UPGRADE IN PROCESS - PLEASE COME BACK MID JUNE

Property:Biography example text ban

From BASAbaliWiki
Showing 20 pages using this property.
I
Ida medue karya kidung sane majudul tungtung urip, tungtung urip punika nyritayang napi je kondisi saking gering agung covid19 lan napi je kondisi krama sane jagi ngelawan virus e punika nanging mangde tetep berfikir sane positif. Lan sareng sareng ngemiletin protokol kesehatan duwe  +
Panyuratan puniki maosang makudang utsaha sane kamargiang olih sang maraga balu inggih punika sangkaning sang alaki padem utawi mapasahan rikala natingin wates-wates kepatutan lan sesengguh balu sekadi ketah ring Bali. Risajeroning budaya kapurusa ring Bali, sang meraga istri kirang polih pamargi rikala ngaruruh pakaryan tur taler nampi pikolih sane andapan ring sang alaki. Rikala alaki rabi mapasahan, sang meraga balu nenten je wantah kaicalan somah, nanging taler kapegatan pangupa jiwa. Siosan ring punika sang meraga balu sering kasengguh melaksana dwa para. Kawentenan pamargi adat lang uger-uger panegara sane sami sami kamargiang ring Bali taler ngawinang parindikan kawin cerai ring Bali dados nenten dangan. Ngaresepang kawentenan para bebalu ring Bali natingin parindikan sosial lan budaya, pangulatian puniki nganggen imba bebalu tigang diri. Pierre Bourdieu mangulati kahuripan sang meraga balu ring Bali ngeninin ekonomi, budaya, sosial lan simbolisme, mapengawit saking pikolihan sane sayan nincap sang meraga balu pacing prasida nguripin sentanan ipuni tur swadarma sosial lan agama sane siosan. Antuk punika raris ipun prasida ketampi becik tur kautamiang olih para wargi. Pangulatian puniki taler dados pangeweweh pangeweruh ngeninin kahuripan sang meraga balu ring Bali.  +
Bali gumanti sampun masikian pisan ring pariwisata. Panyuratan puniki mangulati praciri budaya Bali sane stata tumbuh lan paiketannyane ring widang pariwisata ritelenging globalisme ngawigunayang studi kasus wewangunan Taman Budaya Garuda Wisnu Kencana (ngawit warsa siu sangang atus sangang dasa tiga rauhing warsa duang tali pelekutus), sane merupa arca Hindu Dewa Wisnu ngadeg ring luhuring paksi garuda sane agung. Taman lan arca inucap kasengguh pinaka praciri budaya anyar wangsa Indonesia taler pariwisata Bali. Nanging asapunika, studi kasus mantuka ring kawentenan taman puniki taler nyihnayang kawentenan Bali sane sampun magentos, ngawit karuntuhan ipun Suharto ring warsa siu sangang atus sangang dasa kutus, sinambi natingin pakibeh globalisme. Pariwisata Bali sampun magentos saking pariwista budaya sane nunggil saking ulu rauhing ke sor, menados tetujun wisata global. Mabukti rikala mangkin taman punika gumanti pinaka genah ngelaksanayang acara sane ageng tur kamiletin makudang negara.  +
PATAPAN I KEDIS (Nyoman Tusthi Éddy) Suryané kepit makenyit Kampidné kebat makebit Masuaka buah basang Seduké tong dadi tungkulang Nyiksik bulu nunggu tuuh Inget tekén ketélan damuh Ngindangang uripé saking sinah Nganti ka gumi wayah Nyikut langit makbak alas Kapitui idepé olas Kabanda magantung tresna Ngengsap tuuhé kadehdeh tua Nginkin mataki-taki mulih Inget idupé baan nyilih Baat pesan tadtadan karmané Kakilit moha bun lampahé  +
Pangulatian puniki kalaksanayang ring warsa 2008 megenah ring Gianyar, Badung, lan Denpasar. Tetujon pangulatian puniki ten sios nyelehin lan mitatasin separiindikan kewentenan leluu ring paumahan wargi Bali taler ngaresepang makudang pariindikan sane kearepin ngeninin sistem parikrama leluu madasar krama. Nganutin tetujon punika, data kapupulang antuk observasi, wawancara, lan studi literatur. Data sane sampun kapupulang raris kebahbah nganutin antuk deskriptif lan kualitatif. Pangulatian puniki mitatasang makudang pakeweh sane kepanggih ngeninin natingin leluu ring wewidangan desa minakadin ipun: 1) kateleban wargi sane kantun andap, 2) meweh ngerereh genah mupulang leluu, 3) durung memargi utsaha masahang leluu organik lan non-organik ring paumahan soang soang, 4) galah ngemedalang leluu sane durung nepek, 5) kekirangan piranti penektek leluu, 6) pengadol adol reremekan sane kantun arang, 7) pakeweh ngeninin kaselametan para tukang sane nanganin leluu, 8) kantun andap prabea sane kawigunayang nanganin leluu inucap. Midabdabin pariindikan leluu riantuk sosial budaya mawiguna pinaka pangelimbak kawentenan desa lan banjar santukan nganutin pisan ring visi lan misi Tri Hita Karana, ngentosin parikrama budaya Bali ritatkala natingin leluu, lan mitegesang daging daging budaya lan kasucian palemahan pinaka sumber kahuripan sane utama, nincapang pamargi parikrama salunglung sabayantaka natingin palemahan, nginggilang utsaha 3R (reduce, reuse, recycle), nincapang pamidep para istri ngeninin parindikan leluu ring paumahan, ngelaksanayang awig awig ngeninin leluu ring paumahan lan wewidangan sane siosan.  +
Panyuratan puniki matatujon samangdennye kauningin tatuek Karma Yoga ngeninin paiketannyane mantuka ring kacerdasan spiritual lan parilaksana pegawe LPD Kabupaten Buleleng. Tatuek Karma Yoga inggih punika marupa nilai kearifan lokal sane prasida ngawehin tuntunan ring para pegawe LPD marupa rasa susatya ritepengan makarya sane rumaka titi pangancan antuk nincapang parilaksana pegawe LPD. Wawengkon panyuratan puniki inggih punika makasamian LPD sane kantun ajeg ring Kabupaten Buleleng.Sampel kapilih ngawigunayang teknik random sampling. Analisis data ngawigunayang SEM berbasis komponen, partial least square ( PLS ) metode analisis.Pikolih panyuratan mitegesang inggian tatuek Karma Yoga lan kacerdasan spiritual raket paiketannyane ring pratingkah para karyawane.  +
Adaké? (Tudékamatra) Gumi jani yén suba masan pemilu Calon-caloné nyansan liu Mirib ké ia milu-milu? Apang maan tegaké ba duur Dini-ditu gelar-gelur Kemu mai masesaud Ané aget maan tegak Tuah bisa makedék ngakak Mula jelema merkak! Ané sing maan, ngaé rusuh Apang sing pocol peluh Mula jelema buduh! Makejang mapi-mapi ririh Nanging sujatiné pamrih Patuh sing demen tuyuh Adaké ané sujati rungu Tusing guyu-guyu Ané patut gugu? 2009  +
Luh Ayu Putu, pianakné Pan Kembar semengan pesan suba nyetil. Mapenganggo bungah. Bajuné bawak, kantos ngenah pungsedné. Celanané bawak, ngédéngang paané ané putih, nuutang trénd jamané jan...  +
Angayubagia pisan aturang titiang majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, duaning sangkaning asung kerta wara nugraha Ida, cakepan alit puniki prasida embas. Duaning sangkaning sih Ida, titiang prasida muputang cakepan puniki, yadiastun kantun akéh kakirangannyané.  +
Swasti prapta pinaka garapan tari sakeng koreografer Dewa Ayu Eka Putri sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud kasarengin komposer I Putu Swaryandana Ichi Oka sakeng Banjar Sayan, Ubud, Gianyar. Garapan tari puniki karipta duk warsa 2018 miwah kapertama kasolahang ring Festival Cudamani warsa 2018. Festival Cudamani puniki kamargiang nyabran warsa sane kakawitin duk warsa 2016. Swasti Prapta madue arti ring Bahasa Indonesia, Selamat Datang. Garapan tari kreasi baru puniki matatujon ngibur miwah ngerauhin sahananin sane becik-becik sakeng sedaging jagate. Sesolahane dangan pisan sakewanten madue kasuksman sane ageng. Punika sepatutne yening nyanggra sekancan napi sane rauh ring kahuripan manusane. Gending miwah tembang sane harmonis miwah dinamis ngantenang sayaga pacang nyanggra parindikan sane anyar. Simetri miwah asimetri setata medampingan. Sekancan sane becik nenten pastika mawit sakeng sane becik nanging mawit sakeng kahanan sane nenten becik. Swasti prapta, rahajeng rauh sekancan kawentenan jagat.  +
Panyuratan puniki katujon mangda kauningin unteng pikayunan prejanane ring Kota Denpasar, kapitatasin ngawit saking napi luir tatimbangan ipune rikale mamilih warnan cet ring paumahan rikenjekan pandemi Covid 19. Survei kalaksanayang mantuka ring 12 toko cet lan wangunan sane wenten ring sawewengkon Kota Denpasar. Metode sane kawigunayang inggih punika marupa wawancara( saur pitaken) terstruktur, medasar antuk kualitatif lan penyajian deskriptif. Data sane kapolihang raris kaparidabdab ngawigunayang teori psikologi warna. Manut pineleb inucap mitegesang inggihan warna sane kapilih inggih punika warna putih lan warna warna sane galang pinaka praciri pikayunan prejanane ngaptiang rasa shanti,deg deg, resik lan lila ring paumahannyane ritepengan pandemi Covid 19. Tatimbangan rikali mamilih warna tingglas mitegesang pangaptin prajanane ring Kota Denpasar ngulati kasukertan riwekas seantukan kauripannyane kasengkalen antuk pandemi Covid 19.  +
Panyuratan puniki maduwe tatujon mitelebin parikrama pangajahan basa Inggris daring sawewidangan desa ring Bali majalaran antuk studi kasus Desa Timpag, Kabupaten Tabanan, Bali. Piteleb SWOT kalaksanayang mangda kauningin kekuatan,kelemahan, peluang lan Ancaman sane mapengrabda ring kareredan pikayun para siswane ngeninin pangajah uruk daring. Pikolihnyane inggih punika gumanti wenten kareredan parikrama pengajah-ajah ring Desa Timpag seantukan daging pangajahan sane tuna interaktif taler kekirangannyane magenduh wirasa orang tua lan guru ritepengan ngawantu parikrama para siswa ne malajah ring paumahan ipune. Pacutetan sane kawetuang inggih punika nincapang paiketan para orang tua lan para guru tur nincapang daging paplajahan sane pacang katibakang.  +
Tatujon panyuratan puniki tan sios mangdennye kakeniang data saking suang suang OPD Provinsi Bali maiketan ring panglaksanan E-Government ( SPBE),mastikayang pidabdab panglaksanan E-Government ( SPBE) ring Provinsi Bali lan mijantenang panglaksane sane inggil mangdennye prasida nincapang indeks tincap kalanggengan SPBE Provinsi Bali.  +
PAMARGINÉ KE GUMI WAYAH (I Wayan Sadha) Pemargin atme tan preside antuk ngandeg. Santukan sampun waneng kewacèn suratané jagi mewali ke sunie loke. Pinakit wantah dados daldalan kumanten, mangda lanus pemarginé ninggalin rageserire. Nike wantah rusian panumadian sané pinih singid kagambel antuk Sanghyang Suratme sekadi petugas saking Saghyang Wenang. Sasih kenem ujané deres nyiramin jagat Bali. Punyan-punyanané ané gedé wiadin ané cenik-cenik, donné makejang gadang lumlum, sawirèh begbeg kesiramin ujan. Sarwe tumbuh-tumbuhané, sarwa bun-bunan sekadi bun paspasan, kesimbukan, don dlungdung wiadin don tui sané dados anggèn jukut, dipagoané smeringah girang nyanggre sasih dayuhé. Ujané sedine-dine nyiramin jagat, sawirè satondènné duges sasih kapaté tanahé engkag-engkag, belah-belah ulian lekahan panes matan ainé keliwat gedé. Kéto masih wargené ané ngelah tebe wiyadin abian, gargite manahné ngiwasin tetandurané, buke kacang jukut tekèn bangkuang mentik donné seger gadang lumlum. Duges totonan nuju dine Bude Kliwon Pagerwesi rerainan tenget, mule kasub kajeng kliwon butekale wiyadin sarwe lèaké ngelah galahé ritatkale peteng. I Wayan Nyambu negak melengok dibataran Balé Delodné sambilange mecik tendas. Anginé ngesirsir dingin ngampehang wisie, mekade trunené totonan ngedged, bulun awakné sembring-sembring naenang wisian rerainané. I Wayan Nyambu uling cenik sube melajahin ilmu keniskalan, ento mekade batinné ènggal nangkep siptan anginé ngampehang wisian menusené ané sakti ngèlmu wegig. I Wayan Nyambu mara dibi teke uli bukit Pecatu. Geginanè mula sewai-wai dadi tukang ngecèt / mulas perangkadan ané manggo di pure-pure, minakadi keben, dulang, bokor, ané melakar aji kayu. Liu pesan anaké di bukit mesuang mulas kebenné lan dulang, miwah bokorné, apang pangus anggon maturan ke pure wiadin ke sanggah. Sané dibi merase mekleteg bayunné, inget tekén adin-adinné jumah, mapan iye suba aminggu tusing taèn mulih. Biasané I Nyambu setate nelokin adin-adinné batak ngalimang dine acepok, apeké mèmènné maan ngalih gaé ejakanan. Teked iye jumah, dapetanga liu anaké negak di ambèn wiadin di asagan ampikné. Mekejang ané negak ditu sebengné sebet, ento ngeranang I Nyambu mepineh-pineh, tongudiang dadi tumbèn jani ade pisaganné negak diampikné sebengné cara anak nepukin pekèweh? Mén Nyambu duut-duut naenang basangné keliwat sakit, sawirèh belingané sube metuwuh 5 bulan, ngerantekan nyakit care anak lakar ngelekadang. Getihné sube uling itelun nyrèkcèk ulidi seriranné. Ento mekade bayunné ngereres, sewai-wai sayan ngendukang. Pan Nyambu bengong mepangsegan tusing ngelah keneh, tusing bise ngorahang ape, mapan dugas warse siengolas nem dasesie di Dése Jimbaran tusing ade bidan wiyadin dokter. Neren atelung lemeng timpal-timpalné nelokin kumahné ulian sebetné ngajinang Pan Nyambu kene pekèweh. Pan Nyambu tan jenek alungguh, sebilang jahan mecik gidat, sambil metindakan ngangin ngauh di natahné, care pianak bikulé kèlangan ine. Sawirèh tusing pesan ngelah keneh, lèn kija lakar idihang petepetan kurenané. Yèn ajak ke balian tusing juari, mapan tusing nyekuk pipis nyang akètèng ané iyug lakar anggon sarin canang, apebuin lakar ajak ke Kamar Sakit, tongosné di Badung, gedènang prebiané, mancan ngantosang ngalih montor, sinah ongkosné liu. Yèn nyilih pipis kepisage sinah iye tusing kegugu mapan ulian tiwasé. Yèn megadé, ané gadèang tuara ade, sawiréh perabot jukung merupe jale bidak, suba telah megadèang setondèn kurenané sakit. Apabuin iye anak uling iluné dadi bendéga tiwas, care petapan canting camplung, apang kude silemang isinné tuah amontoan dogèn, sianh iye tuare ngelah sesepelan merupe sarwe mule-mule, sekadi bungkung, kalung melakar aji mas, kadirasan nyakan lepas kene ané awai, cutetné kaluargané Pan Nyambu mula tiwas nèktèk. Mèn Nyambu aduh-aduh, sebilang jahan jeg mesriyok getihé pesu uli baganné. Pan Nyambu ngènggalang nyemak kancuh, lantas nyaupang tanah ané gebuh anggon ngurugin getihé di pemelang baléné. Kenehné sube merase benyah, ulian pikobeté tidong gigis. Lènan tekèn mikir pekèweh kurenan sakit, pianakné pegrènjèng nu cerik-cerik, klisat-klisat tusing kene nyang titisan uling semengan. Diapinké pianakné naenang bedak layah mekudang-kudang dine tusing medahar nasi, kuale iye tuaraje bani ngeling, apebuin lakar ngorahang basang seduk tekèn ibape. Mapan ané sube-sube, yèn bani nyaduang layah basangné iye lakar tigtige tekèn bapanné. Ento makade diapinké amulape sedukné, iye tusing bani lakar ngorahang tekèn bapanné. Yèn raosang pengalaman mekente, mekejang nyaman-nyamanné I Nyambu anak sube biase. Sawirèh duges warse sèket gumanti warsa nemdase lintang, jagat baliné mula dije-dije kene paceklik. Dedaharané kèweh alih ulian pekaryané tuara ade, apebuin bukejani rariané sasih kepitu, anak mule masan ujané ngungkung, kadulurin angin baret sedine-dine mekuwug uli kelod kawuh, ento ngeranayang ombaké gemulak di pasih......(Wacén selanturnyané ring cakepan “Paruman Betara”)  
Tari kebyar duduk karipta olih maestro tari I Ketut Mario, tari kebyar duduk dados silih sinunggil tarian bali sane sampun kaloktah puniki madasar sakeng paiketan manusa sareng gumine. Karesepang miwah kabaktayang antuk kayun sane halus, kuat, lincah. Sesolahan puniki cihna sakeng jalan idup i manusa sane ngaruruh rwa bhineda, kuat, alus, maskulin, feminim. Kewagedan sang pragina nyolahang tarian kebyar duduk puniki turmaning prasidang ngimbangin tetabuhannyane pacang micayang kelanguan majeng rinh sang sane nonton.  +
DI LAPANGAN PUPUTAN (IDK Raka Kusuma) /1/ di lapangan puputan, Lirang sabilang peteng tiang ngantiang negak di tanggunné ané paak tekén trotoaré kanti endag suriané buka ané suba-suba. lakar ajak ngraos kanti poosé pakecoscos ngraosang démokrasi ngraosang suksési makenyat-kenyatan uat baong sing ngrunguang anaké ngrunyung mabalih iraga. kitak-kituk, bingung sing ngrunguang kuluké ngongkong Lirang, Lirang, Lirang sesai, sesai tiang ngantiang /2/ ada anak ngorahin tiang idéwa sing luas nganging kaluasang ka tongosé sepi jampi di wawengkon Sukabumi koné yén suba di tongosé totonan malipetan sing nyidaang krana yén suba di tongosé totonan ilang, ilang sekayang-kayang ané ngorahin takonin tiang tongosé ento dija anaké totonan seming nadaksara ngejer ngraos: da nakonin tiang laut magedi. nu seming muané nguntul majalan. enduk tindakané /3/ ada buin ngorahin tiang idéwa sing ngilang nanging kailangang sig tongosé silib lan ilid kasaubang buka nyaubang saang koné ngalih tongosé ento kéweh pasaja buina, koné, salantang rurungé kema jagain singa, jagain buaya jagain macan, jagain raksasa makejang galak kabinawa apa liwat sarapa bésbésa satondèn amaha tulangné mabrarakan depina mara tiang ngorahang lakar kema tan pasangkan gagéson magedi ia /4/ Lirang, Lirang, Lirang sajaan idéwa kaluasang? sajaan idéwa kailangang? petengé dibi, dugas nlektekang bintang inget tekén idéwa, patbelas tiban ané lintang girang ngraos: démokrasiné lakar menang suksésiné lakar kalaksanaang tiang matakon: menang kénkén? kalaksanaang kénkén? suud kedék ngraos idéwa sang kuasa ané meled aidupan kuasa ané maparisolah danawa lakar suud ngisi gumi énggal, énggal lakar maganti /5/ petengé jani suud nlektekang bintang diastun suba tengah ratri diastun dinginé tan kadi di tanggun lapangané paak tekén trotoaré tiang nembang Lirang, Lirang, Lirang, nu tiang ngantiang kapining idéwa tiang lakar ngorahang démokrasiné jani, kema-mai ngampehang upas merajah bebai sang angawarat ané gugu kaula kuasa di subané suksésiné liwat jejeh, jejeh setata marasa jejeh tekén lawat aéng angkrag-angkrag joh sawat demen gati atiné yén idéwa teka ngraosang dini kanti endag suria /2008-2012/  
Pangajah ajah ngeninin seksual marupa pamineh dahat utama sane patut kalaksanayang olih para guru rupaka ritepengan natingin pakibeh seks bebas tur puarannyane mantuka ring para yowanane. Indik puniki sandang patut kalaksanayang seantukan kulewarga gumanti marupa genah pengajah ajah sane kapertame, nanging rumasa kirang panglaksanannyane ring Indonesia. Panyuratan puniki maduwe tatujon mangda kawikanang sapunapi sujatine kaweruhan iguru rupaka ngawehin pengajah ajah seksual ring para yowanane. Panuleng interpretatif fenomenologi kawigunayang ritepengan panyuratan puniki. Data kapupulang majalaran antuk saur pitaken satelebnyane mantuka ring dase diri para guru rupaka. Kapanggihin limang baga inggih punika ; (1). Panampen sane becik ngeninin kawentenan pangajah ajah seks. (2). Pangajah ajah seksual sane katibakang majalaran antuk wantuan media sosial. (3). Murdhan ipun inggih punika seks bebas. (4). Sengka antuk mangawitin seantukan kantun katengetang tur rasa lek ring manah. (5).kapisaratang pangerembe saking guru wisesa sane nanganin indik kesehatan. Panyuratan inucap mitegesang inggihan pengajah ajah seksual kantun arang kalaksanayang mewastu patut katincapang. Dahat mapikenoh mantuka ring iguru rupaka Indonesia mangda sayan wikan lan waged mawastu ipun prasida ngicenin pangajah ajah seksual para yuwanane ngawit saking kulewarga ipune suang suang.  +
Pangulatian ngeninin gaguritan cokli ngawigunayang analisis sosiologi sastra, nganggen cara kualitatif. Data kapupulang antuk metode ngewacen, mitegesin lan nelebin artos teks gaguritan cokli. Metode analisis kalaksanayang antuk cara deskriptif - kualitatif, ngawigunayang ungkedan karya teori sosiologi sastra sane keadungan manut teori struktur. Pikolih analisis kaunggahang makadi sistimatis lan terstruktur. Pangulatian puniki ngawetuang penyawis gumanti karya sastra prasida dados praciri kawentenan para warga rikala punika, yadiastun wenten makudang pidabdab sane sampun tan manut yening kalaksanayang.  +
Land Consolidation ( LC) marupa pidabdab sane kapilih olih I Guru Wisesa ritepengan niagaang pekarangan genah pewangunan. Sejaba punika LC matetujon nincapang pikenoh wawidangan majalaran maridabdab widang widang pakarangan mangdennye sayan trepti tur kapitegepin antuk sarana lan pangwasen pakarangan sane nganutin abipraya kawigunannyane.Genah wawidangan Konsolidasi Lahan ring Seminyak sane raket ring pusat pemerintahan, perekonomian lan pariwisata angawe panglahlah mantuka ring Tata Guna Lahan ring wawidangan inucap. Praciri pangawigunan pakarangan ring wawidangan inucap tambis tambis ngalempasin Uger Uger Tata Ruang sane sampun kamedalang olih I Guru Wisesa. Yening parindikan puniki tan kaparidabdab, pastika pacang sayan ngalimbak panglempas pangawigunan pakarangan sane tan nganutin uger uger pangawigunannyane sane mapuara ngawetuang biota lan pikobet rikalaning maridabdab wawidangan inucap.Panyuratan puniki maduwe tatujon mitelebin paobahan pangawigunan pakarangan ring wawengkon Konsolidasi Lahan ring Desa Seminyak lan separiindikan utama sane makaawinan paobahan pangawigunan inucap.Metoda kualitatif kawigunayang ritepengan mitatasin paobahan pangawigunan pakarangan lan parindikan parindikan utama inucap. Data primer kakeniang riantuk observasi, dokumentasi lan saur pitaken mantuka ring wargi sane kajudi riantuk purpose sampling.Pikolih panyuratan mitatasang gumanti wenten kasingsalan pangawigunan pekarangan mantuka ring abipraya Tata Ruang ring widang paumahan lan widang Terbuka Hijau. Parindikan utama sane maka awinan inggih punika ngeninin kapastikayan ngamargiang uger uger, parindikan lingkungan, parindikan ekonomi lan sosial budaya.Pikolih panyuratan puniki prasida kadadosang paungu mantuka ring I Guru Wisesa risedek maridabdab kawicaksanan sane mapaiketan ring pangerencana lan nabdab pangawigunan pekarangan ngulati pangawigunan sane trepti, rajeg lestari rauhing maniwekas.  +
K
MALAIB SUTRISNI! MALAIB! (Komang Adnyana) “Tuah abesik ada jalan. Depang pianaké magedi. Né mara pianak ka pertama. Buin pidan i raga lakar ngelah pianak akuda ja keneh Luhé. Ipian bliné tetep cara pidan. Yan pianaké luh, bli dot ia dadi pragina paling kasub. Yan muani, dumadak ia dadi muani sujati. Kuat. Mawibawa. “. Sutrisni ngidemang paningalanné. Sakit ulian lekadang pianakné ané kapertama enu karasayang dislagan pahané. Awakné lemet, liu anaké ngorahang nglekadang pianak cara mangantung bok akatih, né jani ia muktiang padidi. Mula saja-saja atep bates idup matiné. Pianakné kapertama lekad luh. Seken-seken ngenyudang keneh. Ngaé sing med-med nolih. Kulitné barak, leh nyangling. Bokné selem malengis karasa makeber Sutrini sabilang nepuk buah tresnané ento. Dikeneh ia, sing suud – suud nyerit. Ipun dedarin titiang. Tepuk tiang awakné ngendih. Ditundunné kebat kampid keberang ditundunné, keberang ja mémé jegeg!. Karasa ngumbang Sutrisni kaampehang negehin langit ané paling tegeha. Kewala, makelo-kelo ada ané ngaé tangkahné nek, ada ané ngengsut, mentik cara dui di ulu hati. Makelo-kelo nyasan ngalanyingang. Sumingkin ngamanganang. Pedih. Duiné ento ké ané lakar nyongkét buin pidan, ngaé kampid Luhé uék, laut mémé macepol ulung? *** “Pidan yan pianaké lekad, pastika bagia idupé bli. Mirib cara ngumbang ka langit. “Ngumbang?” “Saja. Tiang ngipiang pianak ragané ngelah kampid.” “Luh liunan mabalih film. Liunan maca buku dongéng”. “Apa pelih bli? Apa pelih tiang ngedotang pianaké nyalanin idup ané luungan tekén i raga?” Kurenané, Made Wisnawa, tuah ngwales aji kenyem. Paninngalané nolih Sutrisni. Maka dua saling tlektekang. Sutrisni seken-seken ngrasayang tresnan kurenané nu patuh cara dugas matemu simalu. Ngendih mangarab-ngarab. Abedik sing ada makuang. Sing pocol ia rasané bani nglawan pangidih mémé bapané Sutrisni pidan. Apang da pesan ngantén ngajak Madé Wisnawa. Mapan gagaéné sing seken. Pergaulané sing beneh, tukang gambar sing laku, seniman masi tidong. “Apa kal amah mani”. Kéto mémé bapané Sutrisni setata ngingetang. Rikala belingané suba maumur kutus bulan, kurenané nyasan ngedénang rasa sayangné. Mirib masaih cara sayangné Prabu Basudéwa tekén Déwaki dugas ngantiang plekadanné Kresna di tengah kerangkéng Kangsa. Tusing med-med Wisnawa nuturang ipian-ipian yén pianakné tumbuh kelih buin pidan. “Bli dot pianak i ragané dadi pregina, apang bli nyidaang ngambar paukudané cara pragina-pragina sané kasub pidan-pidan. Lakar gaénang bli kanvas paling gedéna. Ia lakar dadi modél bliné ané paling luunga”. “Yan kéto pianaké apang luh lekadné. Kéwala tiang dot pianak muani Bli,” Sutrisni ngemanying. “Muani masé dadi. Lakar ajahin bli ia ngambar uli cenik. Apang dadi pelukis ané seken-seken metaksu. Kasub, pokokné seniman”. “Diapin sing ngelah pis?” “Bli masé sing ngelah pis, adi Luh enu demen?” Sutrisni mendep. Da pesan nakonang petakon yan suba pada tawang pesautné. *** Ento tuah I pidan. Né jani ada né mabading. Kaliwat soleh. “Sutrisni ! Sutrisni! Luh. Bangun Luh”. Munyin Madé Wisnawa ngaé Sutrisni tangkejut. Maglebug karasa awakné ulung di subané itunian joh kaplaibang kenehné padidi. Biasané ia setata demen yan nepuk muan kurenané, nanging sasukat marebat gedé aminggu né suba liwat ia nadak gedeg mimbuh seneb. Biasané ia nadaksara dot sabilang ningeh munyin kurenané kisi-kisi disamping kupingné, kéwala jani ia mabalik nyen sing kodag-kodag. Wisnawa suba masalin dadi anak lén. “Kénkén Luh, suba keneh-kenehang Luh buin apa ané orahin bli dugasné?” “Apa seken-seken sing ada jalan lén bli? Apa sing ada ané nyak ngemaang nyilih?” “Tusing ada. Bli suba paling kema-mai. Sing ada ngamaang. Timpal-timpal bliné patuh kéweh idupné”. Sutrisni tusing nyidayang nangkek yéh matané. Pidan ia sing sanget ngitungang pipis, né jani ia seken-seken sing nyidayang makibeh ulian pipis. Diapin suba mautsaha ngirit, sairit-iritné, penghasilanné tetep kuangan dogén. Kéweh ngalih pis yan tuah ngandelang ngadep gambaran. Apabuin kurenané boya ja pelukis terkenal. Wisnawa paling. Stréss. Gambarané sayan soléh-soléh. Né paling sidurina, ulian sisan cétné telah, gambaran légongné nungkak sing matendas. Warnan awak praginané masi abesik, makaukud barak getih. “Jalan to dogén né ada jani. Sing ada lén.” “Bli seken-seken dot ngadep pianak i ragané?” Sutrisni nengkik. Paningalanné nelik. Lengen kurnané kadémbét seken-seken tekek. Wisnawa maanggutan. “Anaké ento ngorahanng teka buin mani. Mirib buin puan mara pragat surat-suratné.” “Apa bli suba buduh? Bli las ngadep pianak bliné padidi? “Apa Luh dot i raga terus-terusan idup sengsara?” “Kéwala sing kéné carané bli!” “Keneh Luhé kénkén? Ngidih ka mémé bapan Luhé? Apa Luh ngengsap suba katundung! Suba sing akuina pianak, suba ulaha cara cicing gudig!!” Sutrisni bengong. “Pipisé ento sing anggon mayah rumah sakit dogén. Pipisé ento anggon idup i raga saterusné. Pidan kénkén ja keneh Luhé. Pianak dadi gaé. Akuda ja kal isinin bli.” Wisnawa magedi ngambrés. Anak muani ané pidan tepukina kuat, ané sayangné kaliwat, né jani masalin dadi anak muani getap, ulah aluh. Apa seke-seken sing ada jalan lén? Singké ada anak olas nulungin nyang besik? To ngudiang kurnané sing mautsaha nanjaang gambarané ka nyén ja ané tepukina di jalan-jalan? Anak idih-idih dogén nyak néndéh ngreremih, to ngudiang kurenané milih jalan ané jelékan? Petengné Wisnawa masi tusing ada di sampingné. Rumah sakité ramé, pasliwer munyin batis matindakan. Kupingné karasa sampetan. Sutrisni sing nyidayang ngidemang paningalanné. Tepukina pianakné pules leplep. Bibihné mungil, pipiné masemu barak. Nawangké ia yan méménné jani sedeng kaliput jejeh? Kresepké ia yan buin pidan aidupan lakar sing nawang taén lekad uli selagan batis anak luh madan Ni Ketut Sutrisni? Di kéné-kénéné inget buin ia tekén munyin bapané dugas pidan. Dui di ulu hatiné nyasan ngedénang. Pianakné jani tusing buin tepukina makampid kebat. Tunduné puyung. Kenehné elung. “Magedi ba Luh. Magedi. Kéwala ingetang. Luh tusing ja pianak bapa buin. Da pesan mabalik mulih, apabuin ngusud bangkén bapané. Apa ja dadiné buin pidan Luh nyalanin padidi” kénéké baya ané jejehanga tekén bapané? Adaké ia suba kena pastu, tulah idup? *** Buin maniné, Wisnawa teka ngajak anak muani soléh ka rumah sakit. Toris. Adané Miké, bulé uli Australia. Diapin manis, kenyem muani macunguh mancung ento ngaé angkihan Sutrisni menék tuun. Gedeg. Apabuin rikala pipin pianakné kacolék, nyasan ngrudug tangkahné. Buléné ento adung pesan matutur-tuturan, ajak kureranané. Kéto masi ajak dokter lan perawaté. Di kénkéné makejang kedék pakrikik sambilanga ngusud panakné. Ngusuhin kulitné ané nadaksara tepukina ocem. Ilang endihanné. Suud mesuang galang. Ada apa mirib? Singké makejang suba milu ngékadaya apang pianakné seken-seken palas ngajak déwékné? Apaké dokteré milu maseka? Diapin tusing seken pascad, Sutrisni kresep gigis-gigis apa ané orahanga buléné ngajak somahné. Buléné totonan tusing pegat-pegat ngorta. Né jani nyasan-nyasan bani. Suud kéto kedék bareng-bareng ajak kurnané. “Shé will bé my néxt hottest dancer. Won’t shé?” Sutrisni nekep kupingné. Dikéné-kénéné ia marasa sanget jelékan tekén Déwaki, jelékan tekén satua-satua iluné, raksasané boya ja Kangsa, kéwala kurnané padidi. Né jani tuah abesik né ada dikenehné. Sing ada lén malaib, malaibang pianakné kénkén ja carané. Kénkén ja apang maan selah satondéné pianakné seken-seken makisid ka liman buléné ento. Malaib Sutrisni. Malaib!!! palaibang ragané ka tongosé ané paling singid!! Malaib cara prabu Basudéwa nyelamatang Kresna. Dénpasar, 2011