UPGRADE IN PROCESS - PLEASE COME BACK AT THE END OF MAY

Property:Biography example text ban

From BASAbaliWiki
Showing 74 pages using this property.
M
Gegambaran mozaik saking luu plastik  +
Saluwiring pakibeh adat istiadat ring Bali minakadinnye nabdabin sekancan kasingsalan risajeroning awig-awig ring Bali, taler ngeninin paiketan para warga rikala ngemargiang utsaha makasamian ipun misaratang kapastikayan ngeninin uger- uger seantukan leket paiketannyane mantuka ring sima sane sampun memargi. Panyuratan puniki maduwe tetujon mangda para warga sayan ngawikanin kawentenan paiketan awig-awig mantuka ring uger-uger inucap. Ngawigunayang study yuridis, panyuratan puniki pacang mitatasang sajeroning pamaridabdab sane patut kasungkemin olih sang mautsaha utaminnyane wargi sane mawit saking dura desa rikala ngemargiang utsaha ring Desa Pakraman.  +
Kantun wenten warga Bali sane jenek ring pagunungan ngupapira gong barungan kuna melakar antuk perunggu lan wesi sane kasengguh gong gede. Barungan kekelentingan inucap kaupapira pinaka piranti utama rikala ngemargiang upacara yadnya mewastu prasida nyujur kalestariannyane. Ngawitin abad-20, wewidangan sane siosan ring Bali nenten malih katah nganggen Gong Gede seantukan sampun kagentosin antuk barungan gong sane anyar. Gong Gede kantun lestari ring wawidagangan pagunungan seantukan kawentenannyane tan prasida kepasahang antuk upacara yadnya inucap sane misaratang sekancan tetabuhan manut tetuwek yandya sane kemargiang. Kawentenan makudang tetabuhan punika taler sapisanan kawigunayang olih I krama nyujur kelanggengang gong inucap. Panyuratan puniki matetujon maosang sapunapi krama Bali ring pagunungan ngupapira lan nyaganin Gong Gede pinaka agem-ageman, antuk ngawikanin pengawitnyane, paiketan krama, swaran tetabuhan, mangda sauninga napi sane ngawinang Gong Gede inucap prasida ajeg lan lestari.  +
Pidangingnyane agrowisata ten sios ring ngelinggihang sektor primer (pertanian) ring sektor tersier (pariwisata) sane matetujon nincapang pikolihan i petani. Petani lan sektor pertanian pacing ngamolihang kawigunan saking kawentenan agrowisata. Agrowisata taler prasida nyaganin kalestarian sektor pertaniane lan ngalimpasang sektore puniki mangde nenten kapinggirang. Wenten mekudang kudang dadalan mantuke ring para wisatawane meled ngaksinin kaluwihan palemahane sane gumanti limbar taler ngaksi kewentenan agrowisata inucap. Makudang wawidangan ring Bali rikala mangkin gumanti katincapang dados agro wisata, nanging mabinaan pamargi nganutin praciri suang suang wawidangan. Kawentenan makudang praciri punika patunyane dados pangulation rikala pacang ngardinin tata cara nincapang agrowista nganutin kawentenan praciri sane mabinaan ring suang suang wawidangan inucap. Panyuratan puniki mahbahang sekadi tinglas sapunapi pemargi utsaha nincapan agrowisata ring Bali, tur mapengati mangda prasida dados imba ring wawidangan siosan sajebag panegara Indonesia.  +
Panyuratan puniki matatujon ngicenin gagambaran inggihan pandemi Covid 19 mapikobet kalintang dahat mantuka ring perekonomian tur sane lianan ring Bali pinaka wawidangan sane ngumandelang widang pariwisata. Metode sane kawigunayang ring panyuratan puniki inggih punika metode diskriptif kualitatif. Teknik ngapupulang data majalaran antuk observasi, wawancara lan dokumentasi. Pikolih panyuratan mitegesang inggih punika sejaba pikobet negatif sane kawetuang olih pandemi Covid 19 wenten taler pangrabda positif widang ketenagakerjaan ritepengan utsaha nincapang digitalisasi transformasi pakaryan sane misaratang mangda prajanane digelis nampenin sekancan paobahan sane ngawentuk tata kauripan lan dunia kerja sane anyar manut pakibeh revolusi industri 4.0. Kapisaratang utsaha sane komprehensif kawicaksanan sane sagelise lan mawiguna natingin pikobet pandemi Cocid 19 ring widang ketenagakerjaan mangda prasida angayomin lan ngawaliang kasukertan prajanane inggihan rikala mangkin rauhing mariwekas sasampun pandemi.  +
Adung adungan visual lan koreografi ngeninin topeng tradisional Jepang lan Bali gumanti dahat kakatonang, yadiastun pailetan sane tepas ngeninin topeng mantuka ring maka kalih budaya punika tan prasida kacihnayang riantuk data sane katureksa saking witnyane. Jajaran makakalih nyane mawiguna mitatasin sasolahan topeng inucap. Topeng sane katulengin inggih punika Shishi Asu/Singa ( Jepang ) lan barong ( Bali ), Hannya ( Jepang ) lan Rangda ( Bali ) sane sumaih ring sang juru teluh lan wong wreda suci Okina( Jepang ) lan Sidha Karya ( Bali ). Paiketan sane manawi prasida kacarca pinaka patemon budaya lan pikayunan i manusa. Nanging basa visual rikala topeng punika kasolahang lan taksu sane dados caciren manawi mawit saking Tantra India.  +
Panyuratan puniki ngawetuang gagambaran indik tatincapan ipun pragina wong istri ngeninin sasolahan topeng Bali sane kamedalang mapangawit saking pabligbagan lan email para panyurat inucap. Nganutin gagambaran sane gumanti ketah mitatasang inggian kantun arang para istri sane nyolahang makadi wentuk seni puniki tur karuntutin bacakan makudang pare istrine sane manados pamucuk sane mucukin paobahan. Sang panyurat mitelesin sapunapi ipun pinaka pragina lan pamiteleb dura- Bali,ipun ngamanggihin makudang satua, rasa meled uning lan pikobet sane tan doh mabinaan ring paurukan lan pangalaman ipune.Pamineh ipune niagaang gagambaran sane jangkep ngeninin makudang parindikan utama mantuka ring para istri ring jagat teater Asia.  +
Nyuh lan juuk  +
Sasuratan puniki madue tatujon mangdennya prasida makta kakuatan intelektual natasin budaya mantuka ring makudang cita Bali ngeninin budaya sane katon campuh inggihan marupa budaya napi ke idiologi. Natasang budaya boya je pateh ring mitelebin budaya, nanging marupa tatimbangan sane mitegesang budaya mawentuk kaiwangan ring pemarilaksanannyane karuntutin antuk gagambaran sane ngeleganin mantuka ring Sang Angawe Rat. Orde Baru mitegesang kabudayaan marupa pamineh mangda prejanane anut tur seneng nampi pariwisata global. Budaya nenten malih ngeninin asapunapi prejanane mapakardi nanging wantah mikayunin sekancan dedagangan sane prasida keadol tur kadabdab marupa" tradisi kuno" . Bali pinaka swargan inggihan wantah marupa klise. Nusa Bali puniki mangkin wantah nagingin panyumpene Madam Soeharto ngeninin Disneyland. Rarincikan kapitalis ngeninin panincapan gratis tanpa tanggu tan madue kasumaihan mantuka ring kosmologi Bali sane gumanti mautama mawaste Kali Yuga, sane pamuntatnyane marupa karugaan sane dahat; taler mantuka ring pamineh populer saking dura negara sane tan rered ngawetuang paobahan. Yadiastun je kabudayaan mapenampen i manusa pinaka sang sane nambet nanging ipun sering ngalepasang raga saking kapaiketan idiologi kabudayaan riantuk mitelebin kabudayaan sewates pinaka tata pakraman ipune sedina dina.  +
Pabligbagan ngeninin budaya Bali kantun kimeng seantukan napi sane kesengguh kebudayaan gumanti durung tatas pisan. Napike kebudayaan punika pinaka unteng utawi jenyana manusa Bali, napike eka daya politik order baru, utawi wantah madedagangan seni balih balihan lan saluwir ipun mantuka ring sang mawisata. Arang sane tatas ring Indonesia, gumanti Bali sampun kasub ring Eropa ngawit sadurung para atiti saking Barat rauh ke Bali ngaruruh swarga ring mercapada. Sejarah Bali tan prasida kepisahang ring panyumpenan manusa Barat. Manut penampen pangulati budaya, Bali saking ngawit pinaka merek sane sandang adol, inggih punika wantah budaya sane merupa parilaksana manusa Bali. Mangda tatas ring kawentenan Bali rikala mangkin patut sauninga ring pamineh konsumsi lan branding. Yadiastun sane katon dados dagangan wantah sekadi barang utawi pengalaman, nanging sujatine mabinayan. Panyuratan puniki najenin kateleban artos ngeninin tata titi branding manut penampen budaya.  +
Sapunapi penampen manusa Bali? Panyumpene ngeninin Bali sane kasengguh swarga ring sekala gumanti nungkalik ring kajusatiannyane. Antuk punika kapisaratang rarembayan ngeninin sape sira sane wenang ngangganin Bali, sekadi punapi lan rikapan. Parindikan puniki taler mapaiketan sareng napi sane dados unteng pabinaan inucap, napi ke wantah nyihnayang bukti utawi kasingsalan penampen, lan sapunapi pabligbagan inucap ngelempasang pilihan. Pikayunan sarwa kuasa sane kasengguh monolog kesenengin olih sang sane kuasa gumanti mewiguna nanganin pajugjag. Siosan ring punika, pikayunan mapablibagan sane paras paros ngutamiang kaadungan kantun kasungkemin olih I krama nanging sayan kalempasan. Kasujatiannyane, mararembayan dahat mawiguna ngulati kaadungan, gementos monolog ngutamiang utsaha natingin parindikan sane dahat meweh. Ring Bali, unteng pamineh mawit saking napi sane kapikayunin manut warisan budaya saking rihin.  +
Bali, 50 years of changes: A Conversation with Jean Couteau, Eric Buvelot lan Jean Couteau sampun mikolihang gagambaran sane gumanti sukil, nyapuhang, lan ngawetuang gurnita ngeninin kaelingan, pratingkah mapraja, lan kauripan maagama ring Bali, tur tategak Bali ring wawengkon Nasional Indonesia. Tan sumbangsaye malih, puniki marupa utsaha sane pinih kainggilang mangdennye prasida misuguhang pangaksi ngeninin nusa sane sajangkepnyane sasukat Fred Eiseman, Jr's Bali : Sekala lan Niskala ( 1990), utawi Adrian Vickers Bali : A Paradise Created ( 1989). Nanging pakarya puniki nenten marupa narasi sejarah,utawi puncuk panyuratan sejangkepne makudang kudang warsa ngeninin separiindikan sane wenten. Katimbang sekadi kapanggihin transkrip widia tula ekpatriat sareng kalih, Buvelot pinaka jurnalis sane jenek ring Wadingan punika ngawit saking 1995, lan couteau pinaka pangripta, pinuleng sosial lan komentator kasub sane jenek ring Bali ngawit warsa 1970.  +
PALET 1 SETTING: Magenah ring abian utawi tegalan sane sampun akeh katandurin entik-entikan minakadi pala wija, pala gantung, pala rambat, miwah sahananingipun. Sakemanten wenten aundag tanah sane nenten madaging entik-entikan lan madaging plastik sane akeh matumpuk. GEDE PURNAYA negak di baduur batu sane magenah di samping plastik sane matumpuk punika PURNAYA: Aduh Dewa Ratu, luu napi ja niki ane metumpuk-tumpuk di tegalan tiange? Yen keneh-kenehang. Abulan suba luu makacakan dini, uli uliane abedik jeg ngancan ngebekang tur jani dadi cara bukit. Inguh tiang ngenehang kenken ja tegalan tiange ne. Lantas rauh NYOMAN DUAJA jagi ngutang luu di tegalane Purnaya. PURNAYA: Ih man apa kel gae ditu? DUAJA :Ngutang luu lah, kadan awake raga kel ngutang pipis? PURNAYA :Ih dong tingalin malu Man, to luu suba makacakan ditu dong ngawag- ngawag awake nagih ngutang luu. Kone anak Bali to suba nyalanang ane maadan Tri Hita Karana, adi jeg ngawag ngutang luu, dija ane maadan Palemahan ento ane satata satya sareng lingkungan. DUAJA :Dueg ja masi Gede Purnaya. Nah sabar malu De, ne sujatine tiang ngutang luu dini wantah kel dadi investasi. PURNAYA : Apa? Investasi kone, ento luu Man tusing ja pipis ane ngidang dadi investasi. DUAJA: Justru itu, karena luu itu bisa dijadikan investasi. PURNAYA: Maksud Nyoman to apa? DUAJA: Nah kene ceritane De, kan rage ngelah timpal ane tegalane patuh alah awake, bek misi plastic, ia kone maan pawisik mangda ngurug plastik ento aji tanah, terus to pulanina tanah ento aji punyan juuk. Jeg mebuah plastik kone punyan juuke, adepa di peken jeg laku keras jani buah plastik ento. PURNAYA: Men jani kenken rage tusing ngelah punyak juuk ne ada tuah punyan duren dogen. DUAJA: Bah sing kenken malah to luungan biin. Juuk kan cenik buahne, yen duren bisa gedenan biin. PURNAYA: Oh nyak seken to, men jani kenken carane. DUAJA: Jeg aluh to, tanem gen alah punyan biasa. PURNAYA: Maksud awake apa? DUAJA: Badah aduh lengehne ngelah timpal, ane paling si malu ngae malu bangbang. PURNAYA: Ih ngudiang ngae bang-bang, nyen ane kal tanem ditu? DUAJA: Bah awake be ane lakar tanem rage ditu PURNAYA: Meh seken to? Sing mati rage nyanan toh? DUAJA: Tusing lah, ne ngae bangbang anggon ngurug plastike ento, masak nyen timpal pedidi kaurug. PURNAYA: Men di be suude urug rage tanahe kudiang jani? DUAJA: Ih pulain duren nyanan, punyan duren ento mabuah dadi plastik terus to adep. PURNAYA: Ah seken to? Kenapa sing semangka gen pulain? DUAJA: Ah dadi gen yang penting inget bagi-bagi komisine nah. PURNAYA: Oh nah santai gen nyanan yen be mebuah durenne. Oh saja kel siam sing punyan ne? DUAJA: Oh ingetang nyiam nah tiga kali sehari sesudah makan PURNAYA: Adi alah minum obat dogen. Nden malu yen pupuk perlu sing? Rage sing ngelah pupuk jani. DUAJA: Perlu lah, amen keto jani atehina ja meli pupuk PALET 2 Di tengah alase sane wenten punyan duren gede ngandang di tengah margi alase. Duren punika mabuah emas makasami gede-gede PURANAYA majalan-jalan di alase lantas ngoyong di punyan durene punika PURNAYA: Bih adi gede-gede san buah durenne nah jeg mas dogen asane isine puk Wusan punika wenten buah duren sane ulung pas di arep PURNAYA mare bukak. Buah durene punika nenten je misi emas dogen. Di buah durene punika wantah wenten anak cenik sane ngeling. PURNAYA: Ih dadi ada anak cenik dini di tengah durene, nah yang penting rage sugih hahahaha ulian duren. Lantas ada duren macepol sane pas ngenenin sirahne PURNAYA raris limuh. PALET 3 Magenah ring tegalan Gede Purnaya. PURNAYA sedeng sirep di batan punyan poh ane gede lantas DUAJA teka ngalih sambilanga nundun I Purnaya. DUAJA: Ih Purnaya Bangun-bagun… PURNAYA: Ih ada apa ne semengan gati nundun raga, DUAJA: Aruh semengan kone, suba sanja ne De PURNAYA: Apa? Sanja? aduh bangkung rage konden ada ngemang ngamah ne (Purnaya rengas nagih enggal-enggal mulih). DUAJA: Ais, sabar ke malu. Ne rage kal matakon kenken punyane? Suba ada perkembangan? PURNAYA: Uli aminggu raga mula punyan ne, masih tusing ada mentik. DUAJA: Pasti awake engsapan yiam ae? PURNAYA: Ye sajan puk adi jeg engsapin dogen nyiam. DUAJA: Badah kenkenan men ngelah punyan mentik engsapang dogen nyiam toh. PURNAYA: Nah sabar gen malu Jhon, jani ba kal siam. PURNAYA raris nyiam punyane ento. Saget wenten suara grudug lan ujan bales. Wusan punika tanahe makeplug wenten anak cenik ngeling uli tanahe. PURNAYA: Ih Nyoman, adi pesu panak uli punyan ne ento man? DUAJA: Adi tumben keto nah biasane nak nyak ye pesu punyan, apa ja ane ngranayang nah? Saget wenten raos saking langit SUARA: Rare puniki lekad santukan madue tetujon jagi kewaliang kaentegan para manusa ring marcapada, kaentegan sareng dewa, manusa sane lianan tur gumi genahe melinggih. Sira ja sane jagi nguwugan jagate puniki lakar kepadaman olih sang rare puniki. PURNAYA: Apa tuni ngomong to? DUAJA: Oh awake masih ningeh munyi to? PURNAYA: Oh awake masih ningeh? Berarti ne bhatara ane ngeraos ne. DUAJA: Nah yen keto berarti ne tusing ja raos boya, berarti rare ne seken lakar ngisiang gumi. PURNAYA: Bih berarti ane hubungane ajak ipian titiang dibi. DUAJA: Maan ngipi apa awake De? Ngidang ngipi awake? PURNAYA: Ih adi bani keto awake ngeremehan rage adi? Awake tusing nawang ipian rage biasane seratus sepuluh persen terbukti beneh. DUAJA: Bihh, serem san asane nok. Nah kenken ipian awake ento? PURNAYA: Nah kene kone ceritane. Rage kone mejalan di alase pedidi, saget di tengah rurung alase ento ada punyan duren ane buahne ngaad sajan. Nah awake nawang apa isin durene ento? DUAJA: Ije je rage nawang? Kan awake ane ngelah ipiane adi rage takonin. PURNAYA: Ye sajan puk hehe. Isin buah durene ento tusing je duren. Nanging isine ne to emas bek gati. Nah tusing emas dogen kone isin durene ento, durene ento masi misi panak cenik. DUAJA: Bih, keren ipian awake puk, men kenken biin? PURNAYA: Suud to ada buah duren biin ulung, tepena sirah rage, rage langsung limuh suud ipiane. DUAJA: Badah! Yen keketo asane luung ipian awake De. Nah ne jani kal kudiang ne panak cenik ne? PURNAYA: Ahaa, perlu sing gaenan banten telung bulanan? DUAJA: Ih lengeh celenge, adi ngawag-ngawag ngaenan banten telung bulan. Awake nawang pidan rare ne lekad? Nyen memene? Nyen Bapane? PURNAYA: Hehe tusing nawang puk, kan tebak-tebak dogen je. DUAJA: Ah pang sing kene, pang sing keto, jeg aba gen anak cenik ne ke balian lan kelihan dini. PURNAYA: Ane cen alunan Man? Ke kelihan malu apa ke balian malu? DUAJA: Aduh! Lengeh celenge!! To lo sik Jero Kelihan Mangku Pancer balian lan kelian di desa ne. PURNAYA: Oh sik Jero Pancer, oh nah lan abe rare ne kemu. Ih sajan bangkung rage nyen ngemang ngamah? DUAJA: Arah to urusan belakangan, tusing je mati bangkung awake mare awai tusing baang ngamah. Mai jeg enggalan majalan. PALET 4 Magenah ring jero MANGKU PANCER irika wenten masi wenten PAN BADRA sareng MEN BADRA. JRO PANCER: Apa ane ngidang Pan Badra bang si gelahe, yen tiang ngidang ngemang Pan Badra Pianak Muani. PAN BADRA: Napi je sane jro kayunan tiang jagi jangkepin. MEN BADRA makisi-kisi ajaka PAN BADRA MEN BADRA: Seken beli lakar nuutin mekejang keneh kelihan sekaligus balian ane sesai mamunyah ne? PAN BADRA: Men kudiang biin luh, iraga suba tusing nyidang ngelah panak. Beli masih tuah pianak adiri saking reraman beli. Pasti nyanan reraman beli lakar ngenah megantung di tiing petunge luh. MEN BADRA: Nah amen suba keto keneh beline lan jalanan, sakewala tiang mebesen melah-melahang ngomong ajak Jro Pancer nah bli. JRO PANCER: Kenken?Ada ne kuangan? PAN BADRA: Nenten jero sami sampun siaga, tiang jagi nuutan napi ja pikayun Jero. JRO PANCER: Engken? Mekejang? Yan keketo tiang tuah asiki, Pan Badra patut ngadep tanah ane di tegalan punika. PAN BANDRA: Ih balian loba, suba mekejang tanah tiang nagih adep cai jani biin nagih ngadep tanah cang. Cuih cang tusing je lakar nyak ngadep tanah. yening Jro ngidang gemang tiang pianak muani tuah akijapan mata mare cang lakar ngidang nuutan munyin jrone. Wenten lantas I SIDIA pecalang ne Jro Pancer. Ia melaib angkihane nyangsur ngereh Jro Pancer SIDIA: Jro, wenten kocap anak sane ngrereh Jro. JRO PANCER: Nyen to Yan? Sing kaorahin ne bapa nu nerima pasien dini? SIDIA: To Gede Purnaya ajaka Nyoman Duaja Jro, suba kal orahin tiang tapi kone anak penting sajan Jro anak menyangkut urusan dunia kone! JRO PANCER: Badah apa je gaena ajaka dadua to, ngae ruwet gen puk tusing ngerti rage sibuk ne. Saget PURNAYA sareng DUAJA melaib ngangsur ngalih Jro Pancer sambilangan ngaba panak. Raris panak sane kabakta olih Purnaya punika kaambil olih Jro Pancer kaicen ka Pan Badra JRO PANCER: Neh jani pianak muani akijapan mata, hahaha ne jani Pan badra harus ngadep tanah ane di tegalan ento. PAN BADRA: Kenken ne maksudne? JRO PANCER: Nah ne penting jani tegalan pan badra suba tiang ane ngelah ne jani pan badra lan men badra pesu uli dini yan tusing gelahe lakar Nundung Pan Badra uli desa. MEN BADRA: Ih sing dadi kenene, tiang tusing lakar nyak ngadep tanah tiang. JRO PANCER: Ih Men Badra nawang apa to satya wacana hah? To tuni kurenan cai ane manunyi yen ngidang bang cang panak akijapang mata jeg lakar maadep mekejang tanah tegalane. MEN BADRA:Ih kelihan lebihan bog-bog, asanan nyanan kenken karma phala to nah. JRO PANCER: Ih lebian munyi cai, Sadia aba jleme-jleme ne pesu diolas.. SADIA: Ngihh jro SADIA raris nundung PAN BADRA ajak MEN BADRA PESU. PAN BADRA: Ihhh sajan balian berek. Kenkenan gumine melah yening ada kelihan biin misi dadi balian ane nista kekene? Kene ane meadan guru wisesa? Nah santukang tiang satya wacana tiang lakar ngadep tanah tiange sakemaon inget karma phala pasti mejalan Jrooo….. Wusan PAN BADRA miwah MEN BADRA katudung, PURNAYA miwah DUAJA nglanturan ngeraos majeng MANGKU PANCER. PURNAYA: Jro, ampura niki, sujatine tiang jagi nglanturan ngeraos akidik indik.. JRO PANCER: Gelahe suba nawang apa ane lakar Gede ajak Nyoman raosan jani. DUAJA: Maksud jero napi? JRO PANCER: Ne pasti masalah panak cenik ane tuni to kan? Saja sing? DUAJA: Bih jakti san nika jro. Men jro uning napi pikobet sane polihan titiang lan Gede indik rare punika? JRO PANCER: Bih masak ane keketo gelahe tusing nawang. Pasti Gede lan Nyoman maan nuduk rare ne di tegalan, saja sing? PURNAYA: Bih jakti san nika jro DUAJA: Jeg mula seken jro mangku pancer to mula balian ane paling top. Nah yening kekenten napi sane ngaryaning asapunika jro? JRO PANCER: Pasti Gede ajak Nyoman maan ngurug plastik di tegalan, lantas di ba duur urugan plastik ento kapulain bibit duren beneh sing? DUAJA: Bih jakti nika tu. Sujatine tiang anak nuutang timpal tiange ring kota, ia masih patuh ngurug plastik nanging punyan sane kapula nika tios jro. Tiang mamula punyan duren timpal tiang sani ring kota nika mamula punyan juuk jro. PURNAYA: Punapi men jro, iriki titiang anak nenten medue punyan juuk, sane wenteh wantah punyan duren kemanten. Buah duren kan agengan nika sareng buah juuk. Sira uning akehan tiyang polih rejeki. JRO PANCER: Aduh pelih to De, anak tusing dadi plastik ento pulain ajak duren. Anak harus juuk sane patut kapula de. PURNAYA: Oh kekenten ngih jero, nah niki nyambung akidik, sedurung punika kocap tiang polih ngipi nuduk duren sane isine mas-masan sareng anak cenik, napi nika artine ngih jero? JRO PANCER: Bah jelek to artine De, nyening ngipi maan nuduk mas pasti wenten sane nenten enteg di tegalan Gede ne. DUAJA: Oh sajan jro. Dugas tiang mare maan nuduk anak cenik puniki. Wenten suara saking langit sane ngerosan rare puniki jagi nyaga kaentegan ring marcapada, ten punapi nika jro? JRO PANCER: Bih sing kenken. Ento ane tusing seimbang artine kene Man, timpal nyoman kan juuk pulane, nah nyoman kan duren pula yoman. Makane to ane tusing enteg utawi seimbang orang. DUAJA: Oh kenten ngih, men mangkin punapi rare punika? JRO PANCER: Tenang, urusan ento depang Jro ane ngurus, ane penting jani Gede patutne nglukat di tegalan. PURNAYA: Punapi nika carane jro? JRO PANCER: Jani Gede harus ngadep tegalan gedene. DUAJA: Tusing dadi mecaru kemanten jro? Pedalem timpal tiange nika jro, ten wenten malih genah anggen makarya. JRO PANCER: Oh harus ento Man, santukan tanahne Gede suba leteh apa buin krana mamula palstik. Tusing ada caru ane ngidang nglukat tegalane ento. PURNAYA: Bih amen keto dija tiang lakar mekarya Jro? JRO PANCER: Nah Gede malu harus ngadep tegalan gede ento, pipisne to anggon ngae usaha baru, anggon menin umah anggon menin sanggah, nyak sing? PURNAYA: Becik sajan nika pikayunan Jro, nyen adol tiyang tegalan tiyange, tiyang dados pengusaha sukses, umah luung, merajan luung, bih jeg komplit idup tiyange jro. Nah sane mangkin sira sane jagi numbas tegalan tiyange? JRO PANCER:Nah jeg aman to De, nyanan gelahe ane ngurus, pokokne gede jeg nerima pis beres. PURNAYA: Bih cocok nika asane jero. DUAJA: Nah de, adep be tanahe ento, inget gen ngedum nah PURNAYA: Adi ngedum tanah? Kan ane ngelah tegalane rage. DUAJA: Nah de inget nake ane maadan satya mitra. PURNAYA: Nah amen keto satu persen gen nah komisine. DUAJA: Nah sing kenken. Ih sajan jro santukan sampun galah tiyang sareng kalih nglungsur pamit ngih. JRO PANCER:Nah mu ja, adeng-adeng di jalan nah. PURNAYA: Ngih jero suksma. (PURNAYA lan DUAJA majalan sambilange magending): Kita orang kaya…kita orang kaya PALET 5 Megenah ring natah jero sane asri MEN BADRA negak sambilange mamula punyan di natahe sambilanga ngempu pianakne PUTU ARTAWA MEN BADRA: Mai tu tulungan ja kesep meme! Bibit punyan di samping ceninge. ARTAWA: Ngih me (sambilanga majalan nyemak bibit punyanan) MEN BADRA: Suksma ngih Tu. ARTAWA: Meme, meme punyan napi niki adane me? MEN BADRA: Oh to punyan juwuk adane cening. ARTAWA: Men kenken rasan juwuke ento me? MEN BADRA: Rasan juwuke ento manis alah muan Putu dugas mekenyem. ARTAWA: Ih meme. Oh saja me kenken carane memula punyan me? MEN BADRA: Putu dot nawang kenken carane? Yen dot mai jemak bibite bin besik. ARTAWA: Nah antiang malu me. Putu jani lakar nyemak bibite ento. ARTAWA raris ngambil bibit sane wenten, raris ia mewali ka meme ipun MEN BADRA: Nah yen suba jemak jani tuutan meme nah. ARTAWA: Alon-alon carane ngajin ngih me. MEN BADRA: Ngih Tu, sane kapartama cening ngae malu bang-bang anggon tongos mula juwuk. ARTAWA: Aampun me, suud punika napi ngih me? MEN BADRA: Nah nyen suba jani jang bibite di bang-bangne suud to urug di tanahe. ARTAWA: Oh sube me, suud to jani siam ngih me? MEN BADRA: Nah to dueg, mu jani langusng siam punyane Saget wenten punyan plastik ane mentik ring genah Artawa mamula ARTAWA: (makesiab, bingung)Me, ne punyan apa ane mentik jani me? Adi langsung mentik punyane? MEN BADRA: Ih ne punyak plastik adane. Adi bisa saget mentik punyan plastik mentik. ARTAWA: Men punyan plastik ento kenken asane? MEN BADRA: Punyan plastik ento tusing dadi ajeng tu, plastik ento nyanan dadi adep. Saget teka PAN BADRA nyagjagin panak lan kurenane. PAN BADRA: Ada apa ne rame gati? MEN BADRA: Tuni tiyang ajak Putu kan mamula juuk pa, nah pas Putu nyobak mula juuk saget langsung mentik punyan, nanging tusing ja punyan juwuk ane mentik. Ane mentik ento wantah punyan plastik pa. PAN BADRA: Apa? Punyan plastik cen cobak bapa tolih, PAN BADRA langsung nyingakan entikan punyan plastik ane mare mentik punika PAN BADRA: Ih sajan niki buk. Niki punyan plastik. Punyan plastik ane paling lung ane maan tolih bapa. MEN BADRA: Men yan suba keto apa artine pa? PAN BADRA: Ento artine punyan ne wantah punyan ane paling mael yan adep buahne me. Nah punyan ne masi paling enggal mebuah yen bandingan ajak punyan ane lianan. MEN BADRA: Bih men keto berarti enggal sugih iraga ajak dadua pa, ARTAWA: Wuih sugih pa? Amen keto kenapa tusing pula di tegale dogen punyane pa? PAN BADRA: Aduh yen unduk di tegal iragane…. ARTAWA: Kenapa tegalan iragane pe? MEN BADRA: Nah jeg tagaran gen jani orain Putu pa. PAN BADRA: Nah sebenarne. Tegalan iraga suba makelo kaadep baang Jro Balian Pancer, Tu.. ARTAWA: Adi bisa keketo pa, adi bisa Jro Pancer ane ngadep? PAN BADRA: Sujatine bapa tuah tusing nyak tanah tegalan iraga adepa, nanging dayane Jro Pancer bes keliwat, bapa dadine kena paksa ngadep tanah tegalane. ARTAWA: Nah yan asapunika jani hen antiang, tiyang lakar ngwales karma majeng Jro Pancer, Antiang tiyang !!! PALET 6 Magenah ring pasar sane rame akeh anak jagi mablanja, irika akeh wenten dagan sate, dagang bibit juuk, miwah bibit duren ARTAWA sane sampun kelih sareng maadolan ring pasar ARTAWA: Om Swastiastu semeton tiang sareng sani meriki-meriki tampekin tityang, niki wenten punyan sane baru, sane unik. Meriki-meriki… Raris anake tame sane namekin Artawa ANAK 1: Napi sane punyan baru niki gus? ANAK 2: Sajan, ento tuah punyan plastik biasa dogen, ne ada yening mamula punyan plastik sinah lingkungan di jumah tiange lakar usak dadine. ARTAWA: Ibuk-ibuk sareng sami, punyan niki nenten ja punyan plastik sane biasane. ANAK 2: Napi maksud gus? Punyan plastik, tetep ja punyan plastik, patuh-patuh lakar ngae usak lingkungan. ARTAWA: Hais ibuk ibuk sampunan ngeraos kekenten dumun, punyan plastik niki nenten ja patuh sareng punyan plastik sane lianan satukan punyan plastik niki ramah lingkungan, tur mabuahne pasti enggal. ANAK 3: Nah amen keto ibuk lakar meli besik, tapi harus wenten jaminane. ARTAWA: Nah ibuk-ibuk sareng sami nenten perlu jejeh, jaminan tiange yening punyan niki nenten cara sane kebaosan tityang wawu, jinah ibuk-ibuk sareng sami jagi waliang titiang dua kali lipat. ANAK 1: Nah amen keto ibuk meli besik neh kal nyobak malu. ANAK 2: Tiyang masih lakar nyobak buk. ANAK 3: Tiyang patuh masih. Saget anake rame-ngeramean mablanja sik I Artawa. Sakemanten wenten kalih dagang sane iri nika wantah dagang juwuk miwah dagang duren ring pasar punika. DAGANG DUREN: Ih buk tingalin ja I Purnaya to laku sajan dagangane puk. SAFANG JUUK: Bih sajan kita merasa tersaingi ne Mbok, men iraga harus ngudiang jani nah? DAGANG DUREN: Ah orin gen nyanan kurenan awake, kurenan awake kan pecalang kesayangane Jro Pancer, nah bang ba ye nyanan ane ngelapor ajak Jro Pancer. DAGANG JUUK: Nah beneh to buk rencana ne becik asane buk PALET 7 Magenah ring jero Jro Pancer JRO PANCER negak di kursi ring arep jendela JRO PANCER: Aduh, jani kene rasane dadi bos gede nah, maan melog-melogan anak yang penting maan pipis, makejang tanah tegalan krama desa ne dini suba makejang bakat adep, ne jani tiyang pasti kal dadi balian nomer satu ring desa puniki hahhaha… I SADIA raris rauh sambilanga akhihane yangsur. JRO PANCER: Ada apa ne? SADIA: Ada berita baru jro! JRO PANCER: Berita apa ne yan? Adi jeg sepanan sajan mara ningehang orta di margi, nah jani tegaran ragane adeng-adeng ngorta. SADIA: Puniki jro, tiang I wawu polih nerima orta saking rabin tiange sane meadolang ring pasar. JRO PANCER: Men kenken yen kurenan Wayane madagang di peken? SADIA: Puniki tu ring pasar wenten anak baru sane tumben madolan irika, dagangane punika lais sajan. JRO PANCER: Men nyen suba keto apane ane soleh? SADIA: Nah ane paling soleh ento ia medagang punyan plastik jero, sakewala tusing ja punyan plastik biasa. nika wantah punyan plastik sane enggal pisan mabuah tur ramah lingkungan Jro. JRO PANCER: Badah tumben gelahe ningeh ada punyan plastik ane keketo. Nah yen keketo atin jani gelahe ka peken, ajaka meli bibit punyan plastik ane ramah lingkungan ento. SADIA: Ampunan dumun jro, santukan niki nenten ja indik bibit plastik kemanten. JRO PANCER: Men ada apa buin masalahne? SADIA: Puniki jro, jro eling dumun sareng Pan Badra miwah Men Badra? JRO PANCER: Bih nu lah inget, Pan Badra to kan anak ane maan metamba nunas pianak lanang mai sing? Nah yen sing pelih gelahe ento ngemang rare plastik ane abane ajaka Purnaya ajaka Duaja sing? SADIA: Jakti pisan nika jro. Nah sane mangkin anake sane madagang bibit plastik ento tusing ja lenan rare plastik ane baang Jro majeng Pan Badra ajaka Men Badra. JRO PANCER: Badah, tusing dadi depang ne, jani Wayan ngelah tugas, alih rare plastike ento orahang tiyang nagih nanem bibit plastik ento di tegalan tiange, apang bakat tiange mula punyan plastik ane ramah lingkungan lan ane paling penting ngematiang rare plastike ento, hahahha.. SADIA: Ngih jero yen asapunika tiyang jagi memargi ka pasar jagi antos tiang jero ring tegalan jerone. JRO PANCER: Nah mu adang-adang orahang dogen Jro Mangku Balian Pancer ane nagih. Pastika tusing ada bani nglawan. SADIA: Ngih tu tiyang gelungsur pamit mangkin. PALET 8 Magenah ring tegalan Jro Pancer, irika sampun akeh wenten entik-entikan plastik JRO PANCER sampun siaga mengantosan Sadia lan Artawa JRO PANCER: Ye, sampun rauh gus punika punapi sampun ngajeng gus? ARTAWA: Oh tiang sampun ngajeng nika jro, oh ngih langsung kematen wenten napi jro ngrereh titiang? SADIA: (nyeletuk) Oh sujatine Jro Pancer nunden awake mai anak wenten maksud tersembunyi. JRO PANCER: (sambilange nekep bibihne sadia) Oh ngih maksud tersembunyi tiange tiang jagi nunas tulung gus, anggo memula bibit plastik gus iriki ring tegalan titiang, tetujon tersembunyi tiiange, buah puniki jagi adep tiang, suud ento jinahne jagi angeen tiang mapunia anggen ngwangun karya ring pura ARTAWA: Oh ngih langsung kemanten ring dija genah tiyang mamula. mangkin JRO PANCER:Ngih mangkin pecalang tiange jagi ngatin gus JRO PANCER makisi-kisi ajaka I SADIA. JRO PANCER: Nah jani tujoin tongos anak ento memula, suud ento gelahe lakar nyemak arit lakar ngematiang anak ento. SADIA: Oh ngih jro, oh ngiring gus, genah sampun kecumawisang. Ritatkala I Artawa mamula plastik, Jro Pancer Raris mewali ngambil arit, Disampune Jro Pancer makta arit jagi ngematiang Artawa. Nadak Jro Pancer ulung lan angkihane sesek, Sadia Raris Melaib Ngereh pitulung JRO PANCER: Kenken ne? Apa ne ane ngeranayang? Adi bisa kekene? ARTAWA: Niki sane newasta karma phala Jro, Jro eling napi sane kabuat Jro duang dasa tiban sane lintang? Jero sampun loba nagih ngadep makejang tanah tegalan krama desa i riki. Tanah punika jagi jro tumbas mudah kal anggen jro memula plastik, makasami krama desa keni paksa mangda ipun ngadol tanah tegalan durene. Bapan tiange Pan Badra masih keni daya mangda ipun ngadep tanah ring Jro. Nah Jeni rasayang Karma Phala sane majalan. Plastik-plastik sane Jro pula mangkin mewali ngaryaning angkihan jro sesek tur ngemasin mati. Nah jani rasayang mangkin jro… JRO PANCER: Ampura…ampura…ampuraa.. Astawa.. Makasiamian punyan plastik sane wenten ring tegalan Jro Pancer Idup Lastas nyekuk. Nyegut, Nanjung Jro Pancer. Jro Pancer Nenten Mresidayang napi-napi. Wusan puika angkihane ngancan sesek lan Ngangsur mati Wusan Punika Sadia Rauh Nanging Nenten makta anak lianan sane jagi nulungin Jro Pancer SADIA: Suksma Gus sampun nulungin titiang, miwah krama desa sane lianan. ARTAWA: Ih maksud jro pecalang puniki napi? Ados Jro nenten tengkejut utawi sebet tatkala Jro pancer nenten kari? SADIA: Oh puniki nika gus, sampun sue tiang, sareng krama desane iriki sampun katindas sampun kasiksa olih Jro Pancer, tatkala tiyang ningehan gus mewali iriki tiyang sampun ngaryaning rencana mangda gus mresidayang ngaryaning rahayu jagate iriki. ARTAWA: Ngih ten punapi nika jro nika wantah tetujon titiyang ring mercapada iriki dados jatma sane nulungin jatma sane lianan. SADIA: Oh suksma atur tiang majeng gus Artawa. Ne mangkin Gus kayun dados kelihan ring desa punika jagi ngentosin Jro Pancer? ARTAWA: Ngih yening nika pinaka swadarmaning tityang dados jatma ring marcapada titiyang nerima, tahta sane jro icen. SADIA: Ngih sekat rahina ne mangkin Gus Artawa dados kelihan iriki. Lan binjang wenten upacara anggen menekin kelihan sane anyar ring desa puniki. ARTAWA: Ngih suksma jro, benjang tiang sampun sadia. PALET 9 Magenah ring Bale Banjar, akeh sampun anake mekumpul drika, makasiamian anak cenik gede, lanang istri tua bajang sampun siaga jagi nyingakanan kelihan sane anyar irika, akeh sampun bibit punyan plastik irika sane jagi kapula ring arep bale banjare. WAYAN SADIA sampun siaga jagi ngalanturan upacara SADIA : Om Swastiastu semeton sinareng sami mangkin, titiyang jadi nyinahang kelihan sanyar durene, kelihan sane sampun ngaoning Jro Mangku Balian Pancer, kelihan sane dumunan, kelihan sane loba tur makta sengsara, kelihan sane maparilaksana corah. Ngiring mangkin uleman kayun druene majeng ring Putu Artawa, galah kaaturang. ARTAWA: Om Swastiasyu Krama desa sane dahat wangiang titiyang. niki tiyang mangkin, Putu Artawa jagi ningicalang duka mangda jagat puniki setata ajeg lan rahayu. Ngih sane mangkin tityang jagi nglanturan upacara antuk memula punyan plastik. Sadurung punika punyan plastik puniki wantah punyan lastik san ramah lingkungan tur gelis pisan mebuah. Tetujon tiang mangkin mamula puniki irika mangda ring desa puniki sami nenten malih krama sane sengsara sane kiranagan pangan dumadak desa puniki dados desa sane setata rahayu. Ida dane krama desa, ngiring pulin punyanan puniki. Artawa raris mamula punyan plastik punika, raris katuutun antuk rama sane lianan, sakemanten wenten sane soleh kacingak, makasamian merasa kebus panes sane nenten ketulung. Sami angkihane sesek. KRAMA 1: Punapi niki jero kelihan? Tiang merasa sesek. KRAMA 2: Wenten napi sane iwang driki? Kebusnyane nenten ketulun. KRAMA2: Tulung Jro Kelihan, tulungin tityang.. SADIA: Tulungin sami niki jero, tiang pateh merasa kebih lan sesek iriki. Jero tulung tiyang jero, jero…jero…punapi jero dados nenten sesek…jero jero ARTAWA: Niki pinaka cihna jatma sane sane momo tur loba, sami sampun uning punapi iwangne ngangge plastik ring kahuripan. Sami mapikayun mangda gelis sugih sakemanten nenten nyingakin napi sane wenten ring kahuripan. Cihna Tri Hita Karana di gumi puniki sampun ical, sampun ilang mangkin sami jatma manusia nenten subakti teken Sang Hyang Widhi, Nenten Eling sareng semeton miwah nenten gupapira genah i raga melinggih. Sane mangkin jatma-jatma sane angkara loba jagi kelebur olih karma phala, olih sang plastik i riki hahahaha Makasamian punyan plastik sane wawu sajan kapula, idup latas ngerejet makesamian krama desa punika. Sami kacegut kapak-pak, kecekuk olih plastik sane hidup usan punika sami ngemasin mati  
N
Bali, rumasuk museum gumanti rumaket ring industri pariwisata era milenial. Maridabdab museum nenten sandang malih inklusif lempas ring analisis lan aplikasi tan pawates tan pakungkung. Museum marupa silih sinunggil sarana komunikasi ri telenging prejana milenial sekadi mangkin, inggihan patut katulengin kawigunannyane ring industri pariwisata. Metode panyuratan inggih punika kualitatif antuk ngawigunayang instrumen panyuratan mawentuk angket, saur pitaken, dokumentasi panyuratan antuk para panodia museum ring Bali. Pikolih panyuratan mitatasang inggihan makehan panodia museum sane sampun ngawit riwekas nyelehin museum inucap mawilang 52 persen, taler mawilang 52 persen pacang nyuratang pemargin ipune rikala nodia museum, 80 persen pacang nyobyahang kawentenan museum majalaran antuk internet,92 persen sampun tatas ring kawentenan museum sane pacang katodia tur sapa sira sana ngawangun, 60 persen pacang nyobyahang malih mantuka ring prajana siosan, 40 persen pacang mewali nodia museum inucap.  +
Pakibeh pandemi lan uger uger ngeninin protokol kesehatan sane kalumaksanayang gumanti mangawinang kareredan pangerauh ipun para wisatawane inggihan sayan surut taler wisatawan sane marerepan ring hotel. Pemeritah lan para pangusaha hotel ngalaksanayang makudang utsaha ngeninin bisnis layanan akomodasi. Silih sinunggil nyane sane sayan kasenengin olih para wisatawane inggih punika akomodasi sane ngulangenin, trepti lan ngaleganin, ngutamiang kalestarian palemahan, ngadohin kakosekan ritepengan pandemi Covid-19. Olih para pangusaha jasa akomodasi raris kawentenang glamping utawi glam camping. Kautamian layanan ring manajemen glamping inggih punika marupa CHSE (cleanliness, health, safety, lan environment sustainbility) ring suang suang departemen manajemen glamping inggih punika front office departement, house keeping departement, food and beverages departement. Pamilet ring parikrama puniki inggih punika maka sinamian pegawe glamping manajement ring Desa Wisata Kembang Merta. Desa wisata Kembang Merta sampun macihna tiaga mamarilaksana glamping rikale nyanggra para wisatawane riantuk pemargi CHSE.  +
Bali,taler inggih punika museum gumanti raket mapaiketan ring industri pariwisata era milineal 4.0. Maridabdab museum nenten patut malih wantah ekslusif lempas ring analisis lan aplikasi tanpa wates lan tanpa kungkung. Museum marupa silih sinunggil sarana komunikasi ri telenging prajana milineal rikenjekan mangkin, inggihan patut katulengin kawigunannyane ring industri pariwisata. Metode panyuratan inggih punika kualitatif ngawigunayang instrumen panyuratan mawentuk angket, saur pitaken, dokumentasi panyuratan antuk para panodia museum ring Bali. Pikolih panyuratan mitatasang inggihan makehan tamiu sane nodia museum inggih punika prajane sane sampun nyelehin museum inucap mawit saking orti mawilang 52 persen. Taler mawilang 52 persen pacang nyuratang pemargin ipune rikala nodia museum, 80 persen pacang nyobyahang kawentenan museum majalaran antuk internet, 92 persen sampun tatas ring kawentenan museum sane pacang katodia tur sang sane ngawangun. 60 persen pacang nyobyahang malih mantuka ring prajana sane siosan, 40 persen pacang mewali riwekas nodia museum inucap.  +
Tabuh Rah I/Panyapa Yadnya bébék putih jambul/ miber genah kalér kangin/ ngareresik dasa mala/ sor akasa duur pertiwi/ nglikub bayu apah téja/ yumiratang sunya resik/ ring ginati tembangnyané.  +
Titiang Titiang boya ja tiang Boya ida maraga dané Boya dané mawasta jeroné Boya jeroné mapamineh titiang Taler boya ida dané lan tiang malima batis titiang Titiang wantah titiang Sané tan lémpas lumampah ring titi tunggil Yadian ugal agil Titiang wantah titiang Sané ngungsi genahé tunggil Napi malih tininggal tinggil Titiang tan purun dados nadosang tiang Yadiastun mangkin sampun kalugra Titiang taler kakadosang dados tiang Maraga ida mapakayun dané makarna jeroné Mawasta dané mapanyingakan ida maulu tiang Ida, dané, jeroné,lan tiang mawak titiang :kadi tiang Sampunang titiang owaha Benggayang sampun kadi pawetuané Lugrayang yaning panamaya panumadian malih ring galah bénjang pungkur Titiang taler kantun dados titiang ;Benggayang sampun!  +
Kamus tigang basa inggih punika basa Bali, Indonesia miwah Inggris.  +
Pulo Bali akeh wenten kriya sastra sane madue taksu adi luhung. Kriya sastra punika minakadi marupa geguritan, kidung, miwah kakawin. Pangaptin titiang antuk Bali mangda prasida nyihnayang kawentenan kasusastraan Bali dados wisata sastra. Wisata sastra pinaka utsaha mangda para janane sareng malajahin daging susastra sane madue sarin-sarin kahuripan. Upaya wisata sastra anggen ngasilang guna kaya tanpa wates antuk perekenomian sane anyar.  +
DAMUH PANUNGKUL (Ni Kadék Widiasih) Sakadi pamargin toya Sané gumericik ring bongkol taruné Saja tis nréstés cegekang Anggo sayuban Apa buin tau Entéran suryané nengah geni Ring tengahing pemargin urip Karasa ngusapin damuhnyané Dot nesekin setata Ngiasaang tuuhné Sida setata ada dini Ri kala kenehé kajohin Ditu kebis kapedumang Marasa katungkulang Karangasem, 5-1-2008  +
Panyuratan puniki maduwe tatujon mitulengin pabligbag politik sane mapaiketan ring kawentenan gender ring kampanye luar ruang. Media kampanye luar ruang marupa genah sane pinih mapikenoh mangdennye prasida ngokasang makudang parindikan sane mapaiketan ring para calon inggih punika calon manggala praja taler angga parlemen, napi malih yening kapaiketang ring gender sane kantun marupa pikobet utaminnyane ring Indonesia. Gender ring parikrama politik Indonesia gumanti durung semare seantukan durung sumaih kasinarengan para lanang kalawan para istri ring parikrama politik. Parindikan puniki manados uratian utama media luar ruang kampanye para caleg sane marage istri rikenjekan Pemilu Legislatif 2014. Data ring panyuratan puniki kakeniang saking Badung, Jembrana, Klungkung lan Denpasar. Metode ngapupulang data kalaksanayang riantuk parekaman parikrama kampanye luar ruang sane madaging orti ngeninin gender. Selantur ipun metode deskriptif kualitatif kapilih rikala maridabdab data data panyuratan sane mapaiketan ring teori wacana lan teori gender rikala ngawigunayang bahasa. Pikolihan pamitatas mitegesang inggihan gender marupa silih sinunggil wacana ritepengan pamilihan calon wakil rakyat utaminnyane mantuka ring para istri mangda prasida ngamolihang kapitresna tur raris kapilih.Riantuk punika pangawigunayan wacana gender, semare ngeninin hak lan perjuangan mantuka ring para lanang lanang kajudi dados pilihan utama ritepengan mitegesang utsaha ngulati kasumaihan gender. Makudang carca pangawigunayan taler gumanti tatas nanging stata mapikelatang gender para istri pinaka sane kantun angulati hak ipune.  +
Sasuratan puniki mapitelebin praciri prama sastra sane mapaiketan ring raracikan kajegegan sane munggah ring Lontar Indrani Sastra.Raracikan ngeninin kajegegan manut ring lontar Indrani Sastra marupa tatamian budaya para laluhur sane sampun matunggilan ring kauripan prajanane ring Bali. Bali manados katloktah seantukan makeh pisan madue sasuratan sasuratan kune sane marupa tatamian budaya dwipa puniki.Panyuratan puniki ngawigunayang metode kapustakaan lan karya ring wawidangan taler kasarengin antuk metode deskriptif kualitatif.Teori sane kawigunayang ritepengan mitelebin data inggihan marupa teori pikenoh basa.Pikenoh ekoleksikan ngeninin kajegegan sane munggah ring lontar Indrani Sastra kangkat kawilah dados tatiga, inggih punika (1) pikenoh informatif, (2) pikenoh interaktif,(3) pikenoh imajinatif. Pikenoh informatif mapaiketan ring makudang informasi ngeninin tatanduran raramon kajegegan, nganinin sajeroning angga sane kangkat katambanin lan tata cara nambanin.Pikenoh interaktif kapanggih ring pabligbag Dewi Saci kalawan Rukmini.Sapunika taler pikenoh imajinatif kakeniang majalaran sapamarigunayan metafora ekoleksikon panggal buaya lan ekoleksikon Arjuna.  +
Wargi Bali sane magenah ring Desa Ubud, Kabupaten Gianyar kasengguh bilingual seantukan ipun prasida ngawigunayang makudang kudang basa. Masandingan ring basa Bali wenten taler makudang basa luir ipun basa nasional Indonesia lan basa dura negara sakadi basa Inggris, Jepang, Mandarin, Korea tur sane tiosan. Krama Bali rikenjekan mangkin rumasa meweh antuka mabasa Bali mewastu ipun ketah ngawigunayang basa macampur inggih punika basa Bali, basa Indonesia, Mandarin, Korea tur makeh malih basa siosan. Kasuyaktian puniki menawi mapitegesang kawentenan basa Bali sane senangkan kapinggirang. Panyuratan puniki matatujon angulati basa napi saluirnyane sane kawigunayang siosan ring basa Bali seantukan manut sane ketah lokalitas madasar ekologis gumanti dahat patut kapitatasin seantukan raket mapaiketan ring keajegan ngawigunayang basa Bali taler ngeninin wawidangan lan sekancan paiketannyane. Pendekatan sosiokultural sane kawigunayang ring panyuratan puniki tan sios kawentenan makudang basa lan paiketannyane ring kaajegan basa inucap. Metode kwalitatif marupa teknik observasi lan wawancara sane sumeken kawigunayang mupulang data lan informasi. Teori teori sane mapaiketan ngeninin ngawigunayang basa taler keanggen rikala angulati data. Pangulatian gumanti mitegesang inggian basa Bali sayan kapinggirang seantukan ring kawentenan makudang wargi dura negara sane magenah ring Desa Ubud. Desa puniki dados pagenahan wargi dura negara sane rauh tur jenek irika. Pariwisata, mapikuren matios wangsa, budaya, kasenian lan sane siosan ngawinang Desa Ubud kapilih dados pagenahan ipune. Kawentenan puniki raris mapengrabda pangawigunayan makudang basa.  +
Speech delay, silih sinunggil komposisi musik sakeng komponis istri Bali sane mapesengan Ni Nyoman Sraya Murtikanti. Mang Sraya, (nika pungkusan ipun) lulusan sakeng Institut Seni Indonesia Denpasar sane mangkin ngelanturan masekolah Master ring Institut Seni Indonesia Surakarta sampun akeh ngripta tur ngametuan musik kreatif sane kantun madasar antuk pakem-pakem tradisi. Speech delay, utawi lat mebaosan pinaka istilah umum nuju kasuksman sakeng anake sane lat uning ngeraos miwah mebabaosan sane nenten manut sareng yusan anake alit. Silih sinunggil semeton istri ne Mang Sraya naenin keni Speech Delay, sakewanten naenin keni pinyungkan lat ngeraos tur mabaosan, ipun medue kewagedan rikalaning ngelingan miwah madue rasa imajinasi sane becik. Kawentenan punika ngicenin Mang Sraya ide miwah inspirasi raris kabakta ring musik kreatif punika. Tabuh puniki nganggen piranti Gender Wayang. Polah palih tetabuhane madasar antuk pikobet-pikobet sane kametuang olih speech delay punika, raris kaolah miwah ketafsiran sareng wangun tekstual garapan minakadi: 1. Pikobet nganinin indik artikulasi babaosan kacihnayang olih katik panggul gender sane kaanggen nepak daun gamelan gender wayange punika. Yadiastun ring serahinane katik panggule punika nenten naenin kaanggen nepak bilah-bilah gamelan. 2. Pikobet basa reseptif (input) utawi mirengin babaosan, miwah ekspresif (output) utawi mababaosan kacihnayang antuk sistem estafet utawi magiliran. Ring tabuh gender wayang sane umum, tata cara gegebugannyane kamargiang sinarengan, sakewanten ring garapan puniki tata cara gegebungannyane kamargiang slegenti utawi magiliran. 3. Madue kewagedan ring daya imajinasi becik, kakantenan antuk melodi sane setata metiosan ring sekancan piranti gamelan gender wayang. Indike puniki mabinayan sareng gending gender wayang sane sampun ketah kamargiang nganggen melodi asiki inggih puniki wantah melodi polos lan sangsih. Ring tabuh puniki, sang pangripta ngepah tetabuhane antuk petang (4) pepalihan. Ring sekancan pepalihan nyihnayang ide miwah bantang utawi unteng sakeng garapan tabuhe punika. 1. Ring pah-pahan kapertama, nganggen katik panggul gender sane kakawitin sakeng kantilan I antuk nyuarayang melodi sane bawak, tur kaulang-ulang. Raris juru tabuh kantilan I nepak asiki nada ring piranti pemade I sane matatujon mangdane juru tabuh pemade I prasida ngelanturan tetabuhane antuk ngamargiang makudang-kudang melodi sane sane metiosan sareng melodi bawak kantilan I. 2. Ring pah-pahan kaping kalih nganggen tempo utawi mat sane sedeng. Wenten malih pah-pahan melodi sakeng pemade sareng kantilan. Kantilan nabuhang 2 nada nyilih asih nganggen tempo becat miwah sikut sane mabinayan. Ring selagan melodi punika, pemade ngicenin aksen pinaka ceciren nguncab majeng ring melodi kantilan. Raris kelanturang antuk melodi sane akehnyane kutus kajar, jajaran suarane punika nyilih asih tur selegenti katabuhang. 3. Ring pah-pahan sane kaping tiga, nganggen mat sane banban raris sekakidik mecatang. Ring wawidangan puniki, sang pangripta nganggen 1 melodi sane pateh sakewanten tetueknyane ring dinamika risajeroning sekancan piranti gender wayang punika. Raris kelanturang antuk nulad silih sinunggul tabuh gender wayang sane mawasta Angkat-angkatan. Gending angkat-angkatan pinaka silih sinunggil tabuh gender wayang sane kaanggen rikalaning ngambelin wayang tatkala nuju genah meperang. Ring gending puniki wenten kalih soroh melodi matiosan sane katabuhang olih tangan ring tengen miwah tangan ring kiwa. Pola melodi Ring tangan kiwa nganggen nada 4 kajar sane terus kaulang-ulang ngantos puput. Ring tangan tengen sayan lincah tur variatif ring sajeroning nadanyane. Indike puniki sekancan pirantine punika madue melodi sane mabinayan sakewanten sujatine sami saling mapaiketan dados asiki. Indike punika sane kawastanin polifoni. 4. Ring pah-pahan kaping pat. Nganggen teknik polimetrik wastannyane. Ring sekancan piranti gender wayang punika nganggen makudang-kudang sikut birama sane matiosan. Kantilan I nganggen mat 5/4, pemade I nganggen kajar 10/4, kantilan 2 nganggen ¾, pemade 2 nganggen 6/4. Ring ailehan, samian piranti gender pacang macepuk ring ketukan kaping 30. Sekancan piranti gender medue lengkara nada sane matiosan, sakewanten pacang katemu ring ketukan 20. Piranti gender punika pacang katemuang antuk angsel-angsel sane mirip. Raris pinaka panguntat tetabuhan kadagingin kebyar antuk jajaran nada sane matiosan sakeng kantilan sareng pemade. Karya tabuh kreasi Speech Delay puniki sampun kapentasang ring festival Musik Kreatif Kuno Kini duk warsa 2020 (kalih tali kalih dasa). Tabuh-tabuh tiosan sane karipta olih Mang Sraya prasida kapiarsayang ring kanal Youtube Sraya Murtikanti.  
Idup tentram Lan bagia malarapan antuk tri Hita Karana. Iraga pinaka manusa sane madue pabinayan,nanging iraga patut eling ring semboyan "bhineka tunggal ika"tegesnyane yadiastun mabinayan nanging iraga pateh dados asiki. Sampun sepatutne iraga saling asah,asih,asuh menyama beraya sareng anak tiosan. Ring zaman modern puniki, ngiring iraga sareng sami ngukuhang pikayunan pasawitran iraga sumangdane iraga prasida mikolihang idup tentram Lan bagia malarapan antuk ajahan Tri Hita Karana. Tri Hita Karana inggih punika tiga hubungan sane harmonis Majeng ring Ida Sang hyang widhi wasa ( Tuhan Yang Maha Esa). Hubungan harmonis ring sesama manusa. Hubungan harmonis ring palemahan minakadi entik-entikan miwah baburon. Ngeninin tetiga indik punika iraga pinaka manusa sane madue pabinayan minakadi pabinayan antuk Suku,adat- istiadat,budaya,miwah agama,sampun sepatutne iraga nenten saling ejek,nenten saling Hina, ngiring iraga sareng Sami saling ajak,miwah saling bina, ngiring saling hormat menghormati,saling wantu-ngewantu,Antar umat me- agama wangun karakter sane becik ring soang-soang raga. Yadiastun iraga iraga beda agama,punika nenten je dados halangan antuk ngukuhang pikayun masawitra. Inggih yening punika sampun prasida kalaksanayang sinah iraga pacang ngemolihang idup sane adung utawi becik.  +
Makudang carca basa ring wawidangan Green School patut kapikayunin, utamin ipun pupulan Green Ekoleksikon seantukan Nyihnayang sekancan utsaha utama ritepengan ngalestariang kearifan lokan budaya Bali. Panyuratan puniki ngawigunayang tata cara kualitatif deskriptif. Data kakeniang mawit saking wawidangan pangajah ajah Green School Bali riantuk ngawigunayang metode observasi lan saur pitaken. Pikolihan panyuratan mitatasang inggihan katagori gramatikal ring leksikon " hijau " tan sios nomina lan verba sane marupa kata dasar lan frasa. Inggihan konstruksi sintaksis " hijau " ring Green School Bali madue leksikon natural, imban ipun frase verba sekadi " bambu hitam" lan frasa verba sekadi "megambel jegog", "ngambelang jegog" . Inggihan dimensi praksis sosial ngeninin ekoleksikon hijau inggih punika dimensi idiologis,dimensi sosiologis lan dimensi biologis. Panyuratan puniki taler prasida ngawewehin sekancan utsaha ngalestariang pidaging kearifan lokal ngeninin pangajah ajah internasional ring Bali.  +
Pangulatian puniki katulengang ring analisa leksikon saking baos 'destroy' ring basa bali. Data ngeninin pangulatian puniki kakeniang saking makudang baos ring basa bali sane madrebe teges sane semare mantuka ring baos 'destroy.’ Sasampun prasida kapupul data raris kapitelebin manut entitas, kategepannyane, lan parilaksana sane mapaiketan ring leksikon baos 'destroy' inucap. Pangulatian punika raris kapitatasang riantuk deskriptif. Manut pamitelebnyane, makudang baos ring base Bali sane maduwe teges pateh ring baos 'Destroy' inggih punika Ngencakin, Ngremukin, Nguwugang, Menyahin, Nglidekin, Ngededekang, Ngregreg, Nyakcakin, Nyetset, Mesbes, Ngincuk lan Ngenyagin. Makesami baos inucap madrebe pangartos sane pateh nanging mabinaan teges manut pangawigunannyane.  +
Fotografi lanskap ngranayang iraga glindang-glindeng genre puniki. Punapi malih yening wenten pastika aget magenah ring genah sane ngelah destinasi sane luung ape buin paek lan liu kebedaan care sane iraga gelahang. Gambar puniki kaambil ring Yeh Malet magenah ring Kabupaten Karangasem Bali. Segara Yeh Malet sujatinyane nincap teken segara Wates, karna bias selem sane mantulkan cahaya. Pepes liwat popularitas, asiki aspek uli suatu daerah ngamolihang eksposur lan sesai iraga nenten nyingakin liu lapis kejegegan sane teka sewai wai. Nenten segara bias selem popular sane ganeng, nanging ring dina wengi, kehurioan Desa kari mejalan.  +
Tari Topeng Wong ring Pura Taman Pule. Ritatkala nyanggra upacara Nyepi. Selanturnyane ring Living Maks Of Bali. Karya-karya foto sane kaambil olih Man Butur puniki inggih punika kawentenan ring utsaha artikel "Dancing Memories Of Wayang Wong" Olih Sawidji Gallery.  +
Guardian inggih punika pinaka rangkaian foto utawi gambar selem putih Man Butur Suantara melalinin toya. Ritatkala jatma mirengang toya, ring pikeneh iraga punika katuju ring sekancan sane marupa lan masifat indrawi lan visual. Iraga sareng sami mangenehang warna biru lan sareng sami nyeritayang sujatine keneh sane belus. Ring wewidangan soang-soang, toya pinaka segara, danu, gentuh lan embun. Ring keneh iraga punika pinaka nyeng, belus, bedak, lan tuh.  +
Gunung Agung kacingak saking Mahagiri. Fotografi lanskap sida ngamedalang rasa seneng yening ragane nyelehin baga puniki, utamannyane ri kala ragane magenah ring genah wisata sane sida dangan tur nenten sue katuju sakewanten akeh madue pabinayan. Makaasami genah ring jagat puniki madue kalanguan. Puniki teknis pisan, teknik eksposur nol sida nyujuh dasar-dasar pencahayaan ring fotografi, malarapan antuk imba sane luih saking Fotografi Lanskap ManButurs.  +
Mapupul karya gambar selem putih olih Man Butur sane kasobyahang antuk makna lan nilai taru punika. Man Butur Suantara kapitakenin olih Sawidji Gallery antuk artikel "I Hear You Tree". Sajeroning ring makudang-kudang babligbagan ngenenin indik kesaktian lan kawentenan Taru ring kahuripan manusa.  +
SAKSI (I Nyoman Manda) 1. Suba abulan Pan Sarka ajak I Kadék Nara matahan di kantor polisi. Pan Sarka matahan karena masiat ajak Pan Gigir di carik ngrebutin yéh. Nanging sing ja yéh pesan ané dadi karena ia kanti miyegan tur Pan Gigir ngemasin mati karena satondéné mula ada bibit yeg di jumahné. Umahné démpét. Unduk paling maluné Pan Sarka maan maplungguhan ka Pan Gigir karena papah nyuhné ngenjor ka umahné kanti yén hujan raab ambengan balé danginé cocora. Pan Gigir pedih karena ia tuah ngelah nyuh ento duén apuhun. Yén dadi apang papahné duén maenteb sing ja kanti nyuhné. Suba kéto unduk pianakné curu luh miyegan di kayehan saling simbingin ngrebutin anak teruna di désané. Pianak Pan Sarkané Nyoman Kerti magélanan ajak I Kadék Nara nanging pianak Pan Gigiré masi dot japin ja ia suba sing enyakina. Jengah ia kanti ia ngalih pangégér-ngégér ke désa Bet Ngandang di Sanur. Baan jengahné ia ngékrék yeg kanti tuludanga dugas mabalih arja di Samplangan. Petengné di mulihé Ni Suri nglekas dadi bangkung nglumbih I Kadék Nara ajak Ni Kerti ané sedeng kadaut mabesikan majalan. Untung masi I Kadék Nara nawang di pesilatan carané mapas léak pangéténgan pengiwa bangkung ané buka kéto. 2. ”Pa dahar nasiné,” Kadék Nara ngenjuhang ompréng nasi rangsumé sig bakal matuané. ”Madahar suba malu, bapa sing makita madahar,” Pan Sarka makéséran negak karena leguné liu pesan. Japin ja lemah tur tengai di sél tahanan leguné liu pesan. ”Tiang masi sing makita madahar,” Kadék Nara makéséran negak. Ia buin ngejang ompréng rangsumé. Depang suba ia nglipetang buin ompréng rangsumé. Biasané gélané, pianak Pan Sarkané ané ajak bareng matahan kaléjani biasané suba teka ngaba nasi. ”Dadi I Nyoman sing teka kali janiné?” Pan Sarka makeengan karena biasané pianakné ané luh suba teka ngaba nasi ajak kurenané ka asrama polisi tongos iané matahan. ”Miriban ada apa jumah,” Kadék Nara nyahutin tur ngésérang omprengé ka paak jelanan sélé. ”Apa miriban bakal énggal manyi di carik padiné suba patut anyi jani,” ”Miriban kéto Pa,” ”Yén sing ada sengkala buka kéné miriban raga suba maan ngadep padi jani,” Pan Sarka bengong nepukin polisi ané sedeng latihan masilat di alun-alun asramané. Inget ia dugas nongosin yéh peteng nuju Kajeng Kliwon di carikné... 3. ... Peteng bulan dedet di carik dingin pesan suba nyaluk tengah lemeng ia sedeng nongosin yéh. Liu anaké nongosin yén kéto masih Kadék Nara carikné sing ja joh pesan tekén carik Pan Sarkane. Yéhé jani cenik pesan. Jani petengné mula subaké dini maan eduman ngembakang yéh di pemaruané di Dugul Subak Delod Pangkung maan eduman petengne tur gedén yéhé ané dadi kaembakang ka cariké tuah apatin saplar ento masih katatasin baan dedauhan kelian subaké. Di hulun carik Pan Sarkané ia maepahan ajak pisagané ane mula sing iyeng tekén ia. Ping kuda kadén suba ia majengilan ajak Pan Gigir karena kondén patut dedauhan ia ngembakang yéh jeg suba embakanga tembukun iané mawinan yéhé ané ka tebén jeg seret duén. Karena ngelah timpal ané demen wig duén ento karenané Pan Sarka ané maan eduman yéh di sawatara jam kutus peteng kanti jam satu sing bani magedi uling tongos tembukuné apang sing nyén buin embakanga empelan yéhé. Karena ngancan peteng ngancan nguyuk-nguyuk Pan Sarka nongosin yéh. Nyaruang ngilangang kiyapné sambilanga masi macekéran sinom apa ja kenehné kéwala pesu duén munyiné granggang-grenggeng. Kéto masi bakal mantuné ané carikné sing ja joh pesan uling tongosné masi granggang-grenggeng nyaruang kiyapné. Kelipan endih rokon mantuné maklenyar ngenah di petengé kadi kliukan kunang-kunang ané liu makeber malinder ngrancah petengé. Miriban suba nyaluk tengah lemeng dinginé ngrasuk pesan ka awakné ia menekang kambené apang nyak buka kasaputang awakné grenyenga tekén dinginé. Kupingné setata suba waspada tekén krocokan yéh uling tembukuné ané macebur ka carikné. Yén sada nyenikan munyiné miriban ada ané sing bérés tekén empelan di luanan wiadin anak ané ngelah carik di hulu Bani ngancuk ngedénang sombah yéh ana ka carikné. Apang buka ada piteket duén biasané ia mageluran duén. ”Dadi nyenikang kecoran yéhe?” yén kéné ia mamunyi ada suba nyahutin. ”Ada sing anak ngembakang yéh miriban kuping awaké dingin,” ento biasané munyin odah Gangsar ané ngelah carik telung tuluk di hulu samping carik Pan Sarkané. ”Kadén tiang ada ngembakang yéh,” ”Tingalin ja yén ada bani kéto laporang duén ka klian subaké apang débelanga ia kena dosa,” kéto ada anak muani masahut di betén danginé. Di carik yén suba masan ngeek jeg suba ramé duén. ”Pan Nengah ada mako baang ja tiang ngidih apa tiang dadi engsap ngaba mako tuh bibihé sing maan maciplakan,” timpalné ané di tebénan masahut lantas nyagjag sig Pan Sarkané ngidih mako. Kéto mula di carik saling paras-paros pesan ajak timpal nyaruang dinginé ané suba ngancan ngregek ka awaké. Maan mabriakan saling sahutan buin jahan lantas sepi jangkep karena dingin tur petengé suba kaléwat. 4. Sedek Pan Sarka uyuk-uyuk di pundukané makesiab ia ningeh munyi us...us...us magausan di tembuku pemaruan yéhé. Adéng-adéng ia matolihan tur majinjikan bakal bangun nyeeb ka pamaruan yéhé. Nyangetang ia makesiab karena ada mejedengan selem ngelumbih pemaruan yéhé. Bangun ia mirig pundukané sada nyongkok nganggar madik maakin apa ento majedengan selem nglumbih pemaruan yéhné. Ngancan paak ngancan seken tepukina ada bangkung ngelumbih pemaruan yéhé lawut ngempet yéh ané bakal ka carikné. Magkleteg sanget di kenehné ené sing ja bangkung biasa ené pasti bangkung lelingsén. Ngudiang bangkung bisa ngembakang yéh tur ngempel jalan yéh ané ka carikné. Adéng-adéng ia mirig pundukan tur sayaga bakal nyempal bangkung jelé totonan. Iteh tur gemes pesan bangkungé ngempel yéhné. Madehém ia apang sing nyén némpong anak uling duri sing ksatria adane. Mara ia ngadehém matolihan bangkungé ento sing baanga selah galah buin jeg makecos Pan Sarka bakal nyempal bangkungé. Mara kéto bangkungé jeg makirig bangun numbrag bakal nyagrep Pan Sarka ané sahasa nyempal déwékné. Pan Sarka masi makirig masang kuda-kuda sahasa nganggar madikné. Tan panehen sagét bangkungé makecos nyagrep nanging Pan Sarka makliesan ka tengawan mawinan ngelongsor bangkungé maplisahan di pundukané. Pan Sarka nyagjag nanging bangkungé suba mabading mrutu batis Pan Sarkané. Aget Pan Sarka makliesan makecos malinder baduur maan ngampés tundun bangkungé aji madikné. Getih mabrarakan muncrat uling tundun bangkungé. Karena ia matatu bangkungé ngancan galak lantas buin ia makecos malinder baduur maan ngampés tundun bangkungé aji madikné. Gusti mabrarakan muncrat uling tundun bangkungé. Karena ia matatu bangkungé ngancan galak lantas buin ia makecos nyagrep. Pan Sarka nandalang madikné di batis bangkungé. 5. I Kadék Nara makesiab ningeh ada anak magrudugan di carik bakal matuané. Ia nyagjag nganggar madikné. Kéto masi anak ané lénan. Aéng kesiabné karena ia nepukin bakal matuané sedeng majadeng ajak bangkung ané suba mauap getih. Bangkungé buin nyagrep nanging Pan Sarka suba sayaga tur nyempal bungut bangkungé. Megausan munyinbangkungé. Pan Sarka buin ngayunang madikné nyeken pesan ngenén baong bangkungé. Kadék Nara makita nulungin bakal matuané nanging bangkungé suba ngatékol baongné ngrejeng ngasén. Seken ia nepukin bangkungé ngaséksék karena ada masi sinar bintang di dedeté ané nyunarin nyihnahang bangkungé ngasén. Sing maan anaké matakon tekén Pan Sarka uling dija tekan bangkungé sagét ia nepukin bangkung ané ngaséksék ento adéng-adéng tendasné masalin rupa dadi tendas jlema ... ngaséksék adéng-adéng kanti suba teked ka tangkah parubahané. Ia nyerit. ”Léak nglekas,” mara ia majeritan kéto mara ngeliunan anak ané nongosin yéh pada megrudugan teka nanging bangkungé suba dadi jlema. Ia maakin Pan Sarka ané ngejer ngisi madikné tur neneng bangkung ané ngasén tunian suba dadi jlema sing ja lén tuah Pan Gigir. Sirahné suba tékol, sing suba makisikan mati ngaséksék. Liu anaké maakin tur matakon. ”Ngudiang awaké kanti nyempal Pan Gigir?” Pan Sarka nguntul sing nyidaang mamunyi. ”Béh mati suba ia,” ada ané ngisi limané ngabag awakné ané suba dingin pesan. ”Sing...sing... Tunian Pan Sarka masiat ajak bangkung,” Kadék Nara ngejer mamunyi. ”Sajan pesan munyin Kadék Narané icang masi nepukin buka kéto,” ané lénan nyekenang. ”Eda cai ngawag ngomong masiat ajak bangkung dueg pesan awak truna maboya ngaé munyi, masiat ajak bangkung buktiné Pan Gigir ané suba sempala,” Pan Semprog nyama mindon Pan Gigiré sada ngambrés ia ngomong karena ia maan masi marebat ajak Pan Sarka masi baan unduk yéh. ”Tiang ané seken nepukin Pan Sarka sagrepa tekén bangkung selem,” Kadék Nara senu ngejer ngomong karena ia seken pesan nepukin kénkén aéng gausan bangkungé nyagrep Pan Sarka ané kanti nyaréndéng ka cariké. Jani liu suba anaké teka nakonang undukné kanti pan Gigir nyelempang sing maangkian di pundukané. ”Karena ajak mekejang matakon kénkén undukné kanti Pan Gigir mati dini, baang tiang nyatua lamun jatiné. Nah soal percaya kén sing percaya ento soal raga raga ajak makejang. Sedek tiang nongosin yéh jeg teka bangkung nyagrep paukudan tiangé mrutu tur mamuuk nyarap. Kadesek buka kéto. Tiang nglawan bandingan tiang mati nyaleketék. Dadiné tiang miyegan nah madik tiangé ené maan nyempal baongné. Sing tawang tiang sedek ia suba ngasén betén seken pesan tepuk tiang bangkung. Ento I Kadék Nara lan timpal ané lénan ané bareng nepukin adéng-adéng uling sirah kanti ka batis bangkungé nglekas mabalik dadi manusa ané sing ja lén tuah Pan Gigir...ento tingalin ejekané...enjekan bangkung,” Pan Sarka nudingang enjekang bangkung di pundukané. ”Dueg pesan cai ngarang satua ajak dua, icang sing percaya jani bakal laporang icang ka keliané apang laporanga ka kantor polisi,” kéto munyin Pan Semprog lantas ia magedi ngambrés. Guminé suba sada galang kangin anak liu nawang kénkén tingkah Pan Gigir makejang nawang buka kakuren ditu bisa ngliak kanti panakné ané bajang masi bisa ngeréh. ”Tiang bani masumpah di Pura Kahyangan Tiga tur dija ja patutné tiang masumpah karena seken pesan Pan Sarka nyempal bangkung sing ja nyempal Pan Gigir,” ngretek gigin Kadék Narané mamunyi. ”Patut pesan awaké bani dadi saksi nepukin Pan Sarka tuah miyegan ajak bangkung sing ja nyempal Pan Gigir,” ada masi ané lénan nyekenang karena ia masi nepukin buka kéto. ”Ngudiang sing seken cara munyin tiangé busan dija tiang bani masumpah kayang katurunan tiangé apang sing nepukin rahayu yén tiang mamunyi bogbog wiadin ngaé-ngaé,” ”Ené nyata enjekan bangkungé angga masi saksi,” ia lantas nuding enjekang bangkung di pundukané,” ia lantas melahang enjekan bangkungé apang sing jejeka tekén anak lénan satondén binjahan polisi wiadin prajuru adat ané teka apabuin Pan Semprog suba ngambrés ka umah kliané. ”Nah kénkén ja patutné...tiang tuah nyempal bangkung kanti mati tur tiang nepukin ia sakabedik maubah rupa dadi jlema yén sing peraya tekén munyin Kadék Nara lan timpal ané tuah bareng nepukin depang suba Hyang Widhi ané matutang... 8. Pan Sarka makesiab di sélné karena ada poilisi ngaukin ia... Polisiné ngorahang ada anak uling LBH bakal nulungin ia méla prekarané. Ia bangun adéng-adéng tutuga tekén Kadék Nara ané masi bareng kaukina tekén polisiné. Ia makeengan di kenehné iraga tuah nyalanin hidupé ené, tuah di laksana mula gelah manusané nanging Hyang Widhi Wasa ané setata matutang pelih tekén singé. Jani ada masi anak ané milu mabéla marep tekén déwéké. Ia majalan adéng-adéng. Ditu di bucun gang kantoré ada anak ajak telu ngantosang déwékné ngaba tas koné team pembela uling LBH. Ia sing nawang apa ento LBH nanging kacunduk di kenehné yén suba patut-patuté ento bakal nyungkemin raga. Keteban sepatun polisiné nglentingin kenehné. Ia nolih Kadék Nara majalan adéng-adéng nugtug polisiné. Padalema calon mantuné dadi milu nyagjag dugas ia miyegan ajak bangkungé tur ia seken pesan nepukin bangkungé nglekas adéng-adéng buin dadi manusa ané madan Pan Gigir musuh babuyutané ané setat iri marep tekén déwékné. Egar pesan ia nyak dadi saksi kabanding ané lénan ané bareng nepukin bangkung mawalik nglekas dadi manusa. Tresnané tuah bisa mipilang ané melah. Makejang magrudugan di kenehné dadi kéné suratan nasib ané tepukina mula lacuré sing dadi kelidin sing nyandang seselang buin karena suba kasurat tuah buka kéné lakon hidupné jani. Ngancan liu pablibagan ané singgah di kenehné anẻg ada pemutus utama tuah patut anẻ bakal nyungkemin karma di jagatẻ. Pondok Tebawutu, Agustus 2013  
P
BTW Edutech, perusahaan edukasi digital ane ngelah pikenoh nulungin muride apang bisa lolos seleksi masuk perguruan tinggi kedinasan, perguruan tinggi negeri, CPNS lan TNI utawi POLRI.  +
Wong wreda gumanti dangan keni hipertensi seantukan makudang pratingkah ngupadi kauripan sane nenten sandang raris kalaksanayang makesuen, kategepin malih antuk stres sane kawetuang olih katunan pamidep kareredan ring angga, pauahan ring paiketan sosial, pikobet ekonomi, panyungkan degeneratif lan ngeyunang tamba makesuen. Faktor risiko hipertensi prasida kawetuang olih stres. Mikamkamin stres prasida kalaksanayang mejalaran antuk campuhan Terapi Seni Kreatif inggih punika matembang,ngambar lan masatua sane madrebe puara relaksasi. Panyuratan puniki madue tatujon nyelehin puaran Terapi Seni Kreatif mantuka ring tincap stres lan tekanan darah sane niben wong wreda sungkan hipertensi ring Desa Kesiman Kertalangu, Kota Denpasar, Bali, Indonesia. Panyuratan puniki marupa panyuratan eksperimen semu antuk disain pre-test lan pos - test. Sampel sane kawigunayang inggih punika mawilang 63 diri wong wreda sungkan hipertensi sane keneng stres ringan lan sedang, ngawigunayang teknik sampling acak saderane, kapah dados tigang baga suang suang baga mawilang 21 diri wong wreda.Tincap stres hipertensi kapidabdab ngawigunayang The Stress Assessment Questionnaire lan pangukuran tekanan darah ngawigunayang manometer. Pikolih utama panyuratan mitegesang inggihan Terapi Seni Kreatif prasida mangirangin stres wong wreda sekadi signifikan minakadi p value 0,000 :0,05. Samerate tekanan darah antuk Terapi Senin Kreatif prasida tedun manados d. Pikolih uji wilcoxon mitatasang nilai p nilai tekanan darah ( sistole; diadtole) antuk matembang (0.002;0,014), masatua ( 0.009;0,008)lan ngambar (0,016;0,011) - 0.05. Artos ipun wenten puaran terapi inicap mantuka ring tekanan darah wong wreda. Pikolih analisis ancova mitatasang tan wenten pabinaan tekanan darah sesampun intervensi mantuka ring wong lansia ( p value 0,244-0,05 ngeninin sistol). Puniki mitatasang inggihan sawilang intervensi madrebe puara sane semare nedunang tekanan darah. Terapi Seni Kreatif ngawetuang rasa relaksasi rikalaning ngalakonin parikrama seni inggih punika ngawinang rasa tenang tur ngembasang rasa sayan waras. Panyuratan salanturnyane mantuka ring krama patut sayan kalimbakang kawilangannyane, taler gumantin dahat kalaksanayang utsaha nincapang pawarah ngeninin kawigunan Terapi SeninKreatif mangda sayan prasida nedunang tincap stres lan tekanan darah wong wreda sane katiben hipertensi.  
Tatujon: Stres sane nibenin wong wreda mawit saking rasa katindih, ajerih lan jejeh sane kaembasang olih stresor marupa paobahan ring angga, mental lan sosial wong wreda sane makta panglahlah mantuka ring pamineh ipune tur mapuare ngawetuang panyungkan. Maridabdab stres wong wreda prasida kalaksanayang riantuk Terapi Reminiscence sane ngawigunayang memori lan kenangan sane sampun lintang antuk nyaganin kesehatan mental wong wreda. Panyuratan puniki maduwe tatujon mangda kauningin pikenoh Terapi Reminiscence mantuka ring wong wreda. Metoda: Desain ngeninin panyuratan puniki inggih punika quasi - experimental inggihan monequivalent control group design. Sampel minakadi 34 diri wong wreda kajudi riantuk purposive sampling, kapah dados kakalih inggihan 17 diri wong wreda pinaka kelompok perlakuan,17 diri wong wreda pinaka kelompok kontrol. Data kapupulang riantuk ngawigunayang Stress Assessment Questionnaire (SAQ). Pikolihan; Pikolihan mitelenging uji independent sample t-test tincap kawigunan 95 persen mitatasang kawentenan pikenoh sane tingglas Terapi Reminiscence mantuka ring stres wong wreda. Pacutetan: Parikrama masatua kalangenan ring duk galah sampun lintang prasida ngawantu wong wreda matimbang wirasa sinambi ngamedalang unteng pikayunannyane mantuka ring kulewarga lan pasuwitrannyane mawastu wong wreda prasida natingin stres ipune.  +
Tatujon pangulatian puniki tan sios angulati lan mitatasin punapa punapi pikenoh tincap kaweruhan,investasi lan ekonomi mantuka ring kawentenan katiwasan ring Kabupaten Karangasem. Wawidangan puniki kajudi dados genah pangulatian seantukan rauh mangkin Kabupaten Karangasem kantun kasengguh madrebe tincap katiwasan sane ngalangkungin maka akutus Kabupaten siosan ring Provinsi Bali. Observasi non-partisan ngawigunayang data sekunder sane kamolihang ring Badan Pusat Statistik Provinsi Bali lan Badan Pusat Statistik Kabupaten Karangasem kadadosang pamargi mupulang data sane kapilih ring pangulatian puniki. Data tincap kaweruhan,investasi, ekonomi lan tincap katiwasan sane kapupulang ngawit warsa 2010-2019 raris kaselehin ngawigunayang teknik analisa regresi linier berganda. Manut pangulatian raris kapanggihin gumanti tincap kaweruhan, investasi lan ekonomi maka sami maduwe pangerabda sane dahat mantuka ring tincap katiwasan ring Kabupaten Karangasem. Tincap kaweruhan,investasi lan ekonomi mapikenoh negatif lan signifikan ring indik katiwasan. Variabel sane madrebe pikenoh utama katiwasan ring Kabupaten Karangasem tan sios ngeninin investasi.  +
Para istri pinaka ibu ring kulawarga sapisanan taler ngambil pekaryan mangda prasida ngemolihang sekaya mitegepin napi sane kabuatang kulawarga ipune. Kauripan para istri manut ring pangulatian puniki gumanti mapaiketan ring tincap kaweruhan, kasumekenan mekarya lan yusia. Tatujon pangulatian puniki tan sios mitatasin sapunapi gumanti kaweruhan, kasumekenan makarya lan yusia makta pikenoh ring kauripan para istri. Pangulatian puniki kalaksanayang ring Desa Bongkasa,Desa Bongkasa Pertiwi lan Desa Sangeh Kabupaten Badung. Data kapupulang antuk observasi lan wawancara terstruktur, makawinan data sane kawigunayang marupa data primer lan skunder. Sampel mawilang 98 diri ngawigunayang metode proportional random sampling. Teknik analisis ngawigunayang regresi linier berganda. Manut pangulatian puniki kacihnayang gumanti tincap kaweruhan, kasumekenan makarya lan yusia sinarengan mapikenoh ring kauripan para istri ring tigang desa inucap. Kaweruhan lan kasumekenan makarya maka kalih ipun ngawetuang pikolih sane pinih utama ring kauripan para istri. Ngeninin yusia tatas nenten gumanti mapaiketan ring tincap kauripan para istri ring Desa Bongkasa,Desa Bongkasa Pertiwi lan Desa Sangeh, Kecamatan Petang, Kabupaten Badung.  +
Mapikuren pada gelahang gumanti pemargi sane durung ketah kalaksanayang ring desa. Pemargi mapikuren sane sampun ketah kemargiang tan sios mapikuren biasa inggih punika sang meraga istri matilar saking kaluwarga ipune raris karanjingang ring kulawarga sang lanang. Taler ketah kemargiang mapikuren nyentana inggih punika sang maraga lanang matilar saking kulewarga ipune raris ngeranjing dados kulewarga sang meraga istri. Makekalih pamargi punika mawit saking penampen budaya kapurusa utawi patrilenial sane kantun kasungkemin olih wargi adat ring Bali. Mapikuren pada gelahang medasar antuk keadungan purusa predana seantukan meweh antuka ngemargiang mapikuren sane sampun ketah awinan sang mapikuren sami sami merupa sentana tunggal ring kulawarga ipune. Antuk pangulatian raris mabukti mapikuren pada gelahang sayan makeh kemarginin nangkan warsa. Manut uger adat ring Bali, sang mapikuren pada gelahang ngelaksanayang swadarma negen inggih punika ring desa pekraman sang meraga lanang lan ring desa pakraman sang meraga istri.  +
Warga Hindu ring Bali kantun mikukuhin budaya patrilineal utawi kapurusa risajeroning kauripan nyane. Kantun wenten penglaksana mabinaan ngeninin pewarisan mantuka ring warga lanang lan warga istri manut budaya patrilineal inucap. Warga istri nenten ngemolihang waris saking panglingsir nyane. Kawentenan rasa mekadi baatan aneh, rasa kirang adil ritepengan nampi waris sane tedun saking panglingsir lan sane siosan raris ngawetuang pikayunan sapunapi antuk mangda budaya patrilineal sayan luwes mewastu sang meraga istri prasida sareng nampi waris merupa arta brana saking panglingsir nyane. Kawidyan sane sayan nincap, hukum, naler pamaridabdab anyar ring para warga prasida sayan ngirangin pemargi sane sampun kune mangda sayan nganutin pakibeh jagat. Majelis Desa Pakraman Bali No. III Tahun 2010 merupa pidabdab mangdennye para istri kesarengang neruwenang waris merupa arta brana druwen panglingsir nyane. Pangulatin puniki matetujon ngulati pakibeh awig awig ring Bali utaminnyane paridabdab ngeninin pawarisan mantuka ring para istri seantukan uger uger panegara sampun mastikayang kautamian keadilan punika. Ngawigunayang pangulatian yuridis, raris kaselehin sapunapi uger uger panagara Indonesia taler awig awig ring Bali nabdabang pewarisan mantuka ring para istri.  +
Saluwiring pakibeh adat istiadat ring Bali minakadinnye nabdabin sekancan kasingsalan risajeroning awig-awig ring Bali, taler ngeninin paiketan para warga rikala ngemargiang utsaha makasamian ipun misaratang kapastikayan ngeninin uger- uger seantukan leket paiketannyane mantuka ring sima sane sampun memargi. Panyuratan puniki maduwe tetujon mangda para warga sayan ngawikanin kawentenan paiketan awig-awig mantuka ring uger-uger inucap. Ngawigunayang study yuridis, panyuratan puniki pacang mitatasang sajeroning pamaridabdab sane patut kasungkemin olih sang mautsaha utaminnyane wargi sane mawit saking dura desa rikala ngemargiang utsaha ring Desa Pakraman.  +
Mapikuren sane kemargiang olih warga Bali- Hindu sane kantun dados parikrama ring Bali (ketah kasengguh Desa Adat utawi Desa Pakraman) gumanti kantun mebinaan yening kasandingang ring wargi sane siosan. Pemargi mabinaan inucap seantukan kawentenan paiketan patrilineal utawi kapurusa sane kantun kaagemin oleh para wargi. Penampen ngeninin kapurusa punika ngawinang wenten kekalih carca mapikuren inggih punika.1. Mapikuren sekadi ketah (sane istri matilar saking kulewarga ipune raris karanjingang ring kulewarga sane lanang). 2. Mapikuren nyentana utawi nyeburin(sane lanang matilar saking kulewarga ipune raris ngeranjing dados kulewarga sane istri). Yening pet purusa lan predana tan prasida antuka ngemargiang silih sinunggil pemargi mapikuren inucap, raris kemargiang mapikuren pada gelahang. Pemargi mapikuren pada gelahang durung yukti yukti kacumpuin olih para wargi. Antuk punika dahat pisan kalaksanayang pangulati mapikuren pada gelahang warga adat ring Bali, kaulati ring uger uger panagara Indonesia Nomor 1 Tahun 1974 ngeninin mapikuren.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Baligrafi Dasaksara Hanoman puniki kepah dados kakalih wangun inggih punika Kayonan miwah Hanoman. Dasaksara kasurat ring Kayonan. Dasaksara inggih punika dasa wijaksara pinaka panyambung angga sarira manusa (buana alit) miwah jagat (buana agung). Dasaksara kepah dados dasa wijaksara, inggih punika Sang, Bang, Tang, Ang, Ing, Nang, Mang, Śing, Wang, Yang. Dasa wijaksara puniki mawi saking dasa aksara wianjana (sa, ba, ta, na, ma, si, wa, dan ya) miwah kalih aksara suara (a dan i). Yening dadosang siki, dasa wijaksara puniki ngwetuang kosabasa: sabatai nama siwaya sane mapiteges puja sane nyiwiang Bhatara Siwa. Sakewanten, Dasaksara sane prasida kacingakin ring kayonan puniki wantah akidik kemanten mawinan kapialangin olih angga Hanoman. Wijaksara sane wenten inggih punika Ong, Ang, Ung, Mang, Sang, Bang, miwah Tang. Hanoman inggih punika tokoh ring wiracarita Ramayana. Hanoman inggih punika wanara putra Dewi Anjani. Dewi Anjani inggih punika widiadari sane kapastu miwah numadi ka mrecapada marupa wanara istri. Pastu puniki punah yening Dewi Anjani sampun ngembasang putra titisan Ida Bhatara Siwa. Dewi Anjani mapawarangan sareng Kesari. Kesari miwah Dewi Anjani nglaksanayang tapa samadi mangda Ida Bhatara Siwa makahyun nyrewadi dados putra Kesari miwah Dewi Anjani. Mawinan Kesari miwah Dewi Anjani teguh nyalanang tapa samadi, Ida bhatara Siwa beliau nagingin pinunas punika, raris numadi ka mrecapada dados Hanoman. Yening rereh suksmannyane, Baligrafi Dasaksara Hanoman inggih punika cihna panyiwian Ida Bhatara Siwa sane kawentenang ring rupa Hanoman.  +
Aksara Wreastra inggih punika aksara Bali sane akehnyane 18 aksara minakadi Ha, Na, Ca, Ra, Ka, Da, Ta, Sa, Wa, La, Ma, Ga, Ba, Nga, Pa, Ja, Ya, miwah Nya. Aksara Bali puniki mabinayan sareng aksara Jawa yening maosang indik akeh miwah wangunnyane. Panglimbak aksara Bali taler nenten lempas saking cerita Sang Aji Saka sane nglimbak ring Jawi. Karya baligrafi indik aksara Wreastra puniki kepah dados pitung karya inggih punika aksara Ha Na, Ca Ra Ka, Ga Ta, Ma Nga Ba, Sa Wa La, Pa Da, miwah Ja Ya Nya sane mapiteges wenten parekan masiat ring payudan pada digjayane. Baligrafi puniki maukuran gede kakaryanin ring kanvas nganggen bingkai kayu kagenahang ring Unit Lontar Universitas Udayana.  +
Mahakala ingih punika silih tunggil paragayan Ida Bhatara Siwa pinaka pamralina. Ring Mitologi Hindu, Mahakala marupa bhuta sane galak miwah nakutin. Ring baligrafi puniki, Mahakala kawentenang ring niasa Ong-kara pinaka unteng, ring tengahnyane kacihnayang antuk dewata nawa sanga miwah wijaksara. Dewata Nawa Sanga minakadi Bhatara Iswara, Bhatara Brahma, Bhatara Mahadewa, Bhatara Wisnu, Bhatara Siwa, Bhatara Mahadewa, Bhatara Rudra, Bhatara Sangkara, miwah Bhatara Sambu. Wijaksara minakadi Ong-kara pinaka niasa suci Sang Hyang Widhi sane maparagayan Bhatara Siwa. Wijaksara Ang-kara pinaka wijaksara Bhatara Wisnu. Sajaba Ong-kara miwah Ang-kara wenten taler wijaksara Bang pinaka wijaksara Bhatara Brahma sane magenah ring daksina, Mang wijaksara Bhatara Rudra sane magenah ring neriti, Tang wijaksara Bhatara Mahadewa sane magenah ring pascima, miwah Śing wijaksara Dewa Sangkara sane magenah ring wayabya. Sane dados uratian ring baligrafi puniki inggih punika kawewehinnyane jam dinding sane nganggen angka latin ring tengahnyane. Dadosnyane, paiketan baligrafi mahakala sareng jam dinding: Mahakala inggih punika makaprabawa Bhatara Siwa pinaka bhatara sane mahottama, sane mawisesa ring kala miwah sarwa prani sane wenten ring jagate (sakala miwah niskala).  +
Mitegesin marupa silih sinunggil pucak kawagedan IGB Sugriwa sane rikala mangkin sayan sulit kapanggih. Saantukan asapunika, panyuratan puniki madue tatujon kalih paos inggih punika ( 1 ). Mitatasang pakarya paneges sane kaembasang olih IGB Sugriwa, ( 2 ). Wentuk paneges sane kawrediang olih IGB Sugriwa ring Kakawin Ramatantra. Mangulati tatujon inucap panyuratan puniki ngawigunayang tara cara ngapupulang data, mitulengin data lan angunggah pikolih inucap. Rikala ngapupulang data kawigunayang tata cara mitelebin data, karuntutin antuk saur pitaken ngeninin karya paneges IGB Sugriwa inucap. Selanturnyane paneges IGB Sugriwa ka pah manut wentuk lan Kakawin Ramatantra kapitelesin mangda kapanggih wentuk paneges nyane. Madasar antuk pamituleng inucap panyuratan puniki raris ngemanggihin inggihan IGB Sugriwa sampun mitegesin 13 Karya Sastra. Karya Sastra paneges rumasuk ring karya sastra sekadi Kakawin Dharma Shunya ( 1954 ), Kakawin Sutasoma ( 1956 ), Bharata Yudha ( 1958 ), Kakawin Ramayana ( 1960 ), Kakawin Arjuna Wiwaha ( 1961 ) dan Kakawin Ramatantra ( t.t ). Inggihan karya paneges sane rumasuk ring pidarta inucap inggih punika Sang Hyang Kamahayanikan (1957) lan Sarasamuscaya ( 1967 ). IGB Sugriwa taler makueh mitegesin sasuratan sane mapaiketan ring Babad Bali sekadi Babad Pasek ( 1957 ), Babad Blahbatuh ( 1958 ), Dwijendra Tattwa ( 1967 ), Babad Pasek Kayu Selem ( t.t ) lan Prasasti Pande ( t.t ). Wentuk paneges sane kamedalang olih IGB Sugriwa ring Kakawin Ramatantra ka pah dados petang baga, inggih punika ( 1 ) Kosa basa ( kosakata), ( 2 ). Kreta basa (tata bahasa ), ( 3 ). Bhasita basa ( gaya bahasa ) lan Bhasita mandala ( konteks budaya ).  +
Memunjung, teleb ipun ten sios pinaka ciri subakti tur rasa asih ring sang sampun lina. Upacara puniki kamargiang olih para kaluarga antuk rauh ring setra soang soang. Parikrama memunjung gumanti sampun memargi ngawit saking kewentenan agama Hindu-Budha tur sayan ngelimbak ring Jawi lan Bali. Para wargi ring Bali ngemargiang paridabdab puniki ritepengan rahina Galungan, Kuningan, lan Pagerwesi. Gementos puniki, wargi ring Jawi taler ngemargiang upacara mamunjung rikenjekan hari raya Idul Fitri. Wargi ring Bali ngaturang tampelan punjung lan wangi punjung mantuka ring sang lina inggihan punika para laluhur, kulawarga, utawi sawitra sane kapendem ring setra soang soang. Para wargi napkala taler makta ajeng ajengan sane kesenengin olih sang sampun lina, tur keparid sareng sareng. Rikala mangkin, parikrama memunjung sampun arang kemargiang olih para wargi ring Bali, utaminnyane para wargi sane megenah ring desa sane ten ngelaksanayang sima sane kantun kukuh. Akeh sane mapengarse gumanti ungkedan kauripan sane sayan nincap tur teknologi ngawinang pikayunan ngeninin upacara pamendeman sampun magentos. Nika mawinan, sayan arang sane kantun ngemargiang tradisi pamendeman.  +
'Sane sarat antuk arti. Ring simbol wiji Aksara lya ngwangun inti Mantra Yang menghidupkan Dunia " Sabilang sarana upacara setata sarat antuk arti. Ida dados galang sane nyunarin urip manusane sane sampun mabakti, sane nuntun ipun mangda prasida matunggilan ring alam semesta. Kauripan nenten ja mabinayan saking kalih hal nanging mapasangan (Rwa Bhineda) sane kasimbolang antuk Arak - Berem sane embas saking kalih pamargin sane mabinayan inggih punika Pembersihan lan Pengertian. Yening wenten sane kabaos mantra, nenten makasami sane polih ngucapin mantra punika, mawinan mantra punika rauh saking cara sane kabaos mantra. Ngaturang mantra yadiastun nenten kaucap. Tiang puniki "Bini Aksara" sané nénten prasida katitenin wantah antuk nyingakin spektrum warna sané kapolihang olih retina, ri tatkala panglalah tiange mamargi, nénten wénten manusa sané prasida ngukur dalemnyané.  +
Indonesia kasengguh pinaka panegara demokratis, nanging kantun makeh parindikan intoleransi utaminnyane intoleransi ketiba ring para minoritas makadin ipun LGBTQ. Indonesia taler kantun kasengguh panegara sane durung maparibela sepatutnyane ring warga puniki seantukan tetuek tetuek agama lan makudang paridabdab sane kantun ngawatesin separilaksana warga LGBTQ. Kauripan sosial ring Indonesia kantun raket mapaiketan ring heteronormativitas, sapunapi warga hetero kasengguh " normal " tur sane lianan kasengguh "abnormal" Salah ilon mantuka ring para LGBTQ taler ketiba ring para yowana, ipun nenten katerima oleh para wargi tur nenten prasida manados padewekan ipune newek ring arepan pasuwitra lan kulewarga. Nincapang kauningan ngeninin gender lan seksualitas dahat kalaksanayang olih universitas ring Indonesia sumangdenyane prasida ngawetuang penampen sane sayan wicaksana mantuka ring I kerama utaminnyane para yowana sane gumanti kaapti prasida nincapang toleransi ring para LGBTQ. Pangulatian puniki ngawigunayang metode diskriptif kualitatif riantuk kuesioner(anonimus) katiba ring makudang kerama. Data pamitegep sane kaambil saking makudang literatur taler kawigunayang ritepengan pangulatian puniki. Manut pangulatian kacihnayang inggian para yowana LGBTQ ngarumasayang kapinggirang olih kulewarge wiadin pasawitran ipune. Ipun tan maresidayang nyihnayang orientasi seksual ipune, seantukan stata kasarengin rasa ajerih ring pakrimik para wargi.  +
Buku sane nlatarang indik kawentenan kasenian Barong Brutuk ring Terunyan, Kintamani.  +
Ring Bunutin, desa ring sisin kawan Batur, Kintamani, meneng Mongah, manusa mapayas entik paku. Irika, Mongah sampun ngaksa para kramane saking baya selami aratus-ratus warsa,—baya sane metu saking tingkah pongah i manusa.  +
NGEPIK TANAH PLEKADAN (Putu Sedana) Tembang parwata ngepik tanah plekadan ngalap bintang mauder legané maganda di pangipian Ada satua tuun uli bukit tua lanji-lanji lampahé meték angin prasanggake ngempug déwék di tutur pinaruh? Panampin keneh ngutang kita kadalu di taman pajantosan ngalih apa buka apa ngaba suung di panyepén ngepik tanah plekadan  +
Para istri Bali sane ngamiletin pendidikan widang pariwisata ring makudang papaletan sayan nincap riantuk pangelimbak lembaga lembaga pendidikan pariwisata lan industri pariwisata ring Bali. Sasuratan puniki mitulengin pingacep para Istri Bali ritepengan ngamiletin pendidikan pasca sarjana ring widang pariwisata, ngawit saking tincap sarjana rauhing doktoral. Ngawigunayang metode kuantitatif, sasuratan puniki ngunggahang data sane kapupulang majalaran parikrama saur pitaken mantuka ring tigang dasa diri para istri Bali sane nyantep ngamiletin pendidikan widang pariwisata kadasarin antuk makudang tatimbangan minakadi mangda ipun ngamolihang pakaryan ring widang pariwisata, taler seantukan ipun madue pasawitra sane taler makarya ring widang pariwisata tur seantukan ipun magenah ring Bali sane katah madue genah makarya ring widang puniki.Riantuk ngamiletin pendidikan kepariwisataan para istri Bali manyihnayang inggihan ipun sampun ngeniang pekaryan lan karir sane becik ring widang puniki.Panawang ipune taler manados tatuladan mantuka ring para istri Bali sane siosan nginutin karir sane pateh.  +
Panyuratan puniki maduwe tatujon mitatasin sekadi punapi kawentenan praciri multilingualisme ring ruang publik ring wawidangan inucap pinaka baga mitatasang linguistik lanskap. Sejaba punika taler mangdennye kawikanin sapunapi struktur panyuratan lan pola basa sane kawigunayang ring ruang publik ring wawidangan inucap. Metode sane kawigunayang ring pangulatian puniki inggih punika metode dokumentasi kaanggen ngapupulang data, selanturnyane data kapitatasin riantuk kuantitatif lan kualitatif. Pikenoh pangulatian mitegesang gumanti mawilang 13 basa sane kawigunayang ring ruang publik utaminnyane ngeninin tanda pitunjuk sarana pariwisata sane wenten irika. bBasa Inggris pinaka basa sane pinih ketah, sasuratan latin taler kaanggen ring tambis sami tanda pitunjuk, taler pola basa sane ngawigunayang 2-3 basa sane mabinayan mitatasang wawidangan puniki dados kasengguh pinaka wawidangan internasional.  +
Jadma Bali kocap demen nunjel-nunjel pipis ulian yadnyane kaimbuhin rasa gengsi. Yadnyane tusing ja jakti kadasarin manah las carya, nanging maimbuh gengsi saling pagedenin karya. Kanggoang malu nyilih dini nyilih ditu, nyanan pesilihne durinan pikir. Ento cingakin anake nganten utawi masangih, sugih–lacur tusing ja kanggo pragat di banten, kocap apang misi ane mawasta resepsi. Yen suba ngelah pipis lebih sing ja kenken, nanging mayadnya baan utang dikedurian sing buungan mecik pelengan. Ene suba ane ngaenang jadma Bali dadi generasi roti lapis generasi sane lakar nanggenin tetegenan i rerama, ulian nenten karungu baan sane mawasta perencanaan keuangan, tusing madue dana pensiun, napi malih jinah sane kasiagayang anggen ngmargiang yadnya ring pianak anggen mayah utangipun. Sampunang ja mapepineh idupe ajanian dogen, suba cara tusing ada dinane bin mani. Sampunang dadi I Buta lan I Bongol tusing krungu tekening panglimbak zaman. Degdegan pnyingakane tur eling tekening idupe di marcapada sane merluang akeh prebeya, anggen sadina-dina di paon, matetumbasan, lan malilacita, tusing nyandang wantah anggen ngisinin basang. Dumogi benjang pungkur, anak Bali ngancan medikang nanggenin tetegegan i rerama ulian sami suba pada nawang pentingne perencanaan keuangan. Sing mula ulian ento uli cerik i raga suba ajahina rajin menabung?  +
Jadma Bali kocap demen nunjel-nunjel pipis ulian yadnyane kaimbuhin rasa gengsi. Yadnyane tusing ja jakti kadasarin manah las carya, nanging maimbuh gengsi saling pagedenin karya. Kanggoang malu nyilih dini nyilih ditu, nyanan pesilihne durinan pikir. Ento cingakin anake nganten utawi masangih, sugih–lacur tusing ja kanggo pragat di banten, kocap apang misi ane mawasta resepsi. Yen suba ngelah pipis lebih sing ja kenken, nanging mayadnya baan utang dikedurian sing buungan mecik pelengan. Ene suba ane ngaenang jadma Bali dadi generasi roti lapis generasi sane lakar nanggenin tetegenan i rerama, ulian nenten karungu baan sane mawasta perencanaan keuangan, tusing madue dana pensiun, napi malih jinah sane kasiagayang anggen ngmargiang yadnya ring pianak anggen mayah utangipun. Sampunang ja mapepineh idupe ajanian dogen, suba cara tusing ada dinane bin mani. Sampunang dadi I Buta lan I Bongol tusing krungu tekening panglimbak zaman. Degdegan pnyingakane tur eling tekening idupe di marcapada sane merluang akeh prebeya, anggen sadina-dina di paon, matetumbasan, lan malilacita, tusing nyandang wantah anggen ngisinin basang. Dumogi benjang pungkur, jadma Bali ngancan medikan nanggenin tetegegan i rerama ulian sami suba pada nawang pentingne perencanaan keuangan. Sing mula ulian ento uli cerik i raga suba ajahina "rajin menabung"?  +
R
Manut ring riset etnografi lan arsip ngenenin indik pulau Bali, Indonesia, “ More Than Words” nguwah pangresep manut gaguat ngenénin indik téks lan sasuratan sane mapaiketan ring tradisi religius sané wénten ring Asia Tenggara. Madasar antuk sasuratan sané muatang kawentenan indik sasuratan Bali sekadi sané kaangén ring tatamian usadha, tenung, lan pasiatan, Biography of Richard Fox nyerepang tatujon lan pikayunan sané malingga ritatkala makardi lan nganggén lontar, sasikepan lan piranti-piranti masurat aksara siosan.  +
Wentuk wentuk sekeha sosial ring Bali, gotong royong lan rasa welas asih sayan keneng paobahan tur tan mari kagentosin olih sekeha sosial sane anyar, ideal, manut pikedeh lan kasenengan sane ngaruntutin. Kawentenan kulewarga pokok pinake ajap ajapan lan sekeha sosial anyar marupa silih sinunggil wiweka sane pinih manados kapentingan ritepengan puniki. Sasuratan puniki mitelebin pangartos pacentokan ring kulewarga lan ekonomi kulewarga sane dados dasar pabligbag ring Bali selatan, paiketannyane rikala ngawehin wantuan ring wawidangan banjar selami upacara piodalan senangkan nem sasih.Pineleb ring sasuratan puniki ngawehin panawang ngeninin sapunapi pakibeh sosial lan budaya katelebin lan kalaksanayang ring kauripan serahina.  +
Pangulatian puniki madruwe tatujon mikayunin para istri sane makarya ring widang industri spa ring wawengkon Kabupaten Badung tur mitatasin pangrabda ngeninin ekonomi, sosial lan kultural para istri sane nangun karya ring widang inucap. Pangulatian puniki ngawigunayang data kuantitatif wiyadin kualitatif.Teknik ngapupulang data majalaran wawancara mantuka ring para informan, observasi lan kuesioner. Pangulatian nyihnayang gumanti manut saking 20 diri terapis spa mawilang 85 persen mitegesang prasida nincap risajeroning kahuripannyane sasukat ipun makarya ring widang inucap. Makudang kainggilan sane kadruwenang olih para istri Bali sane makarya pinaka terapis inggih punika; someh, sebeng nyemita , teer tur madrebe kaweruhan. Nanging wenten taler kakirangan ipune inggih punika kantun tuna sumanggupnyane mebasa Inggris, kirang tuwek manyujuh posisi, rumasa sumandangsaye lan tuna kompetensi. Pariwisata Bali sane nincap midadosang Spa pinaka industri sane sayan akeh kalaksanayang. Makudang pikolih ngeninin kawentenan para istri Bali sane makarya ring widang industri spa inggih punika: a. Pikolih ekonomi, mawastu para istri Bali prasida ngawantu nincapang pikolihan kulewarga. b. Para istri Bali prasida nincapang status sosial ipune taler kulewargannyane. c. Para istri Bali praside nyinarengin ngajegang budaya Bali.  +
Wawidangan Desa Nyambu lan Baru Marga Kabupaten Tabanan gumanti dahat mawiguna yening katincapang wawangunannyane. Desa-desa puniki madrebe praciri palemahan sane ngangenin manah taler madruwe kauripan sosial lan budaya sane inggil. Risajeroning ngawangun pariwisata patut kauratiang para generasi milenial seantukan ritepengan era digital sane mangkin makeh generasi inucap sane dados pamilet. Pangulatian puniki ngawigunayang analisa deskriptif kualitatif lan kuantitatif. Pangulatian kualitatif kawigunayang mangda prasida mastikayang kawentenan generasi milenial ritepengan ngawangun desa wisata. Teknik puniki taler kawigunayang rikala mastikayang karakteristik lan motivasi turis sane kantun kasengguh generasi milenial antuk ngawigunayang analisa frekuensi. Pangulatian puniki ngamolihang data saking 100 diri responden sane ngangganin karakteristik lan motivasi turis milenial ring Bali taler riantuk mababaosan semi- terstruktur sane kasarengin 6 diri responden. Pangulatian mitatasang gumanti turis sane mayusia 20-25 warsa mawilang 75 diri dahat kapiandel ritepengan promosi lan nyobyahang Desa wisata Nyambu lan Baru Marga. Turis milenial sane pinih katah tan sios ipun sane kantun dados sisia, mawilang 46 persen. Pinih akeh ipun maraga lanang, mawilang 54 persen. Motivasi dados pangrabda utama turis milenial malalungayan wisata. Mapangawit saking 100 diri responden, 75 persen mitegesang inggian kalestarian tur kaasrian Desa wisata Nyambu lan Baru Marga ngawinang ipun ngarauhin desa desa inucap.  +
S
Para istri Bali sane ngamiletin pendidikan widang pariwisata ring makudang papaletan sayan nincap riantuk pangelimbak lembaga lembaga pendidikan pariwisata lan industri pariwisata ring Bali. Sasuratan puniki mitulengin pingacep para Istri Bali ritepengan ngamiletin pendidikan pasca sarjana ring widang pariwisata, ngawit saking tincap sarjana rauhing doktoral. Ngawigunayang metode kuantitatif, sasuratan puniki ngunggahang data sane kapupulang majalaran parikrama saur pitaken mantuka ring tigang dasa diri para istri Bali sane nyantep ngamiletin pendidikan widang pariwisata kadasarin antuk makudang tatimbangan minakadi mangda ipun ngamolihang pakaryan ring widang pariwisata, taler seantukan ipun madue pasawitra sane taler makarya ring widang pariwisata tur seantukan ipun magenah ring Bali sane katah madue genah makarya ring widang puniki.Riantuk ngamiletin pendidikan kepariwisataan para istri Bali manyihnayang inggihan ipun sampun ngeniang pekaryan lan karir sane becik ring widang puniki.Panawang ipune taler manados tatuladan mantuka ring para istri Bali sane siosan nginutin karir sane pateh.  +
T
Toya dahat utama ring kauripan krama Bali. Toya nenten je wantah dados sarana ritepengan upacara yadnya Hindu Bali,nanging kawigunayang lan kaparidabdab ngaruruh kasukertan antuk matatanduran pantun.Yadiastun je separiindik ngeninin toya sampun katah kabligbagang ring makudang panyuratan inggian akademik lan non akademik nanging penampen kualitatif paiketannyane ngeninin toya segara durung gumanti katelebang ring panyuratan inucap. Panyuratan puniki matatujon ngamedalang pemahbah sasuratan ngeninin toya lan wawidangan segara ring Bali, taler mitatasang sapunapi kautamian penampen sosio ilmiah kualitatif selanturnyane ngeninin paiketan warga Bali kalawan segara. Pabligbag ngeninin pangulatian mantuka ring para wargi sane ngutamiang segara taler wawangunan pariwisata sane sayan ngelimbak ring wawidangan pesisi Bali matetujon ngawewehin pangulatian sane sampun sampun ngeninin Bali. Riantuk sasuratan sane medaging unteng pikayunan wargi Bali ngeninin wawidangan, toya lan segara panyuratan puniki ngutsahayang mitatasin kawigunan pangulatian selanturnyane manut penampen ngeninin wawidangan, kaletehan, katunaan toya lan ngupapira sekancan sane mawiguna. Yadiastun genah mawisata ring segara makadi Pura Tanah Lot, Pura Uluwatu taler makudang pesisin segara sane teloktah mawiguna dahat ring kawentenan pariwisata, sasuratan puniki mitegesang dahat patut kaulati selantur ipun sapunapi genah genah mawisata inucap mawiguna mantuka ring para wisatawan lan wargi Bali, taler ngeninin penampen i krama sane mapaiketan ring parindikan inucap.  +
Para angga panureksa sane wangiang titiang Tim BASAbali Wiki sane kusumayang titiang Para sameton sareng sami sane tresna sihin titiang Pinih ajeng, lugrayang titiang ngaturang panganjali umat, Om Swastyastu. Bagia pisan manah titiang rahinane mangkin, sangkaning pasuecan Ida Hyang Widhi Wasa, titiang kaicen galah ngaturang sarin-sarin manah titiange ring lomba Wikithon puniki. Suksma aturang titiang majeng para angga panureksa miwah tim BASAbali Wiki sane sampun ngwacen tulisan titiange. Ring galah sane becik puniki, lugrayang titiang ngaturang pikobet sane urgen pisan ring Bali mangkin, inggih punika pikobet luu. Mangkin krama Baline paling ring dija patutne ngutang luu tur kudiang patutne leluune punika. Bali mangkin merluang sistem pengolahan luu sane canggih tur efektif sakadi Singapur utawi Kabupaten Banyumas sane madue sistem pinih becik ring Asia Tenggara. Yening pamerintahe madue jinah (titiang yakin jeg pastika madue), titiang nunas mangda sistem pengolahan sampah canggih puniki dados prioritas. Kadung ja mael numbas alat, sane penting dados anggen sue, efektif, tur nenten korupsi. Asapunika sane prasida aturang titiang ring galahe mangkin. Mugi-mugi napi sane aturang titiang puniki prasida dados uratian tur dasar program kerja sane pacang kautamayang olih calon pamimpin sane jagi kapilih ring 2024. Puputang titiang antuk parama santih Om santih santih santih Om.  +
Pidan, di Bali kone taen ada macan Bali ane madan Panthera tigris balica. Sakewala jani, macan Baline suba punah krana liu anake morosin tur nyansan liu alase ane kadadiang paumahan. Ento ngaenang tongos mengkeb tur ngalih tetadahan macane suba telah. Jani, paling aget, iraga ningalin macan tuah di kebun binatang. Apang tusing nyansan liu buron agunge punah, pemerintahe patut tegas teken anak ane morosin buron agung, umpamine macan, gajah, singa muah ane lenan. Lenan teken ento, iraga patut masi nyaga alas, tongos buron agunge apang satata asri. Yen suba alase asri, buron agunge pasti lakar lestari.  +
Om Swastyastu. Merdeka! Sane wangiang titiang para angga panureksa. Sapunika taler, para sameton yowana sareng sami sane tresna sihin titiang. Pinih ajeng ngiring ngaturang rasa angayu bagia ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, duaning sangkaning pasuecan ida, titiang ngiring ida dane sareng sami prasida mapupul i riki sajeroning acara Wikithon Partisipasi Publik “Bali Berorasi”. Ring galahe mangkin, lugrayang titiang ngaturang pidarta utawi orasi sane mamurda “Baya Luu ring Bali”. Para sameton yowana sareng sami, leluu dados pikobet mangkin ring Bali. Napi malih ungkuran puniki, genah-genah ngutang leluu sane kabaos TPA akeh sane puun. TPA ring Suung, ring Mengwi, miwah ring Tabanan sami puun santukan kawentenan jagate panes pisan. Lianan ring punika, genah ngutang luu ring TPA nyihnayang iraga ring Bali durung muputang pikobet luu ring kulawarga miwah desa. Saking pikobet puniki, titiang ngaptiang para pemimpin Bali sane pacang kapilih ring warsa 2024 mangda nguratiang indik baya leluu ring Bali. Pemimpin Baline kaaptiang prasida ngicen solusi ring pikobet leluu sane wenten ring Bali, ngawit saking kulawarga, desa, miwah sajebag Bali. Pemimpin ring Bali taler patut ngicen conto indik utsaha nyaga palemahan utawi lingkungan mangda prasida katulad olih krama Baline lian. Ngiring sameton sareng sami, uratiang baya leluune ring kawentenan jagat Bali sane sampun kasengguh pinaka genah pariwisata dunia! Wantah sapunika sane prasida katur, kirang langkung titiang nunas ampura tur puputang titiang antuk parama santi. Om santhi, santhi, santhi, Om.  +
Saja ke raksasane tuah malaksana jele? Anake suba pada nawang, Kumbakarna maan panugrahan Supta Sada ane ngae ia leplep pesan masare. Diapin liu ane nundun, ia tusing ja lakar bangun. Kewala liu ane tusing nawang, laksanan Kumbakarnane yen suba ada baya nibenin negaranne. Jeg gresiuh ia bangun padidi tur bani mabela pati uling baya ane ngusak-asik negaranne. Nah, sapatutne pemerintah nulad laksanan Kumbakarna, nyak tragia inget teken swadharma, ngalih panepas yen ada pikobet jagat. Tusing ja pemerintah dogen, i raga makejang masih patut bani mapanampen. Raksasa dogen nyak nyaga negaranne, i raga dadi manusa seken lakar masare dogenan?  +
W
Pidangingnyane agrowisata ten sios ring ngelinggihang sektor primer (pertanian) ring sektor tersier (pariwisata) sane matetujon nincapang pikolihan i petani. Petani lan sektor pertanian pacing ngamolihang kawigunan saking kawentenan agrowisata. Agrowisata taler prasida nyaganin kalestarian sektor pertaniane lan ngalimpasang sektore puniki mangde nenten kapinggirang. Wenten mekudang kudang dadalan mantuke ring para wisatawane meled ngaksinin kaluwihan palemahane sane gumanti limbar taler ngaksi kewentenan agrowisata inucap. Makudang wawidangan ring Bali rikala mangkin gumanti katincapang dados agro wisata, nanging mabinaan pamargi nganutin praciri suang suang wawidangan. Kawentenan makudang praciri punika patunyane dados pangulation rikala pacang ngardinin tata cara nincapang agrowista nganutin kawentenan praciri sane mabinaan ring suang suang wawidangan inucap. Panyuratan puniki mahbahang sekadi tinglas sapunapi pemargi utsaha nincapan agrowisata ring Bali, tur mapengati mangda prasida dados imba ring wawidangan siosan sajebag panegara Indonesia.  +