How to reduce plastic waste from religious ceremonies? Post your comments here or propose a question.

Literature Sanghara Sagara

Perahu senja (1).jpg
Title (Other local language)
Photograph by
https://www.google.com/search?q=perahu&safe=strict&hl=id&sxsrf=ALeKk03tebbbNV-ZqGIMLsp9Qw883usVQA:1590220138264&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=WCjdlkaL2U0beM%253A%252CGESeVq7gAmormM%252C_&vet=1&usg=AI4_-kTxsQbgyeOcPvJy7lBLi-1GeXDHAw&sa=X&ved=2ahUKEwiwtdLTv8npAhUR8HMBHexnCHUQ9QEwAnoECAUQIA#imgrc=WCjdlkaL2U0beM:
Author(s)
Reference for photograph
Subject(s)
  • Kali Sanghara
Reference
Related Places
Event
Related scholarly work
Reference
Wija Kasaur


Add your comment
BASAbaliWiki welcomes all comments. If you do not want to be anonymous, register or log in. It is free.

Description

Youtube-Luh Yesi Candrika


In English

In Balinese

Cokorda Mantuk Dirana ketah kauningin pinaka pangawi Bali sane ngripta makudang-kudang kriya sastra, sakewanten Ida naler pinaka tedung jagad Badung sane ngamargiang puputan. Silih tunggil kriya sastra sane karipta mamurda Geguritan Purwa Sanghara. Kriya sastra sane kasurat sawetara awarsa sadurung Puputan Badung puniki mamargi ring tanggal 10 Spetember 1906 , sakadi murdan kriya sastra sane munggah puniki muatang indik pralayan jagad sanghara . Pangawi sane madue perpustakaan becik sane kagenahang ring Bale Saraswati puniki, ring reriptannyane nlatarang cerita-cerita indik Kali Sanghara sane munggah ri sajeroning pustaka-pustaka lontar kuna, sakadi Mosala Parwa, Cantaka Parwa, miwah sane tiosan.

Kali Sanghara inggih punika aab jagad utawi masa, ri tatkala jadmane sampun kaicalan budi, iwang ring tata susila, utawi nenten malih madue uratian miwah pangrasa ngenenin indik laksana-laksana iwang. Ida Cokorda Mantuk Dirana, nganggen lengkara, katah ilang drajating budi, tuna ring panerima mangda prasida nglintangin masa puniki wantah wenten siki pamargi, reh kocap tan saking sastra, tan mantra tatan mas manik, sida manulak sanghara, kewala sane asiki, kasusilaning budi, punika kangken perahu, kukuh kaliwat-liwat, tuara keweh tempuh angin, sida mentas saking sanghara sagara , santukan boya ja sastra, nenten ja mantra, punika taler nenten marupa emas manik sane prasida nambakin sanghara. Sakewanten, wantah asiki nsane kabaos kasusilaning budi. Punika sane kanirgamayang sakadi banawa sane kukuh, nenten mersidayang kaampehang angin, taler prasida nglintangin sanghara sagara.

Masa ri tatkala tata susilane sampun tamis-tamis ical, laksana lobha, mamada, moha, taler momo angkara sampun nyusup ring anggan imanusa punika kanirgamayang sakadi sanghara sagara. Banawa sane prasida nglintangin wantah kasusilaning budi miwah laksana sane nganutin dharma.

Maosang indik sanghara, sampun kasurat ri sajeroning silih tunggil pustaka kuna Slokantara antuk lengkara-lengkara sane becik, yening ring masyarakat nenten wenten pamucuk utawi pemimpin, nenten wenten pendeta, nenten wenten luluhur, taler neten wenten genah suci, kawentenan sakadi punika sane kabaosang masa sanghara . Tiosan punika kalanturang, nenten wenten sor singgih, nenten eling ring pemimpin, nenten urati ring rerama, miwah kemengan , sakadi punika pikayunan imanusa ring kali sangahara. Jadma sane mautsaha ngamargiang dharma rahayu, sampunang keni panglalah miwah kaiket antuk kali yuga. Punika sida ngawinang imanusa nenten kelem ring daleming Neraka. Sakadi punika tatwa agamane maosang .

Wantah sakadi punika sane kabaosang sanghara sagara sane kalintang madurgama. Ombak, angin, ageng pisan, sarwa mina sane ageng taler aeng medal. Sakadi jagi nadah imanusa. Sakewanten, sang sane mabanawa antuk kasusilaning budi prasida kaicen karahayuan ri tatkala nglintangin sanghara sagara. Majeng ring imanusa sane madue budi rahayu, sahananing sagara prasida kalintangin. Sakewanten, manikam sane silib ring lambe mina ageng makara , caluh pisan pacang kaambil atyanten atigoraning tasik awas kalanguyann I gatinya mangkana, lawan koddhretaning manik ri tutuking kupita makara yeka tar mangel . Punika sane kasurat ring Kakawin Nirartha Prakerta. diterjemahkan oleh YesiCandrika BASAbaliWiki

In Indonesian

Cokorda Mantuk Dirana yang dikenal sebagai pengarang Bali yang kreatif dan produktif, tetapi juga sebagai seorang raja Badung yang melaksanakan “Puputan”, menulis sebuah karya sastra Geguritan Purwa Sanghara. Karya sastra yang ditulis sekitar setahun menjelang Puputan Badung tersebut (10 September 1906), sebagaimana tersirat dalam judulnya, memang merekam tanda-tanda zaman kehancuran atau sanghara. Pengarang yang memiliki perpustakaan yang bermutu yang dikoleksi dalam Bale Saraswati, dalam karya sastranya ini sengaja menggubah kembali cerita-cerita tentang kali sanghara yang tertuang dalam berbagai lontar atau sastra-sastra kuna, seperti Mosala parwa, Cantaka Parwa, dan yang lainnya.

Kali sanghara adalah zaman ketika orang-orang telah tidak memiliki budi, tidak bermoral atau kurang perhatian lagi pada masalah-masalah moral. Pengarang memakai istilah, “…katah ilang drajating budi, tuna ring panerima…” Untuk menghadapi atau menyeberangi zaman ini memang hanya ada satu jalan, “reh kocap tan saking sastra, tan mantra tatan mas manik, sida manulak snaghara, kewala sane asiki, ksusilaning budi, punika kangken perahu, kukuh kaliwat-liwat, tuara keweh tempuh angin, sida mentas saking sanghara sagara”, karena tidak sastra, tidak mantra, tidak pula emas permata, dapat menolak sanghara, namun hanya yang satu, yaitu kasusilaan budi. Itulah yang bagaikan perahu, sangat kokoh, tidak mampu diombang-ambingkan oleh angin, yang mampu mengarungi lautan sanghara (sanghara sagara).

Zaman ketika moral begitu merosot, keserakahan, kemabukan, kebingungan, keculasan yang menguasai diri manusia, adalah zaman yang diumpamakan sebagai lautan sanghara. Sementara perahu yang mampu menyebranginya adalah kesusilaan budi, perbuatan yang berdasarkan dharma.

Tentang zaman sanghara, kitab Slokantara menyuratkan dengan kalimat-kalimat yang menarik, …”masyarakat tanpa pemimpin, tanpa pendeta, tenpa leluhur, tanpa tempat suci, demikian keadaan masyarakat pada masa sanghara, juga tidak ada tinggi rendah. Lebih lanjut disebutkan, orang-orang tidak ingat pada pimpinan, tidak memperhatikan orang tua, serta tidak memperhatikan keluarga, mereka bingung, demikian alam pikiran masyarakat pada masa kali sanghara. Adapun bagi orang yang berusaha menegakkan dharma rahayu, janganlah turut terpengaruh dan terbelenggu oleh pikiran jahat yang ditimbulkan oleh zaman kali yuga, sehingga tidak tenggelam ke dalam neraka”. Demikian ajaran agama menyebutkan.

Demikianlah sanghara sagara lautan zaman kehancuran begitu mengerikan. Ombak dan angin yang begitu besar, ikan-ikan besar yang ganas tiba-tiba muncul, bagaikan hendak menelan manusia. Namun ia yang berperahukan kesusilaan budi akan dapat menyebranginya dengan selamat. Bagi orang yang berbudi luhur, lautan yang betapapun hebatnya akan terebrangi dan manikam yang tersembunyi di mulut ikan ‘makara’ yang dahsyat akan mudah diambil (atyanten atigoraning tasik awas kalanguyann I gatinya mangkana, lawan koddhretaning manik ri tutuking kupita makara yeka tar mangel). Demikian tersurat dalam Kakawin Nirartha Prakerta.