UPGRADE IN PROCESS - PLEASE COME BACK AT THE END OF MAY

Property:Description ban

From BASAbaliWiki
Showing 50 pages using this property.
"
A
⏤  +
B
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
⏤  +
C
COMA (Composting Around) inggih punika silih tunggil proyek ngaryanang kompos sane kalaksanayang olih para yowana majeng masyarakat. Proyek COMA puniki kalaksanayang antuk sosialisasi miwah praktek berkala ring para yowana utamannyane sisya SMA indik tata cara ngaryanang kompos. Sane kaaptiang malarapan antuk praktek punika wantah paplajahan indik ngolah luu organik dados pupuk kompos sida nglimbak tur kalaksanayang ngawit saking sekolah kantos ring jero soang-soang sisya. Punika ngawinang, proyek ngaryanang kompos prasida nglimbak kantos ring palemahan kramane sane pinih akeh ngamedalang luu organik. Ring lontar Sundarigama kasurat “Wariga, saniscara kliwon, ngaran tumpek panuduh, puja kreti ring sang hyang sangkara, apan sira amredyaken sarwa tumuwuh, kayu-kayu kunang” sane mateges, ring wuku Wariga, Sabtu Kliwon kawastanin Tumpek Panguduh, inggih punika rahinan sane katuju majeng Sang Hyang Sangkara, santukan ida sane ngawa entik-entikane makasami mangda sida lanus. Indike puniki adung pisan sareng proyek COMA, inggih punika ngaryanang kompos, pinaka pupuk alami entik-entikan sane ngawinang tanahe sida nglanus tur nyaga palemahan.  +
Tabuh Caru Wara karipta olih I Dewa Ketut Alit sane mawit sakeng Banjar Pengosekan, Desa Mas, Ubud. Dewa Alit embas sakeng kulawarga seniman. Dewa alit kauningin dados komposer sane nganggen pendekatan “avan garde” sakewanten setata eling ring uger-uger tradisi. Dewa alit sering polih uleman dados guru miwah makarya tabuh ring dura negara, sekadi : Boston, Massachusetts, New York, Munich, Frankfurt miwah sane lianan. Duk warsa 2007 dewa alit ngewangun sanggar sane mawasta Gamelan Salukat miwah sampun ngawentenan tour ke Amerika duk warsa 2009 miwah 2010. Tabuh Caru Wara karipta duk warsa 2005 sane madue kasuksman nyomyang sahananing sane maurip ring jagate. Ring gending puniki kasobyahan sapunapi harmoni dinamika sane kompleks, nilai-nilai, gesekan, benturan, konfilk miwah arah sane berlawanan, konsep sane saling dagingin sakeng siklus kalender Bali.  +
⏤  +
⏤  +
Saget angine nglinus di kamar 21. Buku ane bacana ajak Luh Ayu Manik ajak timpal-timpalne ento saget magejeran lan makeber. Uli buku ane daki buina usak brengbeng ento pesu raksasa-raksasa ane gobane aeng. Makejang makita malaib, kewala tuah nyidaang mamegeng cara togog tusing bisa nindakang batis. I Wayan ajak I Made makita mageluran ka sisi. Nanging, bibihne macaket sing nyidaang ngomong.  +
Sedek majalan mulih suud mabalih ogoh-ogoh, Luh Ayu Manik lan Putu Nita makesiab nepukin truna-trunane pati purug malaib, sada gelar-gelur jejeh tur ngidih tulung. Tulung-tulung , keto Wayan kraik-kraik. Ada ogoh-ogoh bisa majalan. Awakne gede ganggas lan malakar aji sarwa plastik lan gabus. Prajani Luh Ayu Manik inget teken solah I Wayan ajak I Made ane ngentungang luu sisan ngae ogoh-ogoh ke tlabahe tuni semengan.  +
Alase kagalgal. Punyan-punyanan kayune telah bah. Sedih Luh Ayu Manik lan timpal-timpalne nepukin alase usak. Ada pos polisi di tengah alase, nanging masih tetep ada duratmaka ngamaling kayu. Luh Ayu Manik lan timpal-timpalne cumpu pacang ngejuk malinge. Lacur, dayane ketara. Malinge ngepungin sambilanga nganggarang gergaji mesin. Kenken panadine Luh Ayu Manik lan timpal-timpalne?  +
D
⏤  +
⏤  +
F
G
Gong kebyar inggih punika silih sinunggil gamelan Bali sane nganggen laras pelog lima nada sane ngametuang gending tetabuhan kekebyaran. Gong kebyar maktayang tetabuhan kekebyaran antuk wangun komposisi sane nabuhang makasami piranti gamelane risajeroning aksentuasi sane poliritmik, dinamis miwah harmonis. Manut Sugiartha (2008: 51) maosang, gong kebyar inggih punika orkestra tradisional bali sane madue ceciren keras. Konstruksi harmonis ngametuang paiketan gamelan kebyar sane akehang medaging piranti perkusi, piranti sane kaupin, miwah piranti sane mekaradan. Pinaka gamelan sane kawigunannyane anggen tabuh pategak (instrumental), nabuhang tari-tarian taler anggen sarana melajah, gamelan gong kebyar gelis ngelimbak tur nudut kayun para yowanane miwah para jana ring sajebag jagate meled mlajahin gamelan gong kebyar puniki. Gong kebyar kakantenan metu sawatara duk warsa 1915, sampun ketah krama baline uning indik gamelan puniki, tur sampun akeh banjar, utawi desa miwah sanggar sane madue gamelan gong kebyar puniki, punika taler makueh anake nganggen gamelan gong kebyar ring makudang-kudang parikrama sakeng presentasi estetik murni ngantos kaanggen ritatkala ngiringan upacara Yadnya. I Wayan Rai (2008: 7-8) maosang ring Bali sawatara wenten 1600 (siu telung atak) barung gong kebyar. Wantah mangkin jumlahnyane nyantos bertambah. Gamelan puniki wenten sane druen banjar, desa, lembaga formal, miwah druen krama niri-niri. Kawentenan punika kantun kawewehin malih sakeng makuehne barungan gamelan gong kebyar ring makudang-kudang kota ring Indonesia taler nyantos ring dura negara. Ring dura Negara, gong kebyar kapertama kauningin sakeng literatur miwah rekaman. Silih sinunggil rekaman punika kaasilang olih Odeon lan Beka sane sampun ngerekam gending gong kebyar sekadi Kebyar Ding sempati ring Belaluan Badung, duk warsa 1931 (siu sangangatus telung dasa siki) sekaa gong kebyar Peliatan ngawentenang balih-balihan ring acara Colonial Exposition ring Paris. Raris kelanturang malih ring warsa 1952 (siu sangangatus seket kalih)-1953(siu sangangatus seket tiga) ring Amerika Serikat. Makalih tour kesenian puniki prasida nincapang malih kawentenan gong kebyar druene. Ngantos mangkin gamelan gong kebyar setata dados media diplomasi kebudayaan sakeng Negara Indonesia. Wentenne sekaa gong kebyar sane kautus miwah kagenahang ring kantor kedutaan Negara kaanggen nincapang miwah pasawitran ring paiketan sakeng Indonesia sareng panegara tiosan. Sane mangkinGamelan Gong Kebyar prasida gelis ngalimbak miwah polih apresiasi positif, santukan gamelan puniki praktis tur fleksibel. Gamelan gong kebyar ngicenin genah kreatifitas sane pinih jimbar majeng ring pengrawtine. Minakadi sekaa gong alit-alit, bajang-bajang, truna-truna, truna-truni, taler werdha prasida ngamijilang kreasine tur prasida matetabuhan sane atraktif tur metaksu. Piranti-piranti gamelan gong kebyar puniki jangkepne makueh metiosan. Yening gong kebyar sane pinih jangkep kawastanin gamelan gong kebyar barungan jangkep utawi barungan ageng sane kawangun antuk 21 (selikur) soroh pirantine. Soang-soang pirantine punika madue pesengan tur kawigunan sane matiosan, minakadi : 1. Atungguh trompong, medaging 10 pencon 2. Atungguh reong, medaging 12 pencon 3. Ajangkepan Giying soang-soang nganggen 10bilah 4. Kalih jangkep Pemade, soang-soang nganggen 10 bilah 5. Kalih jangkep Kantioan, soang-soang nganggen 10 bilah 6. Ajangkepan Kenyur soang-soang nganggen 7 bilah 7. Ajangkepan Calung, soang-soang nganggen 5 bilah 8. Ajangkepan Jegog, soang-soang nganggen 5 bilah 9. Ajangkepan kendang cedugan 10. Ajangkepan kendang gupekan 11. Ajangkepan kendang krumpungan 12. Kajar asiki 13. Kempli asiki 14. Kempur asiki 15. Bende asiki 16. Kemong asikih 17. Gong lanang-wadon 18. Apangkon cengceng gecek 19. Kutus cakep cengceng kopyak 20. Kalih suling alit, tur akutus suling ageng. 21. Rebab asiki. Gamelan gong kebyar nganggen saih pelog 5 nada wastanne. Pateh sakadi saih pelog 5 nada gamelan bali sane tiosan, sakadi gamelan Gong Gede, miwah Gong Palegongan antuk jajaran suarane minakadi : Ding, Dong, Deng, Dung, Dang. Tiosan punika ring gamelan bali wenten sane kawastanin Ngumbang-ngisep. Ngumbang-Ngisep inggih punika kakalih suara sane pateh, sakemaon madue frekuensi utawi reng sane metiosan malih akidik. Yening makakalih suara ngumbang-ngisep nika tabuhang janten sampun ngawetuang reng suara sane mabinayan sakewanten kakantenan metu suara sane becik tur lengud kapirengan. Ring gong kebyar taler kauningin sane kawastanin “keseimbangan” inggih punika tatacara idup sane madasar antuk Rwa Bhineda, jele-melah, becik-kaon, pateh-matiosan. Indike puniki sering kacingak ring bantang Kesenian Bali sane ngutamayang rwa bhineda puniki ngantos mijil uger-uger miwah tata titi sane dados papalihan ring balih-balihan keseniane punika. Parindikan keseimbangan utawi papadan puniki ngametuang wangun-wangun sane simetris miwah asimetris, ngametuang suara sane harmonis utawi disharmonis, niki sampun sane kawastanin Rwa Bhineda. Rwa Bhineda puniki sane wenten ring gamelan Gong kebyar, sapunapi suara-suara sane mabinayan kawigunanyane, mabinayan suarane, sakewanten rikalaning nabuhang gamelane punika prasida metu tetabuhan sane becik, lengud, tur ngelangenin. Indike puniki prasida kapanggihin ring piranti gong kebyar sane wangunnyane mapasang-pasangan utawi mejangkepan. Lanang-wadon sane kaanggen ring ajangkepan kendang miwah gong. Ngumbang-ngisep, suarane pateh sakewanten frekuensine mabinayan, kaanggen ring suara2 sane mabilah tur mapencon. Ring wewidangan tatacara nabuhin gamelane punika metu raris istilah-istilah sane sering kangge ritatkala ngolah suarane minakadin ngotek, norot, cecandetan, ngoncang, ubit-ubitan. Tatacara ngotek utawi kotekan inggih punika nganggen uger-uger polos sane suarane nganutin kajar, sangsih suarane nenten nganutin kajar. Makasami ngawentenan ceciren-ceciren Rwa Bhinedane sakewantenan metu sane becik. Ketahnyane prasida kapanggihin wangun-wangun gending gong kebyar madue pah-pahan wangun minakadi, kawitan, pengawak, miwah pengecet. Kawitan nirgamayang sekadi sirah imanusane, pengawak nirgamayang sekadi awak i manusane, pengecet nirgamayang sekadi batis i manusane. Makasami pah-pahane punika mawit sakeng rwa bhineda sane nenten prasida kapasahang mangda prasida ngamijilang tetabuhan sane prasida ngelangonin.  
⏤  +
⏤  +
Genggong inggih punika silih sinunggil piranti kesenian bali sane unik tur arang pisan kawentannyane. Piranti genggong mawit sakeng papah kayu pugpug sane kaolah. Ring bali kawentena gamelan genggong nenten makueh sekadi gamelan gong kebyar utawi soroh gamelan sane tiosan. Kawentenan gamelan genggong ring bali sane kauningin wantah wenten ring buleleng abarung, gianyar pitung barung, miwah ring karangasem abarung. Ring dunia musik modern, genggong ketah kebaos Jew’s Harp. Panegara sekadi Amerika Serikat, Rusia, India, Italia taler Inggris madue piranti musik mirip sekadi genggong. Wenten sane mawit sakeng kayu, logam, gesing, miwah perak. Tiosan ring dura negara, ring wawidangan Indonesia taler wenten piranti musik sane mirip sekadi genggong. Ring jogja kawastanin Rinding, sulawesi kawastanin Embit, ring madura lan bali kawastanin genggong, ring papua (pamekas ring Suku Dani) kawastanin Pikon. Genggong kantun maurip ngantos mangkin ring soang-soang genahe punika. Wenten sane katabuhang ngeraga utawi makelompok. Ritme miwa melodi sane katabuhang nganutin rasa sane wenten ring soang-soang genah punika. Ring bali nganggen laras utawi saih selendro. Yadiastun nada miwah suara sane kaasilang nenten becik lan jenar sekadi suara sane kaasilang olih suara suling, sakewanten rasa sane metu pastika masuara selendro. Genggong ngeranjing soroh musik idiofon sane nganggen kolongan i manusa pinaka bumbung suarane. Anggen ngasilang suarane antuk ngatur ruang ring kolongan manusane. Silih sinunggil desa ring gianyar sane madue sekaa Genggong inggih punika desa Batuan. Sane mangkin genggong sampun wenten perubahan. Sane dumunan kantun nabuhangnyane ngeraga, mangkin sampun prasida nabuhangnyane abarung utawi mekelompok. Indike puniki santukan wenten panglimbak pikayun sakeng sang seniman mangdane genggong puniki prasida nglimbak. Sane dumun wantah kanggen nglimurang manah, sane mangkin sampun kaanggen ngiringan tari-tarian utawi tabuh petegak. Wangun saking pertunjukan genggong inggih punika kakawitin antuk tabuh petegak, tari sisya Pangleb, tari onang ocing miwah tari godogan. Gending petegak inggih punika tabuh sane kabaktayang ring pamungkah pertunjukan punika. Ring ilen-ilen Genggong Batuan wenten makudang-kudang soroh gending petegak, sekadi : tabuh telu, angklung, sekar sandat, sekar gendit, katak ngongkek, lan kecipir. Soroh gending puniki taler polih paweweh sakeng gending angklung, inggian gending angklung kabakta ring gending genggong. Indike puniki prasida kamargiang santukan saih angklung sareng saih genggonge punika pateh. Kendang sane kaanggen taler pateh sekadi kendang angklung, sakewanten sabran rahina kendang sane kaanggen kendang bebatelan santukan tari-tarian sane kairingingan mangda anut adung. Gending-gending iringan tari sekadi sisya pengeleb, onang ocing, Miwah dramatari Godohan. Dramatari puniki nyritayang indik kawentenan Raja Jenggala sane tresna sareng Putri Daha. Nyantos mangkin, nenten kauningin duk kapan genggong niki mijil ring Bali miwah desa Batuan. Manut Pak Made Djimat ( sesepuh tari ring Batuan) maosang manut cerita sane kapirengan olih dane, sane ngaryanang genggong inggih punika Tapak Mada (wastan Maha Patih Gajah Mada duke durung manados patih). Rikanjekan Tapak Mada wenten ring tengahing alas jagi ngwangun empelan toya, kakaryanang genggong lan suling anggen ngibur rikalaning mesandekan. Tapak Mada manggihin punyan pugpug raris kaolah dados genggong. Kasuen-suen ngikutin pamargin ngiterin Nusantara, Tapak Mada makta kesenian genggong puniki ke Bali, punika taler sareng kesenian Gambuh, sakewanten duk kapan genggong wenten ring desa Batuan nenten wenten sane uning. Cerita puniki kapolihang Djimat sakeng para panglingsirne sane sering kapentasang ring ilen-ilen Topeng miwah Prembon. Mangkin I Nyoman Suwida pinaka silih sinunggil seniman Batuan sane teleb ngelestariang kesenian Genggong. Nyoman Suwida sampun tatas nabuhang genggong puniki kasarengin antuk prakantinyane ring komunitas Genggong kutus sane kadruen olih Wayan Suwida. Komunitas seni puniki madue galah pentas sane akeh pisan. Mawit sakeng desa-desa ngantos dura negara. Yening pentas, sawatara wenten tigang soroh gending genggong sane setata ketabuhang sekaa sane akehnyane limolas diri puniki. Tatiga gending punika inggian macepetan, sangkep enggung, miwah magenggongan. Soang-soang saeng gending puniki madue ciri khas sane unik saha becik.  
Gong Raja Due inggih punika piranti gamelan kuno sane kasimpen ring Pura Puseh Bale Agung Desa Adat Sepang, Kecamatan Busung Biu, Kabupaten Buleleng, Bali. Wit gamelan puniki nenten kauningin, sakemaon gamelan puniki sampun kagamelang ri kala upakara nyabran warsa ring Pura Puseh saking nguni. Gamelan kuno puniki wantah dados kagamelang ri kala piodalan olih plekutus diri sane sampun polih amongan, kabaos Sekaa Gemblung. Piranti gamelan pingit Gong Raja Due makadi kendang apasang, gong apasang, sompret kuno, miwah piranti saking besi sane kagedig anggen nginggilang tempo gamelan. Wenten plekutus soroh gending gamelan ring sekaa kuno puniki. Plekutus soroh gending punika tambis-tambis pateh, sakemaon yakti prasida kauningin pabinayannyane saking suaran sompret miwah gedig kendangnyane. Piranti gamelan puniki kapracaya prasida ngiket jagat sekala miwah niskala, sane ketah kabaos gumin wong samar. Nenten ja punika manten, piranti gamelan puniki taler kapracaya pinaka dewata sane malingga ring Pura Puseh, punika mawinan sadurung piranti punika kaanggen, wenten upacara sane kalaksanayang mangdane piranti miwah plekutus diri sane polih amongan prasida suci.  +