Search by property

From BASAbaliWiki

This page provides a simple browsing interface for finding entities described by a property and a named value. Other available search interfaces include the page property search, and the ask query builder.

Search by property

A list of all pages that have property "Biography example text ban" with value "Novel indik palampah urip Made Sanjaya, teruna cerik saking Bali sane matetujon nulungin timpal tur kulawargannyane saking dendam sane sampun sue tur aji pangiwa. Dados nominasi 8 besar novel pinih becik ring UNNES International Novel Writing Contest 2017.". Since there have been only a few results, also nearby values are displayed.

Showing below up to 26 results starting with #1.

View (previous 50 | next 50) (20 | 50 | 100 | 250 | 500)


    

List of results

  • Tim BASAbali Wiki  + (Om Swastyastu. Merdeka! Sane wangiang titOm Swastyastu. </br>Merdeka!</br>Sane wangiang titiang para angga panureksa. </br>Sapunika taler, para sameton yowana sareng sami sane tresna sihin titiang. </br></br>Pinih ajeng ngiring ngaturang rasa angayu bagia ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, duaning sangkaning pasuecan ida, titiang ngiring ida dane sareng sami prasida mapupul i riki sajeroning acara Wikithon Partisipasi Publik “Bali Berorasi”. Ring galahe mangkin, lugrayang titiang ngaturang pidarta utawi orasi sane mamurda “Baya Luu ring Bali”. </br></br>Para sameton yowana sareng sami, leluu dados pikobet mangkin ring Bali. Napi malih ungkuran puniki, genah-genah ngutang leluu sane kabaos TPA akeh sane puun. TPA ring Suung, ring Mengwi, miwah ring Tabanan sami puun santukan kawentenan jagate panes pisan. Lianan ring punika, genah ngutang luu ring TPA nyihnayang iraga ring Bali durung muputang pikobet luu ring kulawarga miwah desa. Saking pikobet puniki, titiang ngaptiang para pemimpin Bali sane pacang kapilih ring warsa 2024 mangda nguratiang indik baya leluu ring Bali. Pemimpin Baline kaaptiang prasida ngicen solusi ring pikobet leluu sane wenten ring Bali, ngawit saking kulawarga, desa, miwah sajebag Bali. Pemimpin ring Bali taler patut ngicen conto indik utsaha nyaga palemahan utawi lingkungan mangda prasida katulad olih krama Baline lian. </br></br>Ngiring sameton sareng sami, uratiang baya leluune ring kawentenan jagat Bali sane sampun kasengguh pinaka genah pariwisata dunia! Wantah sapunika sane prasida katur, kirang langkung titiang nunas ampura tur puputang titiang antuk parama santi. Om santhi, santhi, santhi, Om.rama santi. Om santhi, santhi, santhi, Om.)
  • Arya Lawa Manuaba, Ida Bagus  + (Pamargin urip Profesor Gede Sri Darma, sane dumun dados profesor pinih anom ring Indonesia.)
  • Margaret Coldiron  + (Panyuratan puniki ngawetuang gagambaran inPanyuratan puniki ngawetuang gagambaran indik tatincapan ipun pragina wong istri ngeninin sasolahan topeng Bali sane kamedalang mapangawit saking pabligbagan lan email para panyurat inucap. Nganutin gagambaran sane gumanti ketah mitatasang inggian kantun arang para istri sane nyolahang makadi wentuk seni puniki tur karuntutin bacakan makudang pare istrine sane manados pamucuk sane mucukin paobahan. Sang panyurat mitelesin sapunapi ipun pinaka pragina lan pamiteleb dura- Bali,ipun ngamanggihin makudang satua, rasa meled uning lan pikobet sane tan doh mabinaan ring paurukan lan pangalaman ipune.Pamineh ipune niagaang gagambaran sane jangkep ngeninin makudang parindikan utama mantuka ring para istri ring jagat teater Asia.ka ring para istri ring jagat teater Asia.)
  • Tim BASAbali Wiki  + (Para angga panureksa sane wangiang titiangPara angga panureksa sane wangiang titiang</br>Tim BASAbali Wiki sane kusumayang titiang</br>Para sameton sareng sami sane tresna sihin titiang</br></br>Pinih ajeng, lugrayang titiang ngaturang panganjali umat, Om Swastyastu.</br></br>Bagia pisan manah titiang rahinane mangkin, sangkaning pasuecan Ida Hyang Widhi Wasa, titiang kaicen galah ngaturang sarin-sarin manah titiange ring lomba Wikithon puniki. Suksma aturang titiang majeng para angga panureksa miwah tim BASAbali Wiki sane sampun ngwacen tulisan titiange.</br></br>Ring galah sane becik puniki, lugrayang titiang ngaturang pikobet sane urgen pisan ring Bali mangkin, inggih punika pikobet luu. Mangkin krama Baline paling ring dija patutne ngutang luu tur kudiang patutne leluune punika. Bali mangkin merluang sistem pengolahan luu sane canggih tur efektif sakadi Singapur utawi Kabupaten Banyumas sane madue sistem pinih becik ring Asia Tenggara. Yening pamerintahe madue jinah (titiang yakin jeg pastika madue), titiang nunas mangda sistem pengolahan sampah canggih puniki dados prioritas. Kadung ja mael numbas alat, sane penting dados anggen sue, efektif, tur nenten korupsi.</br></br>Asapunika sane prasida aturang titiang ring galahe mangkin. Mugi-mugi napi sane aturang titiang puniki prasida dados uratian tur dasar program kerja sane pacang kautamayang olih calon pamimpin sane jagi kapilih ring 2024.</br></br>Puputang titiang antuk parama santih Om santih santih santih Om. parama santih Om santih santih santih Om.)
  • Putu Sucita Yanthy  + (Para istri Bali sane ngamiletin pendidikanPara istri Bali sane ngamiletin pendidikan widang pariwisata ring makudang papaletan sayan nincap riantuk pangelimbak lembaga lembaga pendidikan pariwisata lan industri pariwisata ring Bali. Sasuratan puniki mitulengin pingacep para Istri Bali ritepengan ngamiletin pendidikan pasca sarjana ring widang pariwisata, ngawit saking tincap sarjana rauhing doktoral. Ngawigunayang metode kuantitatif, sasuratan puniki ngunggahang data sane kapupulang majalaran parikrama saur pitaken mantuka ring tigang dasa diri para istri Bali sane nyantep ngamiletin pendidikan widang pariwisata kadasarin antuk makudang tatimbangan minakadi mangda ipun ngamolihang pakaryan ring widang pariwisata, taler seantukan ipun madue pasawitra sane taler makarya ring widang pariwisata tur seantukan ipun magenah ring Bali sane katah madue genah makarya ring widang puniki.Riantuk ngamiletin pendidikan kepariwisataan para istri Bali manyihnayang inggihan ipun sampun ngeniang pekaryan lan karir sane becik ring widang puniki.Panawang ipune taler manados tatuladan mantuka ring para istri Bali sane siosan nginutin karir sane pateh.ali sane siosan nginutin karir sane pateh.)
  • Luh Yesi Candrika  + (Para sujana sane sampun wikan ring wewidanPara sujana sane sampun wikan ring wewidangan kesehatan kantun mautsaha ngarereh miwah ngripta tamba anggen nambakin kawentenan sasab marana Corona utawi Covid-19. Tiosan punika, kawentenan sasab marana puniki ngranayang akeh para janane ring sajebag jagat padem. Panglalah sasab marana puniki boya ja wantah ri sajeroning baga kesehatan. Sakewanten, sampun ngalalahin sahananing kahuripan i manusa, inggih punika ring wewidangan ekonomi, pariwisata, pendidikan, miwah sane lianan. </br></br>Wiwilan sasab marana Corona utawi Covid-19 nyantos mangkin durung janten kauningin. Sakewanten, akeh nyane pikobet sangkaning sasab mara Corona utawi Covid-19 ri sajeroning kauripan i manusa, ngawinang akeh anake sane mautsaha uning ring wiwilan kawentenan sasab marana puniki. Silih tunggil nyane inggih punika sarwa pasu (buron) sane dados panangkan wit sasab marana puniki. Ri sahananing media daring maosang, yening para sujanane malomba-lomba ngarereh buron sane dados panangkan sasabe puniki. Inggih punika kawentenan lelawah sane kabaosang dados wit panglalah sasab. Tiosan malih, buron sakadi ula (lelipi) miwah kleih (trenggiling) naanin kabaosang dados panangkan sasab marana sane ngawinang i manusa sungkan nyantos padem.</br></br>Sahananing buron sane kabaosang ri tatkala masan pandemi puniki, kauratiang pisan olih para janane. Tiosan punika, agama Hindune ring Bali sampun saking nguni madue tata cara pacang nginggilang kawentenan buron, utaminnyane ingon-ingon inggih punika sarwa buron, sato, mina, paksi, patik, kebo, aswa, banteng, asti, miwah bawi. Sarwa buron punika karastitiang miwah kakaryanin upakara nyabran ngenem sasih nepek ring rahina Saniscara Klion wuku Uye. Ri sajeroning pamargi upacara Tumpek Kandang utawi Tumpek Uye puniki, patut kasuksmayang sakadi sane sampun munggah ring Lontar Sundarigama inggih punika ngarastitiang sarwa sato taler nunas kaslametan majeng ring Sang HYang Rare Angon (astawakna ring sanggar, mangarcana ring Sang Hyang Rare Angon). Napi sane ngawinang sembahe katur majeng ring Sang Hyang Rare Angon? Indike puniki samun kabaosang ring Sundarigama yening manusane wenang nunas panugrahan saking Sang Hyang Rare Angon, nganutin panumadian i manusa, yening sarwa paksi, ulam, miwah sarwa buron sane tiosan punika prasida karuruh ring anggan i manusa. Angga i manusa kawangun antuk wewalungan sane sujatinnyane panrestian Sang Hyang Rare Angon sane nyrewadi ring anggan manusane (rikang wang wěnang mamarid ring Sang Hyang Rare Angon, twi tatwayan ing manusa, ikang paksi sato mina ring raganta kapraktyaksaknanta, apan raganta walungan ing śarīra twi tatwaya Sang Hyang Rare Angon, sira umawak uttama ning śarīranta). Nganutin kawentenan lontar Sundarigamane punika, kawentenan upacara Tumpek Kandang utawi Tumpek Uye nginggilang burone ri sajeroning kahuripan i manusa. Utaminnyane, ring anggan manusane. </br>Sahananing buron sane kabaos patik utawi ingon-ingon madrebe swadharmanyane soang-soang anggen ngupapira kawentenan jagat. Sakadi kawentenan Singa (Kesari), sane madue swadharma ngraksa alas mangda nenten kausak-asik olih i manusa. Sakadi sane sampun munggah ring Kakawin Nitisastra, singhā raksakaning halas halas ikāngrakṣakeng hari nityaśa/ singhā mwang wana tan patūt paḍa wirodhāngdoh tikang keśari/ rug brāṣṭa ng wana denikang jana tinor wrěkṣanya śirņāpadang/ singhānghöt ri jurang nikiang těgal ayūn sāmpun dinon durbala (singa punika sang sane ngraksa alas, sakewanten ipun taler karaksa olih alas, yening alas punika jagi karusak olih i manusa, makasami tarune kaenteb, singane raris mengkeb ring jurang, ring tengahing uma kakepung ngraris kamatiang).</br>Tiosan punika, ula antuk wisyannyane prasida ngawetuang padem manusane (mreta). Sakewanten, ula antuk wisyane punika naler prasida ngicenin kahuripan (amreta) ring kahuripan i manusa. Ri sajeroning teks Adi Parwa ritatkala ula (naga) jagi nginem mreta sane kapolihang olih Garuda, para ulane raris mersihin awak. Sakemaon, ri tatakala sampun rauh ring genah ngambil amrta, Sang Hyang Indra sampun dumunan ngambil amrtane punika. Raris, ri tatkala amrtane punika kakeberang, wenten amrta sane ngetel ring muncuk ron ambengane. Punika raris sane kasilapin olih para nagane. Layahnyane raris kepah antuk mangan ambengan punika. Punika sane ngawinang nyantos mangkin layahnyane dwijihwa (masepak kalih) (siwak ta ya liḍahnya de ni tikṣņa ning alalang, matang yan katêka mangke dwijihwa krama nāga, maparwa ilatnya). </br></br>Cerita indik ula (naga) sane kaparik saking teks Adi Parwa puniki prasida ngicenin pangeling-eling i manusa riantukan utama pisan yening ngraketang pakilitan utawi pasawitranne ring sahananing sane karipta olih Sang Hyang Kawi. Asapunika mawinan, wenten malih cerita sane becik kanggen sasuluh ngenenin indike punika. Inggih punika cerita sane munggah ring cerita Tantri Kamandaka wenten kaceritayang indik snag brahmana sane maparab Sadnyadarma miwah pande besi sane mapesengan Suwarnangkara. Sane dados urati, ring ceritane puniki santukan Suwarnagkara nenten ngawales pitresnan ayu sang brahmana sane sampun ngicenin kapiolasan ri tatkala ipun runtuh taler maclempung ka semer sareng buron tiosan sakadi ula miwah macan. Sakewanten, ula miwah macan sane sampun katulungin punika, prasida ngawales pitresnan ayu sang brahmana punika taler prasida nylametang kahuripan sang brahmana. Wenten suluh urip sane prasida kaangen ring cerita puniki. Ri tatkala sang brahmana mikayunin indik panca sengsara sane nibenin manusa ri tatkala murip ka gumine, inggih punika becikan ngicenin kasih-asih majeng ring beburon bandingang ring manusa sane malaksana kaon taler nenten beik yening nenten nginutin tatuek para kantine duaning prasida ngawinang sengkala (Ika lěhěng masiha ring satwa, syapadi masiha ring nīca, muwah anala ning tan mangiḍěpa warah ning mitranya, bwat maněmu duḥka). </br></br>Santukan punika, nyuksmayang rahina suci Tumpek Kandang ring galahe punika mautama taler mabuat pisan, pinaka utsaha anggen ngiket tali tresna pantaraning manusa kalawan sarwa buron, sane polih pasuecan saking Ida Sang Hyang Widhi. Asapunika mawinan, jagate prasida ajeg kapungkur wekas.inan, jagate prasida ajeg kapungkur wekas.)
  • Arya Lawa Manuaba, Ida Bagus  + (Patibaya virus SALCON ngantem Bali. Nagapuspa konden bakatang. Epsilon dahat brangti. Haricatra ilang kadi uluh gumi.)
  • Deniek G. Sukarya  + (Pendet Swastiastu inggih punika sasolahan Pendet Swastiastu inggih punika sasolahan panyanggra sane nganggen tabuh Jegog, gamelan malakar tiing saking Jembrana, Bali, sane kasolahang antuk kalih baga. Baga 1 : Anggen nyanggra uleman ri kala ngranjing ring genah acara, miwah Baga 2: ngaturang swasti prapta nganggen sasolahan sane lemuh, kasarengin tabuh Jegog miwah gending sane ngelangenin. Sasolahan Pendet Swastiastu kakawi olih Deniek G. Sukarya, pinaka angga kreatif tur olah tabuh, Putu Adi Arianto, S.Sn., miwah Wayan Sumindra, S.Sn., pinaka olah tari miwah kostum.dra, S.Sn., pinaka olah tari miwah kostum.)
  • Tim BASAbali Wiki  + (Pidan, di Bali kone taen ada macan Bali anPidan, di Bali kone taen ada macan Bali ane madan Panthera tigris balica. Sakewala jani, macan Baline suba punah krana liu anake morosin tur nyansan liu alase ane kadadiang paumahan. Ento ngaenang tongos mengkeb tur ngalih tetadahan macane suba telah. Jani, paling aget, iraga ningalin macan tuah di kebun binatang. Apang tusing nyansan liu buron agunge punah, pemerintahe patut tegas teken anak ane morosin buron agung, umpamine macan, gajah, singa muah ane lenan. Lenan teken ento, iraga patut masi nyaga alas, tongos buron agunge apang satata asri. Yen suba alase asri, buron agunge pasti lakar lestari.se asri, buron agunge pasti lakar lestari.)
  • Ni Kadek Diah Wulandari  + (Pulo Bali akeh wenten kriya sastra sane maPulo Bali akeh wenten kriya sastra sane madue taksu adi luhung. Kriya sastra punika minakadi marupa geguritan, kidung, miwah kakawin. Pangaptin titiang antuk Bali mangda prasida nyihnayang kawentenan kasusastraan Bali dados wisata sastra. Wisata sastra pinaka utsaha mangda para janane sareng malajahin daging susastra sane madue sarin-sarin kahuripan. Upaya wisata sastra anggen ngasilang guna kaya tanpa wates antuk perekenomian sane anyar.tanpa wates antuk perekenomian sane anyar.)
  • Luh Yesi Candrika  + (Ri tatkala para yowanane ngamargiang pitekRi tatkala para yowanane ngamargiang piteket guru wisesa indik ngawatesin pagubugan (social distancing) sangkaning sasab marana Corona (Covid-19) sane nibenin jagate sami, BASAbali Wiki nagingin galah inucap antuk ngamargiang Wikithon. Wikithon inggih punika lomba ngripta taler ngunggahang lengkara-lengkara mabasa Bali ring kamus daring BASAbali Wiki. Lomba Wikithon sane sampun kamargiang kaping kalih duk warsa 2019 puniki, kamargiang ring rahina Redite, tangal 29 Maret 2020. Acara sane mamargi ngawit galah 08.30 semeng nglantur 10.30 wengi, kepah dados nem sesi. Sane kasarengin olih 133 pamilet sane kantun ngranjing ring smp, sma, perguruan tinggi (mahasiswa) miwah masyarakat umum. Para pamilet punika mawit saking Denpasar, Badung, Tabanan, Karangasem, Klungkung, Buleleng, miwah Gianyar. Tiosan punika, wenten naler semeton Bali sane magenah ring Thailand nyarengin acarane puniki. Sane pinih mautama, acara puniki prasida mupulang 1.971 lengkara basa Bali saking para pamilet.</br> Sadurung Wikithon puniki kakawitin, Ketua Dewan Pembina Yayasan BASAbali Wiki inggih punika Drs. I Gde Nala Antara, M.Hum ngicenin sambrama wacana majeng ring para pamilet sami saking media daring. Dane maosang, rasa angayubagia santukan akeh pamilet sane kayun nyarengin acarane puniki. Duk punika, ketua dewan pembina Yayasan BASAbali Wiki taler mapangapti, dumugi malarapan antuk acara ngranjingang lengkara-lengkara basa Bali ring kamus BASAbali Wiki, basa Bali druene prasida ajeg, lestari, tur werdhi anut ring panglimbak jagat.</br> Manggala prawartaka acarane puniki, I Kadek Widiantana, S.Pd.,M.Pd naler mapangapti mangdane nyansan akeh krama Baline sareng-sareng nincapang rasa sutindih ring kawentenan basa Bali pinaka basa ibu krama Baline. Tiosan punika, malarapan antuk lomba Wikithon sane mapiranti media daring (online), basa Bali kaaptiang mangdane nyansan raket ring sajeroning para yowanane (generasi muda) taler sida setata kaanggen sarana mababaosan. Pangaptin tiosan majalaran antuk lomba puniki, basa Bali sane kaunggahang ring media daring prasida dados sarana dokumentasi digital, pamekasnyane, mangdane basa Baline prasida nglimbak kapungkur wekas. Dane taler maosang acarane puniki prasida mamargi sangkaning wantuan makudang-kudang sponsor, sakadi Waterboom, Sorga Bali Chocolate, United in Diversity, Matt’s Burger, Italian Riviera Restaurant and Bar, Taco Beach Grill, miwah Puri Konveksi.</br> Wikithon sane kamargiang warsa 2020 puniki ngamolihang para jayanti sane kapah dados kakalih. Sane kapertama, para jayanti sane prasida ngripta lengkara akeh taler patut ring sajeroning pasang aksara Bali latin, tata basa, miwah anggah-ungguhing basa Bali. Para jayanti punika, inggih punika Dharma (saking Badung), Krismantara (saking Denpasar), Weda (saking Singaraja), Dharma (saking Badung), Ayumi (saking Denpasar), miwah Jayanta (saking Singaraja). Sane kaping kalih inggih punika para jayanti sane sampun ngranjingang lengkara pinih akeh. Para jayanti punika, inggih punika Dharma (saking Denpasar), Bayu (saking Tabanan), Indah (saking Singaraja), Krismayanti (saking Badung), Weda (saking Singaraja), miwah Krisna (saking Denpasar). </br>Silih tunggil mahasiswa Sastra Bali Universitas Udayana sane dados jayanti lomba Wikithon warsa 2020, inggih punika I Made Adi Krismantara maosang, acara lomba sakadi puniki mabuat pisan. Santukan, prasida nagingin galah malajah jumah ri tatkala wenten pangarah-arah saking guru wisesa indik nambakin panglalah sasab marana (virus corona) antuk meneng ring puri, griya, utawi pakubon soang-soang. Tiosan punika, majalaran antuk lomba sakadi puniki prasida nincapang kawagedan mabasa Bali, utaminnyane ngenenin indik tata basa miwah anggah-ungguh basa Bali. Asapunika taler, lomba puniki prasida ngicen galah malajahang angga mangda satata pratiaksa miwah anut ring galah sane sampun kacumawisang ritatkala ngripta lengkara basa Bali sane kaungghang ring media daring. Dane naler mapangapti mangdane acara lomba Wikithon puniki prasida mamargi nyabran warsa. </br> Acara lomba Wikithon BASAbali Wiki sane mamargi kirang langkung arahina puniki, raris kapuputang antuk nyukserahang hadiah majeng ring para jayanti sane marupa jinah, voucher, miwah cihna yasa lianan. Saking acarane puniki, iraga prasida nyuksmayang utsaha nglestariang basa Bali ring masane puniki taler becik pisan maprakanti ring panglimbak teknologi digital. (@YesiCandrika BASAbaliteknologi digital. (@YesiCandrika BASAbali)
  • Mark Hobart  + (Sasuratan puniki madue tatujon mangdennya Sasuratan puniki madue tatujon mangdennya prasida makta kakuatan intelektual natasin budaya mantuka ring makudang cita Bali ngeninin budaya sane katon campuh inggihan marupa budaya napi ke idiologi. Natasang budaya boya je pateh ring mitelebin budaya, nanging marupa tatimbangan sane mitegesang budaya mawentuk kaiwangan ring pemarilaksanannyane karuntutin antuk gagambaran sane ngeleganin mantuka ring Sang Angawe Rat. Orde Baru mitegesang kabudayaan marupa pamineh mangda prejanane anut tur seneng nampi pariwisata global. Budaya nenten malih ngeninin asapunapi prejanane mapakardi nanging wantah mikayunin sekancan dedagangan sane prasida keadol tur kadabdab marupa" tradisi kuno" . Bali pinaka swargan inggihan wantah marupa klise. Nusa Bali puniki mangkin wantah nagingin panyumpene Madam Soeharto ngeninin Disneyland. Rarincikan kapitalis ngeninin panincapan gratis tanpa tanggu tan madue kasumaihan mantuka ring kosmologi Bali sane gumanti mautama mawaste Kali Yuga, sane pamuntatnyane marupa karugaan sane dahat; taler mantuka ring pamineh populer saking dura negara sane tan rered ngawetuang paobahan. Yadiastun je kabudayaan mapenampen i manusa pinaka sang sane nambet nanging ipun sering ngalepasang raga saking kapaiketan idiologi kabudayaan riantuk mitelebin kabudayaan sewates pinaka tata pakraman ipune sedina dina.es pinaka tata pakraman ipune sedina dina.)
  • Ni Luh Sutjiati Beratha  + (Sasuratan puniki mapitelebin praciri pramaSasuratan puniki mapitelebin praciri prama sastra sane mapaiketan ring raracikan kajegegan sane munggah ring Lontar Indrani Sastra.Raracikan ngeninin kajegegan manut ring lontar Indrani Sastra marupa tatamian budaya para laluhur sane sampun matunggilan ring kauripan prajanane ring Bali.</br>Bali manados katloktah seantukan makeh pisan madue sasuratan sasuratan kune sane marupa tatamian budaya dwipa puniki.Panyuratan puniki ngawigunayang metode kapustakaan lan karya ring wawidangan taler kasarengin antuk metode deskriptif kualitatif.Teori sane kawigunayang ritepengan mitelebin data inggihan marupa teori pikenoh basa.Pikenoh ekoleksikan ngeninin kajegegan sane munggah ring lontar Indrani Sastra kangkat kawilah dados tatiga, inggih punika (1) pikenoh informatif, (2) pikenoh interaktif,(3) pikenoh imajinatif.</br>Pikenoh informatif mapaiketan ring makudang informasi ngeninin tatanduran raramon kajegegan, nganinin sajeroning angga sane kangkat katambanin lan tata cara nambanin.Pikenoh interaktif kapanggih ring pabligbag Dewi Saci kalawan Rukmini.Sapunika taler pikenoh imajinatif kakeniang majalaran sapamarigunayan metafora ekoleksikon panggal buaya lan ekoleksikon Arjuna.ikon panggal buaya lan ekoleksikon Arjuna.)
  • Aldwin Yusgiantoro  + (Siakarna Listrik Padem utawi Parikrama PemSiakarna Listrik Padem utawi Parikrama Pemadaman Listrik sane sering nibenin Jakarta, ngametuang ius kaon majeng ketrepian utawi keamanan nasional Ian Ekonomi Negara. Kalih pidabdab utawi kebijakan sane prasida kamargian olih Pemerintah, sane ketlatarang ring artikel puniki, inggih punika: Ngawentenang reformasi manajemen PLN wiwah Nguningayang utawi nyobiahang teknologi "smart grid"ng utawi nyobiahang teknologi "smart grid")
  • A.A. Made Putra Arsana  + (Silih sinunggil reriptan modern sane sampuSilih sinunggil reriptan modern sane sampun kaloktah ring prajanane inggih punika marupa satua bawak mamurda Luh Ayu Manik Mas Ngalahang Legu Poleng.Satua bawak puniki madaging makudang pikenoh pangajah ajah sane utama inggihan sane prasida ngawentuk budi satwam prajanane. Sapunika taler daging satua puniki raket mapailetan mantuka ring kauripan prajanane sekadi mangkin. Antuk asapunika metu raris rasa meled ngaresepang pikenohnyane ngeninin budi satwam.Mawit sakeng pikayunan inucap panyuratan puniki maduwe tatujon mitelebin makudang parindikan minakadi pikenoh pangajah ajah budi satwam sane kabobotang ring satua bawak Luh Ayu Manik Mas Ngalahang Legu Poleng inucap.yu Manik Mas Ngalahang Legu Poleng inucap.)
  • Luh Yesi Candrika  + (Silih tunggil utsaha para krama Hindune riSilih tunggil utsaha para krama Hindune ring Bali nyomya kawentenan Buta ring sajeroning angga inggih punika antuk ngamargiang upacara taur ritatkala sandyakala sane nepek ring rahina Tilem Kasanga. Utsaha punika kamargiang antuk nyiagayang upakara marupa sesajen, segehan, taler caru. Ri sampune ngamargiang Taur Agung, raris kalanturang antuk acara ngrupuk sane madue suksma ngesahang Bhuta Kala ka genah utawi wit nyane soang-soang masarana antuk geni miwah kalanturang antuk negen Ogoh-Ogoh (simbol Buta) ring sajebag desa. Asapunika utsaha krama Hindune ring Bali mangdane kicen kasalametan miwah karahayuan ring sajeroning baya taler panglalah kaon. Salantur nyane, rahina benjangne krama Baline ngamargiang Nyepi salami arahina.</br>Sakewanten para krama Hindune ring Bali punika taler para janane ring sajebag jagat, ngamargiang rahina Nyepi warsa 2020 (Saka 1940) puniki karasayang mabinayanan. Wenten parindikan sane kalintang ajerih saking kawentenan Buta sane prasida ngarauhang panglalah kaon ring sajeroning kahuripan i manusa. Sasab marana sane nglimbak punika kawastanin Corona utawi Covid-19 sane nibenin para janane. Krama Baline ngamargiang uger-uger guru wisesane mangdane ngawatesin pagubugan (social distancing), nenten medal saking girya, jero, utawi pakubon soang-soang, sadurung rahina suci Nyepi punika rauh. Para kramane kaptiang mangdane ngamargiang pakaryan ring girya, puri, jero, utawi pakubon soang-soang taler ngirangin parikrama sane mamargi ring jaba griya, puri, jero, utawi pakubon. </br>Nganutin wit kruna, taur maartos naur (mayah) miwah artos tiosan inggih punika yadnya. Salantur nyane kruna agung maartos ageng sajeroning paiketannyane ring jagate inggih punika Bhuana Agung. Tiosan punika, kruna kasanga maartos sasih kaping sia ring sajeroing ketekan kalender masehi. Asapunika mawinan, suksman Taur Agung Kasanga inggih punika upacara utawi yadnya sane katur majeng ring Bhuana Agung ring sasih kasanga nepek rahina Tilem Kasanga. Nganutin lontar Sundarigama katlatarang yening sadurung upacara taur kalaksanayang, krama Hindune kaptiang mangdane ngamargiang upacara Bhutayajnya sane marupa caru ngawit saking desa-desa kantos ring soang-soang griya, puri, jero, miwah pakubon saking paletan sane nista nglantur sane utama. </br>Salanturnyane, katlatarang ring lontar Sundarigama yening nepek rahina Tilem Kasanga punika manawita wenten makudang-kudang kahanan sane kaon sangkaning pikayunan sane kaliput dening kapetengan. Yening krama Hindune nenten nglaksanayang upacara taur taler eedan sane lianan punika prasida ngawinang kapralayan jagat (Bhuana Agung), gering nglingsebin para janane sami (gering sasab magalak), taler laksana para janane soleh miwah galak sangkaning kasusupin antuk kahanan Buta (wwang kasurupan Kala Buta) sane ngawinang aro hara ring sajebag jagat.</br>Sakadi sane sampun katlatarang ring lontar Sundarigama, krama Hindune madue pustaka miwah srada indik ngamargiang taur prasida nyomya panglalah kaon sane nibenin jagate puniki, prasida rajeg malih taler kahuripan manusane setata slamet tur rahayu (mulih hayu ning praja mandhala sarat kabeh, wang ring sarwa janma, wastu ya paripurna). Nampenin indik sasab marana Virus Corona sane nibenin manusa ring sajebag jagad ri tepengane mangkin, krama Baline madue pangapti ageng ring sajeroning pamargin taur warsane puniki. Asapunika mawinan, yening upacara taur puniki prasida becik miwah patut pamargine, sinah pandemi sane sue taler akeh ngawinang manusane padem, prasida ical raris mawali ka segara (sasab marana pada mantuk maring samudra). Napi malih wus upacara taur kamargiang krama Hindune ngamargiang rahina suci Nyepi, sane kaptiang prasida ngicenin panyupatan ring sahananing mala sane magenah ring jiwa pramana antuk ngamargiang Catur Brata Penyepian. Toisan punika, wus Sasih Kasanga mamargi, nglantur ruh Sasih Kadasa sane kaumpamiang saluiring kahanane resik miwah suci (kedas) miwah kaaptiang mangdane rahina punika prasida ngicenin karahayuan ring sajeronin kahuripan manusane ring jagate.</br>Nganutin pamargin upacara Nyepi miwah rauhnyane Sasih Kadasa, krama Hindune ngaptiang prasida ngaresikin taler nyuciang anggannyane. Sakewanten, ri tepengan mangkin sangkaning kawentenan sasab marana Covid-19, anggan manusa pinaka Bhuana Alit taler muatang taur anggen nambakin sasab marana sane nibenin angga sarira. Sasab marana sane dados pikobet para janane ring sajebag jagat puniki, ngrangsuk ring sajeroning angkihan (pernafasan) sane ngawinang sungkan taler prasida ngawinang padem. Nganutin teks Wrhspatitattwa, gumi miwah angga sarira punika kabaos sarwatattwa (sakancan kahanan sakala ring sajeroning Panca Maha Buta). Kawentenan pertiwi, toya, geni, angin, miwah bayu punika wenten taler ring sajeroning angga sarira sane marupa daging, getih, panes sarira, angkihan, miwah aung-aungan untek. Asapunika mawinan, angga sarira i manusa taler muatang taur sane kaptiang prasida nambakin sasab marana. Nanging, taur sane sakadi napi sane prasida kabuatang olih angga sarira?</br>Yening suksma sarira muatang yadnya marupa tapa miwah brata anggen mareresik miwah masucian, asapunika taler angga sarira (stula sarira) muatang sakadi vitamin, protein, mineral, miwah sane tiosan, sane mawit saking sarin-sarin boga sane becik kasadanayang mangdane setata kenak taler prasida nambakin sungkan. Teks Nitisastra maosang yening ajengan becik punika madue cihna ngawinang anggane setata seger-oger (ring wara bhoga pustining awakya juga panengeran). Mangda ngamolihang pangan sane becik, patut naler kauningin sarwa pangan sane ten becik kasadanayang majeng ring angga sarira utawi sida ngawinang wisya. Salanturnyane, ring Nitisastra kabaosang nenten patut yening ngajeng daging sane nenten becik. Daging sane nenten becik kabaosang sakadi bikul, cicing, katak, lipi, ulet, miwah cacing. Makasami ajeng-ajenganne punika nenten dados ajeng tur mangdane kakelidin (Haywa mamukti sang sujana karta pisita tilaren, kasmalaning sarira ripu wahya ri dalem aparek, lwirnika kasta mangsa musika sregla wiyung ula, krimi kawat makadinika papahara hilangken). Sakadi sane munggah ring Nitisastra indik ajeng-ajengan sane becik ring sajeroning angga sarira, ngawetuang panarka yening sasab marana sane kawastanin Covid-19 mawit saking sarwa boga sane nenten becik. </br>Taur sane kabuatang ring angga sarira antuk sarwa boga sane becik, tata cara ngolah sane patut, miwah ngripta pangrasa sane negdegin patut kautsahayang pinaka nyuksmayang angga sarira. Sakancan ajeng-ajengan sane jagi kajeng miwah sapunapi ngolah ajenganne punika, muatang uratian sane utama. Sakadi sane sampu kauningin, miara ngga sarira nenten ja wantah antuk ngamargiang olahraga. Sakewanten, ajeng-ajengan sane becik prasida nambakin panglalah sasab marana ring angga sarira.</br>Indik ajeng-ajengan sane katur majeng ring para wiku umpaminnyane, sakadi sane sane munggah ring lontar Wrati Sasana (teks sasana indik pandita sane ngamargiang brata), sahananing sarwa pangan sane kasadanayang patut kauratiang utaminnyane sang sane kabaoas siddhanta inggih punika sane ngamargiang brata suci (tan yogya ika bhaksan de snag siddhanta suddha brata). Sarwa pangan sane kabaosang nenten suci sakadi daging manusa, bojog, banteng, macan, gajah, kuda, meong, dongkang, miwah lipi. Tiosan punika, sarwa buron sane rupannyane soleh kabaosang ajengan sane nista sakadi lintah, ulet, kuricak, teledu, lasa, toke, miwah cecek. Kabaosang naler sarwa pangan sane dados ajeng (muwah ikang yogya bhaksaken) inggih punika celeng alas, ayam alas, kebo, siap pitik, kedis miwah sahananing soroh ulam segara sajabaning buaya miwah soroh ulam sane magoba aeng taler soleh. Salanturnyane, tata cara maratengan taler patut kauratiang, sakadi ri tatkala ngaryanin ajeng-ajengan sampunang pisan yening kantos kaencegin buyung, legu, limpit, tuma, tengu, kutu, miwah kapinjal, asapunika kawastanin cemer, nenten wenang ajeng santukan kabaos sampun leteh utawi kotor. </br>Pateh sakadi sahananing palemahan utawi entik-entikan sane wenten ring jagate, yening makasami entik-entikan sane madaun gadang punika prasida kasadanayang mangda ngamolihang vitamin sane becik anggen angga sarira (unsur nabati). Asapunika taler, mangdane angga sarira puniki ngamolihang vitamin sane mawit saking soroh beburon (unsur hewani), nganutin lontar Nitisastra miwah Wrati Sasana yening nenten makasami soroh buron punika prasida kasadanayang. Asapunika mawinan, tiosan ajeng-ajengan sane kawastanin becik salanturnyane patut kauratiang kasuciannyane sinah prasida mabuat majeng ring angga sarira. </br>Sahananing ajeng-ajengan sane becik, resik, miwah suci punika sane sapatutnyane kasadanayang majeng ring angga sarira, katur pinaka taur. Ri tatkala napi taur sane kasadanayang majeng ring angga sarira punika kamargiang? Panyawisnyane malih kawaliang majeng ring ida dane soang-soang. Gumi (Bhuana Agung) miwah angga sarira (Bhuana Alit), kakalih punika patut kaupapira. Gumi pinaka genah ngaruruh urip sahananing sarwa murip. Asapunika taler, angga sarira punika linggih atma sane ngicen kauripan. (Yesi Candrika BASAbaliWiki)cen kauripan. (Yesi Candrika BASAbaliWiki))
  • Ni Nyoman Srayamurtikanti  + (Speech delay, silih sinunggil komposisi muSpeech delay, silih sinunggil komposisi musik sakeng komponis istri Bali sane mapesengan Ni Nyoman Sraya Murtikanti. Mang Sraya, (nika pungkusan ipun) lulusan sakeng Institut Seni Indonesia Denpasar sane mangkin ngelanturan masekolah Master ring Institut Seni Indonesia Surakarta sampun akeh ngripta tur ngametuan musik kreatif sane kantun madasar antuk pakem-pakem tradisi. Speech delay, utawi lat mebaosan pinaka istilah umum nuju kasuksman sakeng anake sane lat uning ngeraos miwah mebabaosan sane nenten manut sareng yusan anake alit. Silih sinunggil semeton istri ne Mang Sraya naenin keni Speech Delay, sakewanten naenin keni pinyungkan lat ngeraos tur mabaosan, ipun medue kewagedan rikalaning ngelingan miwah madue rasa imajinasi sane becik. Kawentenan punika ngicenin Mang Sraya ide miwah inspirasi raris kabakta ring musik kreatif punika. </br></br>Tabuh puniki nganggen piranti Gender Wayang. Polah palih tetabuhane madasar antuk pikobet-pikobet sane kametuang olih speech delay punika, raris kaolah miwah ketafsiran sareng wangun tekstual garapan minakadi:</br>1. Pikobet nganinin indik artikulasi babaosan kacihnayang olih katik panggul gender sane kaanggen nepak daun gamelan gender wayange punika. Yadiastun ring serahinane katik panggule punika nenten naenin kaanggen nepak bilah-bilah gamelan. </br></br>2. Pikobet basa reseptif (input) utawi mirengin babaosan, miwah ekspresif (output) utawi mababaosan kacihnayang antuk sistem estafet utawi magiliran. Ring tabuh gender wayang sane umum, tata cara gegebugannyane kamargiang sinarengan, sakewanten ring garapan puniki tata cara gegebungannyane kamargiang slegenti utawi magiliran. </br></br>3. Madue kewagedan ring daya imajinasi becik, kakantenan antuk melodi sane setata metiosan ring sekancan piranti gamelan gender wayang. Indike puniki mabinayan sareng gending gender wayang sane sampun ketah kamargiang nganggen melodi asiki inggih puniki wantah melodi polos lan sangsih. </br></br>Ring tabuh puniki, sang pangripta ngepah tetabuhane antuk petang (4) pepalihan. Ring sekancan pepalihan nyihnayang ide miwah bantang utawi unteng sakeng garapan tabuhe punika. </br></br>1. Ring pah-pahan kapertama, nganggen katik panggul gender sane kakawitin sakeng kantilan I antuk nyuarayang melodi sane bawak, tur kaulang-ulang. Raris juru tabuh kantilan I nepak asiki nada ring piranti pemade I sane matatujon mangdane juru tabuh pemade I prasida ngelanturan tetabuhane antuk ngamargiang makudang-kudang melodi sane sane metiosan sareng melodi bawak kantilan I.</br></br>2. Ring pah-pahan kaping kalih nganggen tempo utawi mat sane sedeng. Wenten malih pah-pahan melodi sakeng pemade sareng kantilan. Kantilan nabuhang 2 nada nyilih asih nganggen tempo becat miwah sikut sane mabinayan. Ring selagan melodi punika, pemade ngicenin aksen pinaka ceciren nguncab majeng ring melodi kantilan. Raris kelanturang antuk melodi sane akehnyane kutus kajar, jajaran suarane punika nyilih asih tur selegenti katabuhang.</br></br>3. Ring pah-pahan sane kaping tiga, nganggen mat sane banban raris sekakidik mecatang. Ring wawidangan puniki, sang pangripta nganggen 1 melodi sane pateh sakewanten tetueknyane ring dinamika risajeroning sekancan piranti gender wayang punika. Raris kelanturang antuk nulad silih sinunggul tabuh gender wayang sane mawasta Angkat-angkatan. Gending angkat-angkatan pinaka silih sinunggil tabuh gender wayang sane kaanggen rikalaning ngambelin wayang tatkala nuju genah meperang. Ring gending puniki wenten kalih soroh melodi matiosan sane katabuhang olih tangan ring tengen miwah tangan ring kiwa. Pola melodi Ring tangan kiwa nganggen nada 4 kajar sane terus kaulang-ulang ngantos puput. Ring tangan tengen sayan lincah tur variatif ring sajeroning nadanyane. Indike puniki sekancan pirantine punika madue melodi sane mabinayan sakewanten sujatine sami saling mapaiketan dados asiki. Indike punika sane kawastanin polifoni. </br></br>4. Ring pah-pahan kaping pat. Nganggen teknik polimetrik wastannyane. Ring sekancan piranti gender wayang punika nganggen makudang-kudang sikut birama sane matiosan. Kantilan I nganggen mat 5/4, pemade I nganggen kajar 10/4, kantilan 2 nganggen ¾, pemade 2 nganggen 6/4. Ring ailehan, samian piranti gender pacang macepuk ring ketukan kaping 30. Sekancan piranti gender medue lengkara nada sane matiosan, sakewanten pacang katemu ring ketukan 20. Piranti gender punika pacang katemuang antuk angsel-angsel sane mirip. Raris pinaka panguntat tetabuhan kadagingin kebyar antuk jajaran nada sane matiosan sakeng kantilan sareng pemade. </br></br>Karya tabuh kreasi Speech Delay puniki sampun kapentasang ring festival Musik Kreatif Kuno Kini duk warsa 2020 (kalih tali kalih dasa). Tabuh-tabuh tiosan sane karipta olih Mang Sraya prasida kapiarsayang ring kanal Youtube Sraya Murtikanti.yang ring kanal Youtube Sraya Murtikanti.)
  • I Putu Swaryandana Ichi Oka  + (Swasti prapta pinaka garapan tari sakeng kSwasti prapta pinaka garapan tari sakeng koreografer Dewa Ayu Eka Putri sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud kasarengin komposer I Putu Swaryandana Ichi Oka sakeng Banjar Sayan, Ubud, Gianyar. Garapan tari puniki karipta duk warsa 2018 miwah kapertama kasolahang ring Festival Cudamani warsa 2018. Festival Cudamani puniki kamargiang nyabran warsa sane kakawitin duk warsa 2016. </br></br>Swasti Prapta madue arti ring Bahasa Indonesia, Selamat Datang. Garapan tari kreasi baru puniki matatujon ngibur miwah ngerauhin sahananin sane becik-becik sakeng sedaging jagate. Sesolahane dangan pisan sakewanten madue kasuksman sane ageng. Punika sepatutne yening nyanggra sekancan napi sane rauh ring kahuripan manusane. </br></br>Gending miwah tembang sane harmonis miwah dinamis ngantenang sayaga pacang nyanggra parindikan sane anyar. Simetri miwah asimetri setata medampingan. Sekancan sane becik nenten pastika mawit sakeng sane becik nanging mawit sakeng kahanan sane nenten becik. Swasti prapta, rahajeng rauh sekancan kawentenan jagat., rahajeng rauh sekancan kawentenan jagat.)
  • I Dewa Ketut Alit  + (Tabuh Caru Wara karipta olih I Dewa Ketut Tabuh Caru Wara karipta olih I Dewa Ketut Alit sane mawit sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud. Dewa Alit embas sakeng kulawarga seniman. Dewa alit kauningin dados komposer sane nganggen pendekatan “avan garde” sakewanten setata eling ring uger-uger tradisi. Dewa alit sering polih uleman dados guru miwah makarya tabuh ring dura negara, sekadi : Boston, Massachusetts, New York, Munich, Frankfurt miwah sane lianan. Duk warsa 2007 dewa alit ngewangun sanggar sane mawasta Gamelan Salukat miwah sampun ngawentenan tour ke Amerika duk warsa 2009 miwah 2010. Tabuh Caru Wara karipta duk warsa 2005 sane madue kasuksman nyomyang sahananing sane maurip ring jagate. Ring gending puniki kasobyahan sapunapi harmoni dinamika sane kompleks, nilai-nilai, gesekan, benturan, konfilk miwah arah sane berlawanan, konsep sane saling dagingin sakeng siklus kalender Bali.ling dagingin sakeng siklus kalender Bali.)
  • Nyoman Butur Suantara  + (Tari Topeng Wong ring Pura Taman Pule. RitTari Topeng Wong ring Pura Taman Pule. Ritatkala nyanggra upacara Nyepi. Selanturnyane ring Living Maks Of Bali.</br></br>Karya-karya foto sane kaambil olih Man Butur puniki inggih punika kawentenan ring utsaha artikel "Dancing Memories Of Wayang Wong" Olih Sawidji Gallery.ries Of Wayang Wong" Olih Sawidji Gallery.)
  • I Wayan Sukra  + (Tari kebyar duduk karipta olih maestro tarTari kebyar duduk karipta olih maestro tari I Ketut Mario, tari kebyar duduk dados silih sinunggil tarian bali sane sampun kaloktah puniki madasar sakeng paiketan manusa sareng gumine. Karesepang miwah kabaktayang antuk kayun sane halus, kuat, lincah. Sesolahan puniki cihna sakeng jalan idup i manusa sane ngaruruh rwa bhineda, kuat, alus, maskulin, feminim. Kewagedan sang pragina nyolahang tarian kebyar duduk puniki turmaning prasidang ngimbangin tetabuhannyane pacang micayang kelanguan majeng rinh sang sane nonton.ng kelanguan majeng rinh sang sane nonton.)
  • Desak Ayu Putu Suciati  + (Tatujon sasuratan puniki inggih punika manTatujon sasuratan puniki inggih punika mangda prasida ngarencana sapunapi antuk nincapang peran pecalang makapenyanggra katreptian lan kasentosan prajanane sane kalaksanayang olih Tim Gugus Tugas Pencegahan Pandemi Covid 19. Panyuratan puniki mawentuk deskriptif-kualitatif sane makueh ngawigunayang lan mupulang sekancan wacana antuk mitelebin pakibeh sosial sane wenten. Wagahing kapariwenangan pengelaksanan katreptian lan kasentosan prajanane sane kaemban olih Satuan Polisi Pamong Praja Propinsi Bali rikala natingin Pandemi Covid-19 akeh nemu kapiambeng. Kapisaratang pangelimbak peran (wantuan) pecalang ritepengan ngardi katreptian lan kasentosan prajanane sane kalaksanayang olih Tim Gugus Tugas Pencegahan Pandemi Covid-19.m Gugus Tugas Pencegahan Pandemi Covid-19.)
  • Luh Yesi Candrika  + (Tumpek Wariga: Maupacara ring Sakala miwahTumpek Wariga: Maupacara ring Sakala miwah Niskala</br></br>Nemonin rahina Saniscara Kliwon Wariga, krama Hindune ring Bali ngamargiang upacara Tumpek Wariga, utawi ketah naler kabaos Tumpek Bubuh, Tumpek Uduh, miwah Tumpek Pangatag. Ritatkala rainan suci puniki rauh, sakadi pinget majeng krama Hindu di Bali yening selae likur rahina sane jagi rauh krama Baline pacang ngamargiang rainan suci Galungan. Sakadi sane sampun mamargi, nyabran ngemem sasih ritatkala rainan Tumpek Wariga puniki rauh, entik-entikan sane wenten ring uma, alas, gunung, tegal, taler ring karang umahe sami kapayasin miwah katurin upakara. Upakara punika pinaka yadnya krama Hindu Baline nyuksmayang pican Ida Bhatara Sangkara sane ngawinang landuh jagate sami. </br></br>Utsaha ngawangun karaketen utawi pakilitan becik imanusa kapining palemahan (bhawana-bhuwana), sinah pisan ritatkala upacara Tumpek Wariga puniki kamargiang. Krama Hindu ring Bali eling yening palemahan punika mautama pisan ring sajeroning kahuripan imanusa. Punika mawinan, imanusa ngaturang malih napi sane sampun kaambil saking palemahanne, masarana antuk banten utawi sarwa upakara. Sakewanten, ring aab jagat sakadi mangkine, napike utsahan imanusa nyaga pakilitan becik majeng ring palemahanne wantah masarana antuk upakara kemanten pacang sida negepin kalanduhan gumine ri pungkur wekas? Indike puniki patut kalaca-laca malih ritatkala jagate katiben pikobet utawi bencana minakadi polusi, blabar, alas gundul, abrasi miwah sane lianan. </br></br>Sakadi gatra sane sampun munggah ring berita duk sasih Mei 2019 sane sampun lintang, Pasih Lebih ring Gianyar sampun keni abrasi santukan nenten wenten entik-entikan sakadi entik bakau sane sida nambakin toya pasih ageng. Punika mawinan tanahe ring pasisi pasihe ical tur anyud. Bencana tiosan taler sane sampun kagatrayang duk sasih Oktober 2019 inggih punika indik alas sane puun, ring Dusun Wanaprasta, Desa Kintamani Bangli. Akeh entik-entikan minakadi tiing, cengkeh, cemara puun. Santukan anginne baret, genine punika ngeseng alas ring desa-desa tiosan sane nampek irika minakadi Desa Batur Selatan, Desa Batur Tengah, Desa Subaya, miwah Desa Sukawana. </br></br>Ngantos mangkin, gatra indik reboisasi utawi nandurin sarwa taru ring genah-genah punika durung wenten munggah. Nyaga utawi ngupapira kawentenan palemahanne patut pisan kamargiang, sakewanten utsaha tiosan sakadi nandurin sarwa entik-entikan nika sane pinih mautama yening selehin saking pikobet utawi bencana ring gatra baduur.</br></br>Sarwa palemahan sane wenten ring gumine pastika madue kawigunan sane matiosan sakadi sane sampun mungguh ring lontar-lontare. Minakadi taru utawi entik-entikan sane becik anggen sarana tamba sakadi sane munggah ring lontar Usada Taru Pramana. Wenten sawetara 168 soroh entik-entikan sane prasida anggen tamba. Minakadi, taru Bingin, taru Majagau, taru Dadap, taru Kepelan, taru Awar-Awar, miwah sane tiosan. Entik-entikan sakadi puniki maguna pisna yening tandur ring karang umah utawi tegalan santukan prasida kanggen malih olih imanusa. Sakewanten, nganutin lontar Aji Janantaka wenten soroh taru sane dados miwah nenten dados kanggen ngaryanin sarwa wewangunan miwah anggen upacara (yadnya). Sakadi taru Jati, taru Ketewel, miwah taru Sentul nenten becik anggen ngaryanin wangunan suci, sakewanten dados anggen ngawangun wangunan umah. Salanturnyane, sakadi taru sane ngamedalang maganda arum sakadi taru Cendana miwah Majagau becik anggen ngaryanin wangunan suci. Sarwa sekar sakadi sandat, pudak, jepun becik anggen yadnya. Sakewanten, taru Jempiring Alit (Tulud Nyuh) utawi Salikonto nenten becik anggen yadnya. </br></br>Nganutin lontar Usada Taru Pramana miwah Aji Janantaka punika sujatine sarwa palemahanne akeh madue kawigunan ring kauripan imanusa. Rahina ayu sakadi Tumpek Wariga puniki patutne dados galah becik imanusa pacang mautsaha ngalanduhang jagat Baline sakala miwah niskala. Ring sajeroning niskala masarana antuk upakara taler ring sajeroing sakala marupa laksana jati sakadi nandur entik-entikan ring genah-genah sane sampun keni bencana minakadi ring pasih miwah ring alase nika sane kabuatang. (@YesiCandrikaBASAbaliWiki)ane kabuatang. (@YesiCandrikaBASAbaliWiki))
  • I Made Suastra  + (Undang Undang Dasar 1945 pasal 32 ayat 2, Undang Undang Dasar 1945 pasal 32 ayat 2, lan Undang Undang no 32 Tahun 2004, ngawetuang pemargi sane jimbar mantuka ring soang soang wawidangan nincapang utsaha ngeninin kahuripan. Pengelaksanayan otonomi daerah patut ngelestariang sawilang parikrama sosial budaya pinaka ciri manusannyane. Praciri sane dados tetenger ipun kasengguh manusa bali inggihan marupa basa (mawentuk suara) lan dresta (mawentuk sarana). Mapaiketan ring parindikan puniki tambis ring makudang parilaksana ciri ciri inucap kawigunayang olih manusa bali inggihan ring wawidangan panagara taler ring dura negara. Caciri puniki patut kalestariang yening prade iraga mabudi ngalestariang manusa bali sajangkepnyane. Panyuratan puniki madue tatujon mitegesang sapunapi basa bali kantun dados praciri manusa bali ring aab jagate sekadi mangkin. Pabligbag ring panyuratan puniki katulengang ring praciri manusa bali mungguing paiketannyane ngeninin basa. Basa bali pinaka silih sinunggil ciri manusa bali patut kasumbungang. Bukti bukti sane ngawinang bangga punika prasida kepanggih ring pangelimbak pangawigunannyane. Basa bali pidagingnyane madue wiguna sane dahat mautama ritatkala ngokasang budaya ipune. Nanging ritepengan aab jagate sekadi mangkin basa bali katiben paobahan manut tatujon pangawigunannyane. Nampenin paobahan punika, pakewuh internal wiyadin eksternal patut katulengin mawastu prasida kapanggih naya upaya mapikelatang kawentenan basa bali mangdennye ajeg mawiguna pinaka silih sinunggil praciri manusa Bali.inaka silih sinunggil praciri manusa Bali.)
  • Luh Yesi Candrika  + (Wibisana nenten prasida nawengin kaduhkitaWibisana nenten prasida nawengin kaduhkitanidane, ritatkala nguningin rakanidane sane pinih duur inggih punika Rahwana sampun seda ring rananggana. Yadiastun Rahwana ngamargiang laksana adharma, Wibisana rumasa sungsut ring ati, mapakayun indik sameton tugelanidane sane sampun seda. Ritatkala punika, Sang Rama raris rauh ngawirangin atinidane Sang Wibisana sane sedek kaliput antuk rasa duka. Ida Sang Rama muji Rahwana sane malaksana luih ritatkala ngamargiang tapa taler kasub pinaka raja mawisesa ring jagate sane nenten jerih yening seda ring rananggana. Sapasira sane padem ring payudan pacang ngamolihang Suargan ((prasasta sira nguni sampun tapa, gahan ta sira cakrawartting jagat, pejah sir ataman surud ring rana, asing mati mamuk ya moksatmaka). </br></br>Asapunika ida Sang Rama sane maha wicaksana maosang, sane setata negdegin kayun miwah ngicenin rasa dayuh antuk babaosanidane. Kadigjayan idane saking Rahwana nenten manadosang ida nyapa kadi aku utawi sumbung. Ida wantah sareng mrasa kaduhkitan sane nibenin jagat Alengka. Raris, Sang Rama mapangapti ring Wibisana sane malaksana luih taler anut ring ajah-ajahan sastra agama mangdane mimpin jagat Alengka. Salanturnyane, Wibisane kicen tutur utawi piteket-piteket saking Ida Sang Rama Dewa. </br></br>Silih tunggil pahan cerita ring Kakawin Ramayana baduur, ngicenin tutur utama indik pamimpin taler mimpin, sane prasida kaplajahin ring kawentenan aab jagate sakadi mangkin. Pamimpin sering kadadosang tetuladan utawi imna olih kramannyane sane kapimpin. Pamimpin punika sapatutnyane malaksana sane susila taler mresidayang ngicenin kaweruhan sapunika mawinan becik tiru. Kakawin Nitisastra sampun nugesang indike punika yening swadharma raja pinaka pamimpin ngicenin tuntunan majeng ring makasami rakyatidane, ngawit saking sane utama, madya, miwah nista. Pamimpin patut nuntun kramanidane antuk laksana sane becik (tingkahnikang prabhu sumiksa ri bhretya sanggya, sakwehnya kottama kamadhya lawan kanista, yeka warah warahaneka ya karma yukti). Sapunika mawinan, manados pamimpin nenten ja dangan santukan wenten babaosan yening sadurunge mimpin anak tiosan, patut malajah mimpin dewek padidi. Kawentenane punika naler kabaosang Sang Rama majeng ring Sang Wibisana yening pangawite mangdane prasida mimpin padewekan antuk dharma.Wusan punika, yening sampun janten ngamargiang dharma miwah ajah-ajahan agama, raris para panyeroan miwah mentri taler nulad (awakta rumuhun warah ring hayu, telas ta mapageh magom agama, teke rikang amatya mantra tumut). </br></br>Salanturnyane, tiosan ring kakawin Ramayana miwah Kakawin Nitisastra sane sampun kabaosang, ajah-ajahan indik niti utawi ring sajeroning kriya sastra, tiosan dados dokumen intelektual sapatutnyane becik kawacen, karesepang, taler kamargiang. Minakadi, sane munggah ring Kakawin Sutasoma sane nugesang indik tresna asih ritatkala mimpin, Geguritan Niti Raja Sasana sane muatang indik suksman manados pamimpin, Udyogaparya, Arjunawiwaha, miwah sane tiosan. Teks-teks puniki ngicenin panuntun sane utama indik ajah-ajahan niti. Sakewanten, sapunapi para pamimpine ngutsahayang nelebin sastra pinaka kesadaran literasi? Yening nenten sangkaning ngwacen kriya-kriya sastra, raris saking dija para pamimpin polih panuntun ritatkala mimpin? Napi malih pamimpine punika kadadosang tetuladan ring masyarakat?</br></br>Ring kawentenan sane sampun mamargi, ring sajeroning kawentenan sejarah pamimpin Bli sane kasub antuk kawisesanidane, inggih punika I Gusti Ngurah Made Agung utawi Cokorda Denpasr. Raja Badung sane naler kabaos Cokorda Mantuk Ring Rana punika mimpin perang puputan ritatkala nglawan penjajahan Welandane ring tanggal 20 September 1906. Tiosan punika, kawisesan I Gusti Ngurah Made Agung pinaka raja Badung, madue kawisesan sane nenten ja wantah magenah ring Badung, sakewanten ring sajebag jagad Bali. Para Welandane mapakayun yening raja Badung punika pinaka cihna taksun jagad Baline sane ngawinang Welandane urati ring Bali.</br>I Gusti Ngurah Made Agung pinaka pamimpin sane masanjata antuk keris, taler nyihnayang angganidane antuk lemat tulis (pisau tulis). Suksmannyane, ida nelebin sastra antuk ngaripta kriya sastra. Punika mawinan, ida naler kabaos pinaka pamimpin sane matungked antuk sastra. Kriya sastra sane sampun kasurat, inggih punika Geguritan Loda, Niti Raja Sasana, Hredaya Sastra, Dharma Sasana, Nengah Jimbaran, dan Purwa Sanghara (Agastia, 2006: 7). </br>Kawagedan antuk ngolah basa taler rasa sane kadurenang olih I Gusti Ngurah Made Agung luih pisan. Sakadi ring silih tunggil kriya sastranidane sane mamurda Geguritan Dharma Sasana, ida nyihnayang kawagedanidane nganggen basa Jawa-Mlayu (Basa cara Jawa Mlayu).. Tiosan punika, ring Geguritan Cara Mlayu (Geguritan Nengah Jimbaran), I Gusti Ngurah Made Agung nyihnayang kawagedanidane nganggen basa Mlayu. Salanturnyane, ring geguritan sane dawa taler ageng sane sampun surat ida, inggih punika Geguritan Purwa Sanghara nganggen basa Bali antuk tembang Surakarta (nanging tembang cara Surakarta/ basa Bali pangikete). Asapunika pamimpin sane madasar antuk sastra prasida nuntun kramane antuk pamargi sane patut utawi dharma. </br></br>Pamimpin sane prasida nuntun yening inargamayang ring sajeroning banawa, inggih punika pamimpin punika manados juru setir (nahkoda). Juru setir ring banawane, madue swadharma dados juru slamet utawi manados jalaran kasengsaran utawi pademnyane para kramanidane. Pamimpin kaptiang nayuhin utawi manados catraning jagat sane nglingkubin kramanidane antuk sane tepek (adil) santukan punika prasida ngwangun jagadita.santukan punika prasida ngwangun jagadita.)
  • Arya Lawa Manuaba, Ida Bagus  + (Novel indik palampah urip Made Sanjaya, teNovel indik palampah urip Made Sanjaya, teruna cerik saking Bali sane matetujon nulungin timpal tur kulawargannyane saking dendam sane sampun sue tur aji pangiwa. Dados nominasi 8 besar novel pinih becik ring UNNES International Novel Writing Contest 2017. International Novel Writing Contest 2017.)
  • I Putu Supartika  + (Angayubagia pisan aturang titiang majeng rAngayubagia pisan aturang titiang majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, duaning sangkaning asung kerta wara nugraha Ida, cakepan alit puniki prasida embas. Duaning sangkaning sih Ida, titiang prasida muputang cakepan puniki, yadiastun kantun akéh kakirangannyané.ki, yadiastun kantun akéh kakirangannyané.)
  • Pande Putu Widya Okta Pratama, S.Kom  + (BTW Edutech, perusahaan edukasi digital ane ngelah pikenoh nulungin muride apang bisa lolos seleksi masuk perguruan tinggi kedinasan, perguruan tinggi negeri, CPNS lan TNI utawi POLRI.)
  • Brett Hough  + (Babad Bali kawentuk saking makudang kasingBabad Bali kawentuk saking makudang kasingsalan, minakadin ipun ring kasujatian budaya lan prajana Bali. Siosan ring punika taler tetamian seantukan kajajah olih i Belanda lan pikolihan pejangkepannyane ring Negara- Wangsa Indonesia. Siosan taler mawit saking pakibeh modernisasi, globalisasi, pariwisata lan konsumerisme. Para panyurat Bali's Silent Crisis: Desire, Tragedy and Transition mitulengin kasingsalan punika mangdene prasida mitatasin pikobet utama sane ngelantur kawentuk, angawi pengaruh lan napkala ngawetuang rasa ajerih ring kauripan sedina dina ring Bali. Para panyurat makakalih maduwe panampen inggihan kakuatan- kakuatan lan paobahan-paobahan sane mapaiketan ngawetuang trauma psikologis lan budaya sane dahat nanging tan keangkenin seantukan marupa" krisis diam" lan matungkas ring wacana Bali pinaka swargan. Para panyurat inucap sampun jenek magenah tur makarya ring Indonesia makudang kudang warsa tur lami magenah ring Bali. Kadasarin riantuk kaweruhan ipune ngeninin papelajahan antuk budaya lan promosi kesehatan ipun ngawetuang perspektif sane mabuat ngeninin subyek ipune lan mitegesang uratian sane tingglas mantuka ring kesehatan psikologis maka suen suen manusa Bali sane kablengbeng antuk pakibeh paobahan, parikosa lan perih sane teleb sane kaunggahang ring sub judul buku buku ipune. Saking pangawit karumasayang panyundul pikayunan ipune sane gumanti kukuh ring mitelesin lan manyurat buku taler pasemayan ipune mantuka ring paswitrannyane ring Bali. Gumanti sampun tingglas inggihan ipun madrebe rasa asih ring subyek ipune lan unteng pikayunan ipune sane kadasarin antuk paiketannyane makasuen ring Bali.in antuk paiketannyane makasuen ring Bali.)
  • Bart Verheijen  + (Bali gumanti sampun masikian pisan ring paBali gumanti sampun masikian pisan ring pariwisata. Panyuratan puniki mangulati praciri budaya Bali sane stata tumbuh lan paiketannyane ring widang pariwisata ritelenging globalisme ngawigunayang studi kasus wewangunan Taman Budaya Garuda Wisnu Kencana (ngawit warsa siu sangang atus sangang dasa tiga rauhing warsa duang tali pelekutus), sane merupa arca Hindu Dewa Wisnu ngadeg ring luhuring paksi garuda sane agung. Taman lan arca inucap kasengguh pinaka praciri budaya anyar wangsa Indonesia taler pariwisata Bali. Nanging asapunika, studi kasus mantuka ring kawentenan taman puniki taler nyihnayang kawentenan Bali sane sampun magentos, ngawit karuntuhan ipun Suharto ring warsa siu sangang atus sangang dasa kutus, sinambi natingin pakibeh globalisme. Pariwisata Bali sampun magentos saking pariwista budaya sane nunggil saking ulu rauhing ke sor, menados tetujun wisata global. Mabukti rikala mangkin taman punika gumanti pinaka genah ngelaksanayang acara sane ageng tur kamiletin makudang negara. sane ageng tur kamiletin makudang negara.)
  • I Nyoman Darma Putra  + (Bali gumanti sampun masikian pisan ring paBali gumanti sampun masikian pisan ring pariwisata. Panyuratan puniki mangulati praciri budaya Bali sane stata tumbuh lan paiketannyane ring widang pariwisata ritelenging globalisme ngawigunayang studi kasus wewangunan Taman Budaya Garuda Wisnu Kencana (ngawit warsa siu sangang atus sangang dasa tiga rauhing warsa duang tali pelekutus), sane merupa arca Hindu Dewa Wisnu ngadeg ring luhuring paksi garuda sane agung. Taman lan arca inucap kasengguh pinaka praciri budaya anyar wangsa Indonesia taler pariwisata Bali. Nanging asapunika, studi kasus mantuka ring kawentenan taman puniki taler nyihnayang kawentenan Bali sane sampun magentos, ngawit karuntuhan ipun Suharto ring warsa siu sangang atus sangang dasa kutus, sinambi natingin pakibeh globalisme. Pariwisata Bali sampun magentos saking pariwista budaya sane nunggil saking ulu rauhing ke sor, menados tetujun wisata global. Mabukti rikala mangkin taman punika gumanti pinaka genah ngelaksanayang acara sane ageng tur kamiletin makudang negara. sane ageng tur kamiletin makudang negara.)
  • Alexander R. Cuthbert  + (Bali kasengguh tetujon pariwisata mancanegBali kasengguh tetujon pariwisata mancanegara tur sampun kapewewehin pesambat pinaka swargan sukating satus tiban sane lintang. Nanging mangkin sampun ketatasin olih para pengrawuh makudang pikobet dahat sane niben inggian parindikan ekonomi wiadin wawidangan. Kasingsalan pawangunan kasengguh sane pinih marupa kaiwangan nginggilang arsitektur Bali sane anyar sane manut ring praciri witnyane. Warga kota ring Bali rikala mangkin mekadi kakungkungin olih simpul Gordian, rikala arsitektur tradisional sane jangkep kantun wenten nanging arsitektur anyar nenten tumbuh. Sapunapi antuk midabdabin parindikan puniki, irika magenah pitakonnyane. Arsitektur dados mejanggelan rikala wangunan kuna tan kaurati antuk kawentenan urbanisasi sane mamurti. Sapariindikannyane gumanti nenten prasida kapuputang. Pangulatian puniki marupa utsaha pangawit ngamedalang daging pikayunan utama tur miteketang utsaha mangda prasida nincap. Nanging taler kapisaratang filosofi anyar ring widang teori urban pinaka dasar saluir aktivitas profesional saantukan tan prasida pacang nincap yening nenten karuntutin aktivitas profesional inucap. Antuk punika uratian tityang ten sios nyawis pitakon sapunapi pakibeh prasida kalumaksanayang mawit saking arsitektur asli Bali sane medal saking pidabdab feodalisme nyuhjuh pangelaksana lan penampennyane ring pasca modernitas, kapitalisme informasi lan globalisasi. Parindikan patut ketanganin ring makudang panta inggih punika pendidikan, kebijakan, strategi, lan penegakan. Tityang miteketang ring pamuput patut kasibehin antuk tata titi sane mawit saking transformasi vernakular, budaya wawidangan Bali sane kritis, lan adaptasi leksikon urbanis anyar ring wawidangan tropis.ikon urbanis anyar ring wawidangan tropis.)
  • Mary S. Zurbuchen  + (Bali, 50 years of changes: A Conversation Bali, 50 years of changes: A Conversation with Jean Couteau, Eric Buvelot lan Jean Couteau sampun mikolihang gagambaran sane gumanti sukil, nyapuhang, lan ngawetuang gurnita ngeninin kaelingan, pratingkah mapraja, lan kauripan maagama ring Bali, tur tategak Bali ring wawengkon Nasional Indonesia. Tan sumbangsaye malih, puniki marupa utsaha sane pinih kainggilang mangdennye prasida misuguhang pangaksi ngeninin nusa sane sajangkepnyane sasukat Fred Eiseman, Jr's Bali : Sekala lan Niskala ( 1990), utawi Adrian Vickers Bali : A Paradise Created ( 1989). Nanging pakarya puniki nenten marupa narasi sejarah,utawi puncuk panyuratan sejangkepne makudang kudang warsa ngeninin separiindikan sane wenten. Katimbang sekadi kapanggihin transkrip widia tula ekpatriat sareng kalih, Buvelot pinaka jurnalis sane jenek ring Wadingan punika ngawit saking 1995, lan couteau pinaka pangripta, pinuleng sosial lan komentator kasub sane jenek ring Bali ngawit warsa 1970.ub sane jenek ring Bali ngawit warsa 1970.)
  • NDM Santi Diwyarthi  + (Bali, rumasuk museum gumanti rumaket ring Bali, rumasuk museum gumanti rumaket ring industri pariwisata era milenial. Maridabdab museum nenten sandang malih inklusif lempas ring analisis lan aplikasi tan pawates tan pakungkung. Museum marupa silih sinunggil sarana komunikasi ri telenging prejana milenial sekadi mangkin, inggihan patut katulengin kawigunannyane ring industri pariwisata. Metode panyuratan inggih punika kualitatif antuk ngawigunayang instrumen panyuratan mawentuk angket, saur pitaken, dokumentasi panyuratan antuk para panodia museum ring Bali. Pikolih panyuratan mitatasang inggihan makehan panodia museum sane sampun ngawit riwekas nyelehin museum inucap mawilang 52 persen, taler mawilang 52 persen pacang nyuratang pemargin ipune rikala nodia museum, 80 persen pacang nyobyahang kawentenan museum majalaran antuk internet,92 persen sampun tatas ring kawentenan museum sane pacang katodia tur sapa sira sana ngawangun, 60 persen pacang nyobyahang malih mantuka ring prajana siosan, 40 persen pacang mewali nodia museum inucap. persen pacang mewali nodia museum inucap.)
  • NDM Santi Diwyarthi  + (Bali,taler inggih punika museum gumanti raBali,taler inggih punika museum gumanti raket mapaiketan ring industri pariwisata era milineal 4.0. Maridabdab museum nenten patut malih wantah ekslusif lempas ring analisis lan aplikasi tanpa wates lan tanpa kungkung. Museum marupa silih sinunggil sarana komunikasi ri telenging prajana milineal rikenjekan mangkin, inggihan patut katulengin kawigunannyane ring industri pariwisata. Metode panyuratan inggih punika kualitatif ngawigunayang instrumen panyuratan mawentuk angket, saur pitaken, dokumentasi panyuratan antuk para panodia museum ring Bali. Pikolih panyuratan mitatasang inggihan makehan tamiu sane nodia museum inggih punika prajane sane sampun nyelehin museum inucap mawit saking orti mawilang 52 persen. Taler mawilang 52 persen pacang nyuratang pemargin ipune rikala nodia museum, 80 persen pacang nyobyahang kawentenan museum majalaran antuk internet, 92 persen sampun tatas ring kawentenan museum sane pacang katodia tur sang sane ngawangun. 60 persen pacang nyobyahang malih mantuka ring prajana sane siosan, 40 persen pacang mewali riwekas nodia museum inucap.pacang mewali riwekas nodia museum inucap.)
  • Putu Sabda Jayendra  + (Buku sane nlatarang indik kawentenan kasenian Barong Brutuk ring Terunyan, Kintamani.)
  • Ni Kadék Widiasih  + (DAMUH PANUNGKUL (Ni Kadék Widiasih) SakadDAMUH PANUNGKUL</br>(Ni Kadék Widiasih)</br></br>Sakadi pamargin toya</br>Sané gumericik ring bongkol taruné</br>Saja tis nréstés cegekang</br>Anggo sayuban</br>Apa buin tau</br>Entéran suryané nengah geni</br>Ring tengahing pemargin urip</br>Karasa ngusapin damuhnyané</br></br>Dot nesekin setata</br>Ngiasaang tuuhné</br>Sida setata ada dini</br>Ri kala kenehé kajohin</br>Ditu kebis kapedumang</br>Marasa katungkulang</br></br></br>Karangasem, 5-1-2008Marasa katungkulang Karangasem, 5-1-2008)
  • Drs. I Wayan Selat Wirata  + (Geguritan sane nyritayang indik makna lan filosofi matatah)
  • I Nengah Jati  + (Ida medue karya kidung sane majudul tungtuIda medue karya kidung sane majudul tungtung urip, tungtung urip punika nyritayang napi je kondisi saking gering agung covid19 lan napi je kondisi krama sane jagi ngelawan virus e punika nanging mangde tetep berfikir sane positif. Lan sareng sareng ngemiletin protokol kesehatan duwe sareng ngemiletin protokol kesehatan duwe)
  • Putu Nomy Yasintha  + (Indonesia kasengguh pinaka panegara demokrIndonesia kasengguh pinaka panegara demokratis, nanging kantun makeh parindikan intoleransi utaminnyane intoleransi ketiba ring para minoritas makadin ipun LGBTQ. Indonesia taler kantun kasengguh panegara sane durung maparibela sepatutnyane ring warga puniki seantukan tetuek tetuek agama lan makudang paridabdab sane kantun ngawatesin separilaksana warga LGBTQ. Kauripan sosial ring Indonesia kantun raket mapaiketan ring heteronormativitas, sapunapi warga hetero kasengguh " normal " tur sane lianan kasengguh "abnormal" Salah ilon mantuka ring para LGBTQ taler ketiba ring para yowana, ipun nenten katerima oleh para wargi tur nenten prasida manados padewekan ipune newek ring arepan pasuwitra lan kulewarga. Nincapang kauningan ngeninin gender lan seksualitas dahat kalaksanayang olih universitas ring Indonesia sumangdenyane prasida ngawetuang penampen sane sayan wicaksana mantuka ring I kerama utaminnyane para yowana sane gumanti kaapti prasida nincapang toleransi ring para LGBTQ. Pangulatian puniki ngawigunayang metode diskriptif kualitatif riantuk kuesioner(anonimus) katiba ring makudang kerama. Data pamitegep sane kaambil saking makudang literatur taler kawigunayang ritepengan pangulatian puniki. Manut pangulatian kacihnayang inggian para yowana LGBTQ ngarumasayang kapinggirang olih kulewarge wiadin pasawitran ipune. Ipun tan maresidayang nyihnayang orientasi seksual ipune, seantukan stata kasarengin rasa ajerih ring pakrimik para wargi.ngin rasa ajerih ring pakrimik para wargi.)
  • I Komang Alit Juliartha  + (Kajeng Kliwon Wengi jagate serbi Kocap leaKajeng Kliwon</br>Wengi jagate serbi</br>Kocap leake malali ke sisi bareng lenda-lendi</br>Gumine remrem langite surem bulan bintange merem</br>Ngawi serem delod Pura Dalem</br>Calon Arang kasolahang Walu Nateng Dirah kalampahang sasuunan karehang</br>Leak barak ngajak panak kedek ngakak</br>Kedis guak magending kaak-kaak</br>Madaging lampah manusa pejah </br>Sane kayun durusang tadah wangke matah</br>Ring rurung asune nyalung aung-aung nolih I rarung</br>Ngawinang jering bulun kalung</br>(16 Januari 2014)nang jering bulun kalung (16 Januari 2014))
  • Ni Kadek Anggreni  + (Kamus tigang basa inggih punika basa Bali, Indonesia miwah Inggris.)
  • Made Mantle Hood  + (Kantun wenten warga Bali sane jenek ring pKantun wenten warga Bali sane jenek ring pagunungan ngupapira gong barungan kuna melakar antuk perunggu lan wesi sane kasengguh gong gede. Barungan kekelentingan inucap kaupapira pinaka piranti utama rikala ngemargiang upacara yadnya mewastu prasida nyujur kalestariannyane. </br>Ngawitin abad-20, wewidangan sane siosan ring Bali nenten malih katah nganggen Gong Gede seantukan sampun kagentosin antuk barungan gong sane anyar. </br>Gong Gede kantun lestari ring wawidagangan pagunungan seantukan kawentenannyane tan prasida kepasahang antuk upacara yadnya inucap sane misaratang sekancan tetabuhan manut tetuwek yandya sane kemargiang. </br>Kawentenan makudang tetabuhan punika taler sapisanan kawigunayang olih I krama nyujur kelanggengang gong inucap. Panyuratan puniki matetujon maosang sapunapi krama Bali ring pagunungan ngupapira lan nyaganin Gong Gede pinaka agem-ageman, antuk ngawikanin pengawitnyane, paiketan krama, swaran tetabuhan, mangda sauninga napi sane ngawinang Gong Gede inucap prasida ajeg lan lestari.Gong Gede inucap prasida ajeg lan lestari.)
  • Drs. I Wayan Selat Wirata  + (Karya sastra Bali modern sane nyritayang indik dadong sane ngidupin deweknyane nanging kasadin polih ilmu utawi cetik)
  • Drs. I Wayan Selat Wirata  + (Karya sastra geguritan sane nyritayang indik tattwa nyubak ring sawah)
  • Arik Agustina  + (Laluu marupa plastik gumanti sampun ngawetLaluu marupa plastik gumanti sampun ngawetuang pikobet mantuka ring pariwisata selanturnyane utamin ipun ring Bali. Makudang utsaha riantuk mangirangin sampun kamargiang olih Pemerintah, minakadin ipun ngembasang Peraturan Pemerintah Kota Denpasar no. 36 Tahun 2018. Sasuratan puniki matetujon mitelebin penampen lan paobahan parilaksana wargi Bali, utaminnyane ring Kota Denpasar sasampun kawetuang Peraturan Walikota Denpasar lan Gubernur Bali ngeninin laluu plastik inucap. Data kapupulang mejalaran antuk kuesioner sane kasobyahang mantuka ring Wisatawan, Mahasiswa( Departemen Pariwisata), para dagang, para wargi lan Dosen. Pikolihnyane inggih punika makasami wargine sampun sauninga ring Peraturan Pemerintah ngeninin pangewates ngawigunayang kantong plastik angge apisan, nanging nenten makasami wargi sauninga ring sapasira sane ngamedalang uger uger inucap. Makehan prajanane sane cumpu ring kawicaksanan inucap, nanging wenten taler sane tan cumpu seantukan ngawigunayang kantong plastik karumasayang irit. Kawicaksanan punika sampun prasida ngangsokang prajanane mangda ngawitin makta kantong niri niri rikala matumbasan.makta kantong niri niri rikala matumbasan.)
  • Ida Bagus Gede Wirawibawa  + (Land Consolidation ( LC) marupa pidabdab sLand Consolidation ( LC) marupa pidabdab sane kapilih olih I Guru Wisesa ritepengan niagaang pekarangan genah pewangunan. Sejaba punika LC matetujon nincapang pikenoh wawidangan majalaran maridabdab widang widang pakarangan mangdennye sayan trepti tur kapitegepin antuk sarana lan pangwasen pakarangan sane nganutin abipraya kawigunannyane.Genah wawidangan Konsolidasi Lahan ring Seminyak sane raket ring pusat pemerintahan, perekonomian lan pariwisata angawe panglahlah mantuka ring Tata Guna Lahan ring wawidangan inucap. Praciri pangawigunan pakarangan ring wawidangan inucap tambis tambis ngalempasin Uger Uger Tata Ruang sane sampun kamedalang olih I Guru Wisesa. Yening parindikan puniki tan kaparidabdab, pastika pacang sayan ngalimbak panglempas pangawigunan pakarangan sane tan nganutin uger uger pangawigunannyane sane mapuara ngawetuang biota lan pikobet rikalaning maridabdab wawidangan inucap.Panyuratan puniki maduwe tatujon mitelebin paobahan pangawigunan pakarangan ring wawengkon Konsolidasi Lahan ring Desa Seminyak lan separiindikan utama sane makaawinan paobahan pangawigunan inucap.Metoda kualitatif kawigunayang ritepengan mitatasin paobahan pangawigunan pakarangan lan parindikan parindikan utama inucap. Data primer kakeniang riantuk observasi, dokumentasi lan saur pitaken mantuka ring wargi sane kajudi riantuk purpose sampling.Pikolih panyuratan mitatasang gumanti wenten kasingsalan pangawigunan pekarangan mantuka ring abipraya Tata Ruang ring widang paumahan lan widang Terbuka Hijau. Parindikan utama sane maka awinan inggih punika ngeninin kapastikayan ngamargiang uger uger, parindikan lingkungan, parindikan ekonomi lan sosial budaya.Pikolih panyuratan puniki prasida kadadosang paungu mantuka ring I Guru Wisesa risedek maridabdab kawicaksanan sane mapaiketan ring pangerencana lan nabdab pangawigunan pekarangan ngulati pangawigunan sane trepti, rajeg lestari rauhing maniwekas.e trepti, rajeg lestari rauhing maniwekas.)
  • I Gusti Gedé Djelantik Santha  + (MAJOGJAG (Djelantik Santha) Wayan SentanaMAJOGJAG</br>(Djelantik Santha)</br></br>Wayan Sentana alon-alon nytandar motorné di samping balé dauhé apang tusing pirenga tekén reramanné ané sedeng iteha ngorta padaduanan di ampiké sambil ngopi.</br></br>“Om Swastyastu,” sapanné Wayan Sentana alon sada masalin munyi.</br></br>“Om Swastyastu,” pasaut bapannē matolihan. “Béh, cai Yan, kadén bapa nyén ané teka, tumbén nganjali? Biasanné jeg nylonong,” pasaut bapanné matadah tengkejut.</br></br>“Nggih Pa, Mé. Gumanti ja tiang meled nyugjugin, napi salam krama Baliné nyak nyambung marakyat nganti teked ka désa-désa. Ané biasanné koh ngomong?”</br>“Nah, ajanian suba sayan ada perubahan. Nanging mara di sangkepan, di upacara lan acara adat né matadah resmi. Cara mapepadikan, nrima tamiu dines muah ané lénan.”</br>“Sing kénkén Pa, mula sukil ngawitin ngaé ané melah. Tiang masih jani malajah ngomong basa Bali ané madan beneh, sawiréh jani basa Baliné suba sayan nglimbak.”</br>“Nah mungpung Wayan ngoraang basa Baliné sayan limbak, mémé masih ajak bapan ceningé mara sedeng ngortaang basa Bali ané dadi pajogjag dané Gusti Mangku Ngurah ngajak okan-okanné di jeronné ibi sanja,” raos méménné nyelag maketur.</br>“To kénkén ané dadi bantang pajogjagé? Kadén Gusti Mangku dané mula wikan?”</br>“Baané saking wikanné, dané marasa tusing ngerti tekén tata caran anaké ngajahin anak cerik ngomong cara janiné. Cara cening uli cerik mara ngedat suba urukang mémé ngomong mabasa Bali. Apa jani cening marasa kéweh mabasa Bali?” patakon méménné.</br>“Yén tiang tusing kéweh ngomongang basa padidi.Yén basa Inggris, basa Jerman mara kéweh. Patuh cara anak cerik Amérika, Australi ngomong Inggris sing marasa kéweh. Yén ia ajak mabasa Indonésia, Bali, mara kéweh. I raga masih yén malajah mawirama mara kéweh, sawiréh i raga mara majumu malajahin sasubané i raga gedé,” pianakné negesang.</br></br>“Ento suba ané nikaanga tekén Gusti Mangku i tuni semengan. Raganné masadu marasa nyelsel ngelah oka dadua pada wikan nyastra lan mabasa Bali, Kawi, nanging tusing nyidang ngurukang oka padidi mabasa Bali. Taén putunné ané di Dēnpasar mantuk ngiring ajinné. Pekakné nakonin baan basa Bali, nanging sautina baan basa Indonésia. Mara takonina okanné, Gusti Putu Raka pasaurné ngandang, ngampar. ”Béh aji bas kuna, pénter mabasa Bali ten nekaang napi.</br>Samaliha ngomong basa Bali sulitan tekén basa Inggris. Misi anggah-uingguh, ten ja abesik cara basa Indonésia lan basa Inggris utawi Jerman. Nika mawinan tiang ngurukang basa Indonésia lan basa Inggris dumun mangda nénten kuciwa ring timpal-timpalné di sekolahan. Malah sampun kurukang basa Jepang.”</br>I poan okanné ané dadi pegawé bank di Jawa, Gusti Madé Rai mantuk, masih ngajak putunné ané maanjar ajak putunné ané di Dénpasar. Masih takonina baan basa Bali alus utawi sagét kasar. Makejang sautina baan basa Bali alus tekén putunné. Lantas okanné takonina kénkén dadi bisa mabinaan piuningné mabasa Bali. Pasaur okanné lan mantunné tuah yén di jero raganné setata ngurukang okanné ngraos baan basa ibu, mabasa Bali. </br>Kocap yadiapin raganné malinggih di Lombok, ané wewidanganné ngomong Sasak, di Jawa ané ngomong Jawa lan basa Indonésia, nanging di jeronné raganné tetep mabasa Bali. Dadi patuh cara prisip bapané, ngurukang raré patut nganggon basa ibu, basa Bali. Basa ané lénan pastika lakar kabakatang di sekolahan utawi makursus. Yén basa Bali dija ngalih kursus, yén sing di asrama utawi di umahé padidi? Yén kanti i pianak tusing bisa mabasa Bali, ané pelih boya ja i pianak, nanging i rerama ané ngutang basa ibuné padidi, sok géngsi nguber bukité ejohin. Kadirasa anaké uli Belanda nguber malajah basa Bali.</br></br>“Saja ento Bapa, Mé, tiang masih dugasé tundéna survey tekén doséné di Buléléng ané tepukin di masyarakaté mula tuah buka kéto. Liunan para janané ngurukang pianakné baan basa Indonésia, malah mabading mara malajah basa Bali di sekolahan. Sinah sukil tan bina cara malajahin basa Inggris. Ento ngranayang basa Balin anaké jani kaku, sawiréh nyalin uli basa Indonesia ka basa Bali. Conto: “Sapi saya akan saya sembelih” kabasabaliang dadi “Sampi tiang lakar tiang gorok.” Patutné “Sampin tiangé lakar gorok tiang.”</br>“Sajaba ento yén titénin basa Baliné gumanti ngelah anggah ungguh basa, sawiréh ngelah basa kasar, madia lan alus. Ada masih alus sor, alus mider, satmaka ngurukang para janané apang bisa ngalap asor ané numbuhang budi suci adiluhung mawit ulian basa. Hormat tekén sang catur guru. Tekén rerama, guru pangajian, guru wisésa, muang guru swadyaya saking mabasa alus. Apang tusing alpaka guru. Bani nyagur rerama, guru, misuh pemimpin. Ulian basa, bani ma-kamu, macai, maicang tekén sang guru cara basa Inggris lan Indonésiané pragat you…, kamu, engkau, aku yadian tekén Hyang Widi Wasa.”</br>“Saja Pa, anaké uli dura negara masih ngomongang kéto. Basa Baliné sujatinné ba sarasa, basa budaya ané numbuhang sopan santun. Kruna-krunanné masih komplit. Cuma yén di Buléléng, tiang kayang jani kari majogjag indik kaja lan kelodé. Cara Buléléng kaja artinné arah ke gunung dadinné ka selatan. Kelod artinné arah ke laut dadinné ka utara. Yén cara i raga ané ketah kaja, kelod, kangin, kauh ento tuah mata angin, utawi pangider buana, patuh tekén bahasa Indonésiané: utara, selatan, timur, dan barat. Boya ja arah kaja lan kelodé ané maarti ka gunung lan ka laut ané dadi gentinin aji kruna ka ulu lan ka tebén.</br>Kayang kamus Bali-Indonésiané masih rancu, basa Baliné ten ngelah mata angin, padahal nawang pangider buana komplit kayang déwa nawasanga, warna, lan uripnné yén macaru. Miribang saking mula salah kaprah,” raosné Wayan Sentana ngacuh, mimbuh bingung.</br>“Dadi masih orahang kéto. Yén selehin miribang uli pangawit malajah ngomong raréné di Buléléng orahina gunungé kaja lan pasihé kelod, pinaka basa ibu. Tuara ngitung mata angin cara janiné. Apa buin ada kompas, ada kar utawi peta anggon uger mata angin. Éééh, nguda dadi mingungang kaja kelod suba nawang ulu tebén?” raos bapanné teges.</br>“Saja Pa, Mémé. Tekan tiangé mulih sujatinné lakar morahan yén kayang lulusé ené tiang payu ngantén ajak gélan tiangé Setyowati. Nanging ia sing nyak magama Hindu. Yén dadi cara Jawa, tiang ajakina milu gaman raganné. Yén sing kéto melahan pada tetep ngaba agamané soang-soang. Ibu lan bapakné setuju kéto. Cara janiné beneh masih kéto. Nanging tiang kari ngantiang pituduh lan papineh mémé lan bapané. Kénkén Bapa, Mé?”</br>“Badah…, né ja cai sajaan tusing nawang kaja kelod. Tusing ada wét buka kéto. Cai jumah muani padidi, yadiapin pada tetep tekén agamané padidi. Lantas kénkén tata upacara pawiwahané? Kénkén nerapang bebanten ardanaréswari ngajak anak ané tusing magama Hindu? Undang-undang RI No. 1 Tahun 1974 masih tusing matutang buka kéto. Apa buin yén kanti cai paid bangkung. Yén dadi melahan kelidin,” pasaut bapanné sengit.</br>“Nguda kéto Pa, tiang tusing lakar ngalahin sentanané jumah dini. Yadin kurenan tiangé malénan agama, kadén Tuhané ané kasembah masih patuh?” raosné Yan Sentana.</br>“Ooh, yén saja ia nganggap Tuhané patuh, nguda ia tusing nyak milu tekén cai? Yén cara i raga mara kéto. Ékam Évam Adwityam Brahman. Mawinan anaké luh ngantén nutug anaké muani, nganutin adat ka purusa. Apang sajaan masaanggama sekala lan niskala. Yén cara anaké malayar apang dadi aperahu nuju pulo harapan,” pitutur bapannē </br>“Mimiiih Wayan… Yan. Precuma cai masekolah tegeh-tegeh. Kadén mémé ja lakar sayan ngerti. Nyatané cai mula tusing nawang kaja kelod, apa buin kangin kauh,” kénten raos méménné nyelag. Wayan Sentana bengong, tumbén majogjag ngajak reramanné.bengong, tumbén majogjag ngajak reramanné.)
  • Komang Adnyana  + (MALAIB SUTRISNI! MALAIB! (Komang Adnyana) MALAIB SUTRISNI! MALAIB!</br>(Komang Adnyana)</br></br>“Tuah abesik ada jalan. Depang pianaké magedi. Né mara pianak ka pertama. Buin pidan i raga lakar ngelah pianak akuda ja keneh Luhé. Ipian bliné tetep cara pidan. Yan pianaké luh, bli dot ia dadi pragina paling kasub. Yan muani, dumadak ia dadi muani sujati. Kuat. Mawibawa. “.</br>Sutrisni ngidemang paningalanné. Sakit ulian lekadang pianakné ané kapertama enu karasayang dislagan pahané. Awakné lemet, liu anaké ngorahang nglekadang pianak cara mangantung bok akatih, né jani ia muktiang padidi. Mula saja-saja atep bates idup matiné.</br>Pianakné kapertama lekad luh. Seken-seken ngenyudang keneh. Ngaé sing med-med nolih. Kulitné barak, leh nyangling. Bokné selem malengis karasa makeber Sutrini sabilang nepuk buah tresnané ento. Dikeneh ia, sing suud – suud nyerit. Ipun dedarin titiang. Tepuk tiang awakné ngendih. Ditundunné kebat kampid keberang ditundunné, keberang ja mémé jegeg!.</br>Karasa ngumbang Sutrisni kaampehang negehin langit ané paling tegeha. Kewala, makelo-kelo ada ané ngaé tangkahné nek, ada ané ngengsut, mentik cara dui di ulu hati. Makelo-kelo nyasan ngalanyingang. Sumingkin ngamanganang. Pedih. Duiné ento ké ané lakar nyongkét buin pidan, ngaé kampid Luhé uék, laut mémé macepol ulung?</br>***</br>“Pidan yan pianaké lekad, pastika bagia idupé bli. Mirib cara ngumbang ka langit.</br>“Ngumbang?”</br>“Saja. Tiang ngipiang pianak ragané ngelah kampid.”</br>“Luh liunan mabalih film. Liunan maca buku dongéng”.</br>“Apa pelih bli? Apa pelih tiang ngedotang pianaké nyalanin idup ané luungan tekén i raga?”</br>Kurenané, Made Wisnawa, tuah ngwales aji kenyem. Paninngalané nolih Sutrisni. Maka dua saling tlektekang. Sutrisni seken-seken ngrasayang tresnan kurenané nu patuh cara dugas matemu simalu. Ngendih mangarab-ngarab. Abedik sing ada makuang. Sing pocol ia rasané bani nglawan pangidih mémé bapané Sutrisni pidan. Apang da pesan ngantén ngajak Madé Wisnawa. Mapan gagaéné sing seken. Pergaulané sing beneh, tukang gambar sing laku, seniman masi tidong. “Apa kal amah mani”. Kéto mémé bapané Sutrisni setata ngingetang.</br>Rikala belingané suba maumur kutus bulan, kurenané nyasan ngedénang rasa sayangné. Mirib masaih cara sayangné Prabu Basudéwa tekén Déwaki dugas ngantiang plekadanné Kresna di tengah kerangkéng Kangsa. Tusing med-med Wisnawa nuturang ipian-ipian yén pianakné tumbuh kelih buin pidan.</br>“Bli dot pianak i ragané dadi pregina, apang bli nyidaang ngambar paukudané cara pragina-pragina sané kasub pidan-pidan. Lakar gaénang bli kanvas paling gedéna. Ia lakar dadi modél bliné ané paling luunga”.</br>“Yan kéto pianaké apang luh lekadné. Kéwala tiang dot pianak muani Bli,” Sutrisni ngemanying.</br>“Muani masé dadi. Lakar ajahin bli ia ngambar uli cenik. Apang dadi pelukis ané seken-seken metaksu. Kasub, pokokné seniman”.</br>“Diapin sing ngelah pis?”</br>“Bli masé sing ngelah pis, adi Luh enu demen?”</br>Sutrisni mendep. Da pesan nakonang petakon yan suba pada tawang pesautné.</br>***</br>Ento tuah I pidan. Né jani ada né mabading. Kaliwat soleh.</br>“Sutrisni ! Sutrisni! Luh. Bangun Luh”.</br>Munyin Madé Wisnawa ngaé Sutrisni tangkejut. Maglebug karasa awakné ulung di subané itunian joh kaplaibang kenehné padidi. Biasané ia setata demen yan nepuk muan kurenané, nanging sasukat marebat gedé aminggu né suba liwat ia nadak gedeg mimbuh seneb. Biasané ia nadaksara dot sabilang ningeh munyin kurenané kisi-kisi disamping kupingné, kéwala jani ia mabalik nyen sing kodag-kodag. Wisnawa suba masalin dadi anak lén.</br>“Kénkén Luh, suba keneh-kenehang Luh buin apa ané orahin bli dugasné?”</br>“Apa seken-seken sing ada jalan lén bli? Apa sing ada ané nyak ngemaang nyilih?”</br>“Tusing ada. Bli suba paling kema-mai. Sing ada ngamaang. Timpal-timpal bliné patuh kéweh idupné”.</br>Sutrisni tusing nyidayang nangkek yéh matané. Pidan ia sing sanget ngitungang pipis, né jani ia seken-seken sing nyidayang makibeh ulian pipis. Diapin suba mautsaha ngirit, sairit-iritné, penghasilanné tetep kuangan dogén. Kéweh ngalih pis yan tuah ngandelang ngadep gambaran. Apabuin kurenané boya ja pelukis terkenal. Wisnawa paling. Stréss. Gambarané sayan soléh-soléh. Né paling sidurina, ulian sisan cétné telah, gambaran légongné nungkak sing matendas. Warnan awak praginané masi abesik, makaukud barak getih.</br>“Jalan to dogén né ada jani. Sing ada lén.”</br>“Bli seken-seken dot ngadep pianak i ragané?”</br>Sutrisni nengkik. Paningalanné nelik. Lengen kurnané kadémbét seken-seken tekek.</br>Wisnawa maanggutan. “Anaké ento ngorahanng teka buin mani. Mirib buin puan mara pragat surat-suratné.”</br>“Apa bli suba buduh? Bli las ngadep pianak bliné padidi?</br>“Apa Luh dot i raga terus-terusan idup sengsara?”</br>“Kéwala sing kéné carané bli!”</br>“Keneh Luhé kénkén? Ngidih ka mémé bapan Luhé? Apa Luh ngengsap suba katundung! Suba sing akuina pianak, suba ulaha cara cicing gudig!!”</br>Sutrisni bengong.</br>“Pipisé ento sing anggon mayah rumah sakit dogén. Pipisé ento anggon idup i raga saterusné. Pidan kénkén ja keneh Luhé. Pianak dadi gaé. Akuda ja kal isinin bli.”</br>Wisnawa magedi ngambrés. Anak muani ané pidan tepukina kuat, ané sayangné kaliwat, né jani masalin dadi anak muani getap, ulah aluh. Apa seke-seken sing ada jalan lén? Singké ada anak olas nulungin nyang besik? To ngudiang kurnané sing mautsaha nanjaang gambarané ka nyén ja ané tepukina di jalan-jalan? Anak idih-idih dogén nyak néndéh ngreremih, to ngudiang kurenané milih jalan ané jelékan?</br>Petengné Wisnawa masi tusing ada di sampingné. Rumah sakité ramé, pasliwer munyin batis matindakan. Kupingné karasa sampetan. Sutrisni sing nyidayang ngidemang paningalanné. Tepukina pianakné pules leplep. Bibihné mungil, pipiné masemu barak. Nawangké ia yan méménné jani sedeng kaliput jejeh? Kresepké ia yan buin pidan aidupan lakar sing nawang taén lekad uli selagan batis anak luh madan Ni Ketut Sutrisni?</br>Di kéné-kénéné inget buin ia tekén munyin bapané dugas pidan. Dui di ulu hatiné nyasan ngedénang. Pianakné jani tusing buin tepukina makampid kebat. Tunduné puyung. Kenehné elung. “Magedi ba Luh. Magedi. Kéwala ingetang. Luh tusing ja pianak bapa buin. Da pesan mabalik mulih, apabuin ngusud bangkén bapané. Apa ja dadiné buin pidan Luh nyalanin padidi” kénéké baya ané jejehanga tekén bapané? Adaké ia suba kena pastu, tulah idup?</br>***</br>Buin maniné, Wisnawa teka ngajak anak muani soléh ka rumah sakit. Toris. Adané Miké, bulé uli Australia. Diapin manis, kenyem muani macunguh mancung ento ngaé angkihan Sutrisni menék tuun. Gedeg. Apabuin rikala pipin pianakné kacolék, nyasan ngrudug tangkahné.</br>Buléné ento adung pesan matutur-tuturan, ajak kureranané. Kéto masi ajak dokter lan perawaté. Di kénkéné makejang kedék pakrikik sambilanga ngusud panakné. Ngusuhin kulitné ané nadaksara tepukina ocem. Ilang endihanné. Suud mesuang galang. Ada apa mirib? Singké makejang suba milu ngékadaya apang pianakné seken-seken palas ngajak déwékné? Apaké dokteré milu maseka?</br>Diapin tusing seken pascad, Sutrisni kresep gigis-gigis apa ané orahanga buléné ngajak somahné. Buléné totonan tusing pegat-pegat ngorta. Né jani nyasan-nyasan bani. Suud kéto kedék bareng-bareng ajak kurnané. “Shé will bé my néxt hottest dancer. Won’t shé?”</br>Sutrisni nekep kupingné. Dikéné-kénéné ia marasa sanget jelékan tekén Déwaki, jelékan tekén satua-satua iluné, raksasané boya ja Kangsa, kéwala kurnané padidi. Né jani tuah abesik né ada dikenehné. Sing ada lén malaib, malaibang pianakné kénkén ja carané. Kénkén ja apang maan selah satondéné pianakné seken-seken makisid ka liman buléné ento. Malaib Sutrisni. Malaib!!! palaibang ragané ka tongosé ané paling singid!! Malaib cara prabu Basudéwa nyelamatang Kresna.</br></br></br> Dénpasar, 2011 Dénpasar, 2011)
  • Richard Fox  + (Manut ring riset etnografi lan arsip ngeneManut ring riset etnografi lan arsip ngenenin indik pulau Bali, Indonesia, “ More Than Words” nguwah pangresep manut gaguat ngenénin indik téks lan sasuratan sane mapaiketan ring tradisi religius sané wénten ring Asia Tenggara. Madasar antuk sasuratan sané muatang kawentenan indik sasuratan Bali sekadi sané kaangén ring tatamian usadha, tenung, lan pasiatan, Biography of Richard Fox nyerepang tatujon lan pikayunan sané malingga ritatkala makardi lan nganggén lontar, sasikepan lan piranti-piranti masurat aksara siosan.lan piranti-piranti masurat aksara siosan.)
  • Putu Dyatmikawati  + (Mapikuren pada gelahang gumanti pemargi saMapikuren pada gelahang gumanti pemargi sane durung ketah kalaksanayang ring desa. Pemargi mapikuren sane sampun ketah kemargiang tan sios mapikuren biasa inggih punika sang meraga istri matilar saking kaluwarga ipune raris karanjingang ring kulawarga sang lanang. Taler ketah kemargiang mapikuren nyentana inggih punika sang maraga lanang matilar saking kulewarga ipune raris ngeranjing dados kulewarga sang meraga istri. Makekalih pamargi punika mawit saking penampen budaya kapurusa utawi patrilenial sane kantun kasungkemin olih wargi adat ring Bali. Mapikuren pada gelahang medasar antuk keadungan purusa predana seantukan meweh antuka ngemargiang mapikuren sane sampun ketah awinan sang mapikuren sami sami merupa sentana tunggal ring kulawarga ipune. Antuk pangulatian raris mabukti mapikuren pada gelahang sayan makeh kemarginin nangkan warsa. Manut uger adat ring Bali, sang mapikuren pada gelahang ngelaksanayang swadarma negen inggih punika ring desa pekraman sang meraga lanang lan ring desa pakraman sang meraga istri. lan ring desa pakraman sang meraga istri.)