” saut Putu Iwan. “Béh, pasti tusing guguna munyin tiangé. Lamun Bapak tusing precaya, tegarang takénin sametoné sami di Tabanan, pasti uning carita niki. Ulian i Raksasa, krama désa Sanggulan sampun kapastu nénten dados ngajeng timbul. Lakar ngundang sengkala. Uning punyan timbul?” “Uning! Di désa tiangé, ring Banjar Timbul Karangasem akéh wénten punyan timbul. Lamun tiang dados ngajeng timbul?” Putu Iwan matakon ulian marasa uli pidan sasai ngajeng jukut timbul. “Oh… dados, dados!” saut kelian banjaré. Sing marasa, suba a minggu Putu Iwan nyalanang tugas di Sanggulan. Putu Iwan sesai ngemang peyuluhan ka sekolah-sekolah dasar, ngajahin cerik-ceriké cara nyikat gigi ané beneh. Ngingetin krama désané apanga setata eling tekén kebersihan gigi. Lamun sakit gigi, bisa gedé gaéné nyanan. Lamun dadi pilih, adénan suba sakit ati ketimbang sakit gigi. Kéto sasai anaké ngorahang. Lamun kenehang, program kampus ané sedeng kalaksanayang jani ngaénang Putu Iwan liang lan sebet. Liangé ulian nyidang ngayah di masyarakat. Sebeté ulian mapisah ngajak kurenané di Karangasem. Mara a minggu mapisah asané cara a tahun. Petengé sing nyak tis sirepé, sing makita madaar sing makita ngudiang. Lamun mekelo dini, Putu Iwan bisa mati makeneh. Ngenehang kurenanné beling di Karangasem. Apa buin puan peteng, kurenané maan nelpon lan ngemang kabar sasai ngipi ané jelék-jelék. “Kriiiiiiiiiiiiiiiing,” Putu Iwan makesiab, jam satu peteng telponé mamunyi. Sagétan i meme di Karangasem ané nelpon. Angkata telponé, dingeha i meme suba ngeling sengi-sengi. “Ada apa né!” “Énggalin mulih…, mulih! Énggalin mulih!” saut i mémé. Jam satu peteng Putu Iwan ka Karangasem. Ngliwatin bay pass Soekarno nuju Denpasar, lantas nganginan nuju Bay Pass Ida Bagus Mantra. Mobilné malaib gencang cara angin, kanti sing marasa nomplok ujan bales di Candidasa. Kenehné macampur maadukan, dot énggal-énggal mulih. Ada apa tekén kurenanné di Karangasem. Neked jumah tepukina anaké ramé. Putu Iwan makesib nepukin kurenané suba lemet liu anaké ngisi. I meme tepukina ngeling sengi-sengi. Buin kejepné ada pamangku teka, lantas mabanten ngaturang siap selem lan segehan poleng di bucu kaja kauh umahé. Putu Iwan lantas ngelut kurenanné. “Busan jam roras peteng, kurenan Putuné makraik. Ia koné nepukin anak gundulan, basangné gede, magigi rangap macelep ka tengah kamaré!”saut i mémé. Putu Iwan makesiab, prajani inget tekén raksasa gundulan ané taén kaceritayang kelian désa Sanggulan. Raksasa ané demen ngamah manusa. “Anak gundulan ento koné ngénggalang malaib kemu!” I Mémé lantas nujuhang punyan timbul gedé ané mentik di selat pagehan bucun umahé. Singaraja, 19 Desember 2015  
Panyuratan puniki maduwe tatujon nyelehin lan mitatasin linggih ahli waris sane nilar agama lan paiketannyane ngeninin hak kalawan kewajiban ipune ring kulewarga inggihan ring prajana adat, taler pemarilaksana uger uger sane katibakang rikala sang ahli waris nilar agama. Panyuratan puniki marupa panyuratan uger uger minakadi empiris riantuk pamiteleb non doktrinal (socio legal research). Data kapupul antuk metode saur pitaken lantur kapitelebin riantuk kualitatif. Pikolih panyuratan mitegesang inggihan ahli waris sane nilar agama nenten malih maduwe linggih pinaka ahli waris. Awinannyane ahli waris inucap putung hak waris ipune. Kaicalan hak waris inucap mapuara nenten malih wenten pedum sane patut kategen suun inggihan ring kulewarga yadian pinaka prajana adat. Pamaridabdab ngeninin ahli waris sane nilar agama kaketus saking teorin ipun Lawrence M. Friedman ngeninin sistim uger- uger sane kapah manados tigang bage inggih punika struktur,substansi lan budaya uger uger. Risapunapi tatige bage uger uger inucap nenten wenten paobahan, inggihan punika uger uger adat waris ring Bali kantun manggeh pemarginnyane.  +
WHO utawi Badan Kesehatan Dunia sampun mitegesang Covid-19 pinaka pangering jagat ngawit sasih Februari 2020. WHO taler mastikayang pangering agung corona virus ring padewekan i manusa kasengguh Corona virus disease 2019 (Covid-19). Covid-19 ngawinang pakeweh kelintang dahat risajeroning pariwisata lan ekonomi ring sejebag Bali. Guru Wisesa ngawedarang gumanti Bali dahat katiben kamewehan riantukan pariwisata ring Bali yukti yukti timbis padem. Lintangan ring 96 persen hotel raris kasineb, nika mawinan akeh wargi sane dados pengangguran seantukan kapegatan pekaryan.Warga Bali rumasa sayan ajerih ring kahuripannyane maniwekas. Tatujon pangulatian puniki tan sios mangda kauningin sapunapi mungguing keajegan wargi ring Bali natingin pekewehnyane ngeninin pangupa jiwa. 1500 diri wargi sane mayusia 15-60 warsa sane makarya ring widang pariwisata dados pangulatian. 150 diri utawi 10 persen kedadosang responden. Data sane kapupul raris katelengin antuk analisa diskriptif marupa grafik, tabel lan gambar. Majalaran pangulatian raris kepanggihin 60 dina outbreak Covid-19, 340 diri keni panyungkan, 232 diri prasida mawali seger, 4 diri raris seda. Pariwisata sane tambis padem ngawinang 80 persen wargi sane makarya ring widang pariwisata raris kapegatan pekaryan. Kasujatianyane 95 persen wargi ring Bali sampun magentos ngeninin parilaksana sosial, gaya hidup taler uratiannyane mapikelatang wawidangan. Covid - 19 gumanti sampun ngawinang ajerih ring manah warga Baline nanging nenten kantos ngawinang biota risajeroning paiketan. Ngelempas saking saluwiring pikobet mabukti jenek ring paumahan ngawinang 75 persen paiketan ring kulewarga sayan raket.  +
Béda Semara Sadurung gongé macegur Siluh mlekur igung Kpung nak buduh mlalung Ngacuh jaruh Ngruruh rurung Aluh mameluh Inguh luh Nyiup busung Ngupin bubuh Siat-siut tuyuh Bujuh Takut buyung Mangkung bais berung Sesampuné gongé macegur Siluh igung makenyung Langit gumine adung Atep raket Mupulan kidung semaran dana Tabanan, Buda, 6 Méi 2001 Wuku Uyé, Sasih Jyéstha  +
Panyelehan puniki madue tetujon nyantenang kawigunan awig-awig saking Guru Wisesa ngeninin uger-uger (protokol) Covid-19 mangda kramane nenten raket mapupul kantos kosek. Nenten kirang ring satus sia diri responden sane mabinaan pakaryan, linggih lan yusa sampun ngunggahang penampen. Manut panyelehan punika, uger-uger saking Guru Wisesa durung prasida paripurna katelebang tur kaanutin olih para wargi, napi malih ring Bali pariwisata dados pengupa jiwa sane utama. Akeh sane rumasa ajerih nenten prasida nguripin kulawarga yening yukti-yukti nganutin uger-uger sakadi punika. Panyelehan puniki taler ngamedalang pamaridabdab sekadi ring sor; Guru Wisesa dados nutup sajebag negara utawi wantah wewidangannyane, sakewanten kasarengin antuk kawicaksanaan nagingin tur negepin napi sane dados pisarat utama para wargi sakadi boga utawi ajeng-ajengan, jaringan komunikasi, listrik, lan toya, mawastu para wargi jenek ring paumahan, nenten medal ka jaba ngruruh pangupa jiwa.  +
MAJOGJAG (Djelantik Santha) Wayan Sentana alon-alon nytandar motorné di samping balé dauhé apang tusing pirenga tekén reramanné ané sedeng iteha ngorta padaduanan di ampiké sambil ngopi. “Om Swastyastu,” sapanné Wayan Sentana alon sada masalin munyi. “Om Swastyastu,” pasaut bapannē matolihan. “Béh, cai Yan, kadén bapa nyén ané teka, tumbén nganjali? Biasanné jeg nylonong,” pasaut bapanné matadah tengkejut. “Nggih Pa, Mé. Gumanti ja tiang meled nyugjugin, napi salam krama Baliné nyak nyambung marakyat nganti teked ka désa-désa. Ané biasanné koh ngomong?” “Nah, ajanian suba sayan ada perubahan. Nanging mara di sangkepan, di upacara lan acara adat né matadah resmi. Cara mapepadikan, nrima tamiu dines muah ané lénan.” “Sing kénkén Pa, mula sukil ngawitin ngaé ané melah. Tiang masih jani malajah ngomong basa Bali ané madan beneh, sawiréh jani basa Baliné suba sayan nglimbak.” “Nah mungpung Wayan ngoraang basa Baliné sayan limbak, mémé masih ajak bapan ceningé mara sedeng ngortaang basa Bali ané dadi pajogjag dané Gusti Mangku Ngurah ngajak okan-okanné di jeronné ibi sanja,” raos méménné nyelag maketur. “To kénkén ané dadi bantang pajogjagé? Kadén Gusti Mangku dané mula wikan?” “Baané saking wikanné, dané marasa tusing ngerti tekén tata caran anaké ngajahin anak cerik ngomong cara janiné. Cara cening uli cerik mara ngedat suba urukang mémé ngomong mabasa Bali. Apa jani cening marasa kéweh mabasa Bali?” patakon méménné. “Yén tiang tusing kéweh ngomongang basa padidi.Yén basa Inggris, basa Jerman mara kéweh. Patuh cara anak cerik Amérika, Australi ngomong Inggris sing marasa kéweh. Yén ia ajak mabasa Indonésia, Bali, mara kéweh. I raga masih yén malajah mawirama mara kéweh, sawiréh i raga mara majumu malajahin sasubané i raga gedé,” pianakné negesang. “Ento suba ané nikaanga tekén Gusti Mangku i tuni semengan. Raganné masadu marasa nyelsel ngelah oka dadua pada wikan nyastra lan mabasa Bali, Kawi, nanging tusing nyidang ngurukang oka padidi mabasa Bali. Taén putunné ané di Dēnpasar mantuk ngiring ajinné. Pekakné nakonin baan basa Bali, nanging sautina baan basa Indonésia. Mara takonina okanné, Gusti Putu Raka pasaurné ngandang, ngampar. ”Béh aji bas kuna, pénter mabasa Bali ten nekaang napi. Samaliha ngomong basa Bali sulitan tekén basa Inggris. Misi anggah-uingguh, ten ja abesik cara basa Indonésia lan basa Inggris utawi Jerman. Nika mawinan tiang ngurukang basa Indonésia lan basa Inggris dumun mangda nénten kuciwa ring timpal-timpalné di sekolahan. Malah sampun kurukang basa Jepang.” I poan okanné ané dadi pegawé bank di Jawa, Gusti Madé Rai mantuk, masih ngajak putunné ané maanjar ajak putunné ané di Dénpasar. Masih takonina baan basa Bali alus utawi sagét kasar. Makejang sautina baan basa Bali alus tekén putunné. Lantas okanné takonina kénkén dadi bisa mabinaan piuningné mabasa Bali. Pasaur okanné lan mantunné tuah yén di jero raganné setata ngurukang okanné ngraos baan basa ibu, mabasa Bali. Kocap yadiapin raganné malinggih di Lombok, ané wewidanganné ngomong Sasak, di Jawa ané ngomong Jawa lan basa Indonésia, nanging di jeronné raganné tetep mabasa Bali. Dadi patuh cara prisip bapané, ngurukang raré patut nganggon basa ibu, basa Bali. Basa ané lénan pastika lakar kabakatang di sekolahan utawi makursus. Yén basa Bali dija ngalih kursus, yén sing di asrama utawi di umahé padidi? Yén kanti i pianak tusing bisa mabasa Bali, ané pelih boya ja i pianak, nanging i rerama ané ngutang basa ibuné padidi, sok géngsi nguber bukité ejohin. Kadirasa anaké uli Belanda nguber malajah basa Bali. “Saja ento Bapa, Mé, tiang masih dugasé tundéna survey tekén doséné di Buléléng ané tepukin di masyarakaté mula tuah buka kéto. Liunan para janané ngurukang pianakné baan basa Indonésia, malah mabading mara malajah basa Bali di sekolahan. Sinah sukil tan bina cara malajahin basa Inggris. Ento ngranayang basa Balin anaké jani kaku, sawiréh nyalin uli basa Indonesia ka basa Bali. Conto: “Sapi saya akan saya sembelih” kabasabaliang dadi “Sampi tiang lakar tiang gorok.” Patutné “Sampin tiangé lakar gorok tiang.” “Sajaba ento yén titénin basa Baliné gumanti ngelah anggah ungguh basa, sawiréh ngelah basa kasar, madia lan alus. Ada masih alus sor, alus mider, satmaka ngurukang para janané apang bisa ngalap asor ané numbuhang budi suci adiluhung mawit ulian basa. Hormat tekén sang catur guru. Tekén rerama, guru pangajian, guru wisésa, muang guru swadyaya saking mabasa alus. Apang tusing alpaka guru. Bani nyagur rerama, guru, misuh pemimpin. Ulian basa, bani ma-kamu, macai, maicang tekén sang guru cara basa Inggris lan Indonésiané pragat you…, kamu, engkau, aku yadian tekén Hyang Widi Wasa.” “Saja Pa, anaké uli dura negara masih ngomongang kéto. Basa Baliné sujatinné ba sarasa, basa budaya ané numbuhang sopan santun. Kruna-krunanné masih komplit. Cuma yén di Buléléng, tiang kayang jani kari majogjag indik kaja lan kelodé. Cara Buléléng kaja artinné arah ke gunung dadinné ka selatan. Kelod artinné arah ke laut dadinné ka utara. Yén cara i raga ané ketah kaja, kelod, kangin, kauh ento tuah mata angin, utawi pangider buana, patuh tekén bahasa Indonésiané: utara, selatan, timur, dan barat. Boya ja arah kaja lan kelodé ané maarti ka gunung lan ka laut ané dadi gentinin aji kruna ka ulu lan ka tebén. Kayang kamus Bali-Indonésiané masih rancu, basa Baliné ten ngelah mata angin, padahal nawang pangider buana komplit kayang déwa nawasanga, warna, lan uripnné yén macaru. Miribang saking mula salah kaprah,” raosné Wayan Sentana ngacuh, mimbuh bingung. “Dadi masih orahang kéto. Yén selehin miribang uli pangawit malajah ngomong raréné di Buléléng orahina gunungé kaja lan pasihé kelod, pinaka basa ibu. Tuara ngitung mata angin cara janiné. Apa buin ada kompas, ada kar utawi peta anggon uger mata angin. Éééh, nguda dadi mingungang kaja kelod suba nawang ulu tebén?” raos bapanné teges. “Saja Pa, Mémé. Tekan tiangé mulih sujatinné lakar morahan yén kayang lulusé ené tiang payu ngantén ajak gélan tiangé Setyowati. Nanging ia sing nyak magama Hindu. Yén dadi cara Jawa, tiang ajakina milu gaman raganné. Yén sing kéto melahan pada tetep ngaba agamané soang-soang. Ibu lan bapakné setuju kéto. Cara janiné beneh masih kéto. Nanging tiang kari ngantiang pituduh lan papineh mémé lan bapané. Kénkén Bapa, Mé?” “Badah…, né ja cai sajaan tusing nawang kaja kelod. Tusing ada wét buka kéto. Cai jumah muani padidi, yadiapin pada tetep tekén agamané padidi. Lantas kénkén tata upacara pawiwahané? Kénkén nerapang bebanten ardanaréswari ngajak anak ané tusing magama Hindu? Undang-undang RI No. 1 Tahun 1974 masih tusing matutang buka kéto. Apa buin yén kanti cai paid bangkung. Yén dadi melahan kelidin,” pasaut bapanné sengit. “Nguda kéto Pa, tiang tusing lakar ngalahin sentanané jumah dini. Yadin kurenan tiangé malénan agama, kadén Tuhané ané kasembah masih patuh?” raosné Yan Sentana. “Ooh, yén saja ia nganggap Tuhané patuh, nguda ia tusing nyak milu tekén cai? Yén cara i raga mara kéto. Ékam Évam Adwityam Brahman. Mawinan anaké luh ngantén nutug anaké muani, nganutin adat ka purusa. Apang sajaan masaanggama sekala lan niskala. Yén cara anaké malayar apang dadi aperahu nuju pulo harapan,” pitutur bapannē “Mimiiih Wayan… Yan. Precuma cai masekolah tegeh-tegeh. Kadén mémé ja lakar sayan ngerti. Nyatané cai mula tusing nawang kaja kelod, apa buin kangin kauh,” kénten raos méménné nyelag. Wayan Sentana bengong, tumbén majogjag ngajak reramanné.  
Ring wawidangan Tabanan Bali rikala mangkin ngawit tumbuh utsaha malit ring paumahan – paumahan ngarya kerupuk ladrang. Saking makudang utsaha malit sane wenten ring wewidangan kecamatan penebel wenten kakalih sane nyarengin utsaha kamitraan. Mitra kapertama ngaryanin tur madolan kerupuk ladrang sane kelaksanayang ngaraga olih Gusti Ayu Putu Sukarini sane taler neruwenang utsaha ladrang “Biang Bagus.” Mitra ping kalih tan sios utsaha ladrang Bu Gusti druwen Ni Gusti Ayu Komang Niri. Utsaha kamitraan inucap madrebe tatujon nanganin sekancan kamewehan mejalaran antuk ngcening piranti-piranti, pengajah lan pengabih. Siosan ring punika, kamitraan puniki taler meduwe tetujon nincapang kaweruhan risajeroning madolan majalaran antuk kawigunan media sosial lan piranti android. Wantuan kamitraan puniki marupa sarana, pengajah lan pengabih. Pamilet kamitraan gumanti rumasa bagia seantukan dadagangan ipun sayan nincap tur pikolihan ipun taler sayan ngelimbak. Antuk punika ipun mapingarep mangda kamitraan puniki prasida ajeg selanturnyane.  +
Panyuratan puniki kawiwilin riantuk kakirang uratian Perusahaan ring Kabupaten Badung ritepengan nampi sang katiben disabilitas ring makudang baga wiyadin bacakan pekaryan ring Nusa Dua Beach Hotel & Spa. Sejaba caciren lan papineh ipun sang katiben disabilitas meled nangun pekaryan ring Perusahaan. Uger uger sane kamedalang olih Pemerintah marupa Undang Undang no. 8 Tahun 2008 ngeninin Penyandang Disabilitas sampun kalaksanayang olih Nusa Dua Beach Hotel & Spa inggih punika ngicenin galah ring sang katiben disabilitas manados pegawe. Tatujon panyuratan puniki tan sios mangda tatas kauningin praciri lan punapa punapi sane nundunin manah ipune makarya ring Nusa Dua Beach Hotel & Spa, taler mangda kauningin napi sane dados piambeng lan panyundul sang katiben disabilitas selami nangun karya ring Nusa Dua Beach Hoten & Spa. Metode sane kawigunayang inggih punika deskriptif kualitatif antuk ngapupulang lan ngarangkep data ngawit saking data sane durung trepi raris kapitatasin jantos prasida kapupulang tur kaparidabdab majalaran teori sane wenten. Ngapupulang data kalaksanayang riantuk observasi, studi literatur, ngawedar kuesioner, dokumentasi, lan saur pitaken sane mateleb. Pikolih pamaridabdab data mitatasang inggihan pamineh intrinsik lan ekstrinsik prasida nincapang kinerja pegawe. Praciri sosiodemografis lan praciri pakaryan mapuara ring kapatutan pakaryan mantuka ring praciri pegawe lan produktifitasnyane. Pangerembe pegawe disabilitas ritepengan nangun pakaryan silih sinunggilnyane inggih punika prestasi. Sane manados pariambeng silih sinunggilnyane inggih punika rotasi pakaryan.  +
Ring wawidangan Tabanan Bali rikala mangkin ngawit tumbuh utsaha malit ring paumahan – paumahan ngarya kerupuk ladrang. Saking makudang utsaha malit sane wenten ring wewidangan kecamatan penebel wenten kakalih sane nyarengin utsaha kamitraan. Mitra kapertama ngaryanin tur madolan kerupuk ladrang sane kelaksanayang ngaraga olih Gusti Ayu Putu Sukarini sane taler neruwenang utsaha ladrang “Biang Bagus.” Mitra ping kalih tan sios utsaha ladrang Bu Gusti druwen Ni Gusti Ayu Komang Niri. Utsaha kamitraan inucap madrebe tatujon nanganin sekancan kamewehan mejalaran antuk ngcening piranti-piranti, pengajah lan pengabih. Siosan ring punika, kamitraan puniki taler meduwe tetujon nincapang kaweruhan risajeroning madolan majalaran antuk kawigunan media sosial lan piranti android. Wantuan kamitraan puniki marupa sarana, pengajah lan pengabih. Pamilet kamitraan gumanti rumasa bagia seantukan dadagangan ipun sayan nincap tur pikolihan ipun taler sayan ngelimbak. Antuk punika ipun mapingarep mangda kamitraan puniki prasida ajeg selanturnyane.  +
PIS (I Ketut Aryawan Kenceng) Luung Ngelung CARIK (I Ketut Aryawan Kenceng) Riin jelih Mangkin kalilih Ganjih kakikih  +