How to reduce plastic waste from religious ceremonies? Post your comments here or propose a question.

Ngandika

ngandika

\n iÑ k
  • say, express wish; tell; have orders; said (Alus singgih) (Verb) en
  • bertitah; bersabda (Alus singgih) (Verb) id
Andap
ngorahin
Kasar
-
Alus sor
-
Alus mider
-
Alus madya
-
Alus singgih
ngandika
Mider
-
Bali dataran dialect
-
Bali aga dialect
-

Usage Examples

Ida ngandika ring ajeng panjak idane.
He said in front of his people.

⚙ Usage examples pulled from the Community Spaces


In Balinese:   Anak soleh punika ngandika, empelan sane kawangun ring Taman Ayun sampun kukuh, sakewanten sapatutne kajangkepin antuk upacara mendem padagingan (cingak entri ‘mendem padagingan’).

In English:   The figure said that the embankment built by the king was strong, but needed a special ceremony, namely “mendem padagingan” (see entry”'mendem padagingan”).

In Indonesian:   Dia adalah anak ketiga dari I Gusti Agung Putu, pendiri Kerajaan Mengwi pada tahun 1723.

In Balinese:   Matur lantas I Kedis Nuri, “Sumangkane puniki umpamiang tiang anak istri, batun ipun punika okan anake istri punika.”

Mara amonto atur I Kedis Nurine ngandika Anake Agung, “Nah terusang jani lantas tuturang!” “Wenten Anak Agung madue rabi dadua.

In English:  

In Indonesian:   Begitu kata Si Burung Nuri. “Baiklah Tuanku Raja, Ini ada dua buah semangka silahkan ditebak, masing-masing bijinya ada berapa?” Sang Raja berkata,”Yang kecilan ini berbiji seratus, yang besaran barbiji dua ratus.”

Si Burung Nuri berkata, “Tidak ada Tuanku Raja, semangka yang kecilan ini bijinya dua, dan yang berasan tanpa biji.

In Balinese:   Ngandika Ida Anake Agung nakenang paindikan.

In English:  

In Indonesian:   Kemudian dijawab oleh istri tuanya.

In Balinese:   Kapolsek Teluknaga, AKP Edi Suprayitno ngandika ngenenin indike punika.

In English:   The Kapolsek Teluknaga, AKP Edy Suprayitno spoke about this.

In Indonesian:   Kapolsek Teluknaga, AKP Edy Suprayitno angkat bicara terkait hal ini.

In Balinese:   Ida Sang Prabu Mengwi raris ngandika ring paraprakanggen idane, sapuniki: "Ih sawatek prajurite, entungangja tiang!" Ida raris tedun saking genah danene makolem, tumuli ngastawa.

In English:   Gusti Made Tegeh pray and begging to doves the millet tree to let him stay there.

In Indonesian:   Dalam peladenan itu Luh Bendesa dijamah oleh Arya Tabanan dan kemudian menjadi hamil.

In Balinese:   Ida Sang Prabu Menku ngandika sapuniki: "Ane jani, ih Arya, tegarang orahang teken tiang, gumi apa ane tunas kita.

In English:   The king of mengwi then ask Gusti Made Tegeh who he really is.

In Indonesian:   Shri Prabu Astasura Ratna Bumi Banten adalah nama Raja Bedahulu.

In Balinese:   Malih Ida ngandika: "Apa ane tunas cening?”.

In English:   Night before the Mengwi’s prince arrive to marry the princess, Pucangan with his troops storming the Satria palace.

In Indonesian:   Keris ini bernama Carita Belebang, khasiatnya untuk menjaga keselamatan dan tak berani musuh melihatnya.

In Balinese:   Ida Sang Prabu Manoah raris nrima sanjata miwah tumbak punika, sarwi ngandika sapuniki: "Duh Ratu Sang Prabu Dalem, puniki panugrahan sanjata miwah tumbak titiange.

In English:   Night before the Mengwi’s prince arrive to marry the princess, Pucangan with his troops storming the Satria palace.

In Indonesian:   Keris ini bernama Carita Belebang, khasiatnya untuk menjaga keselamatan dan tak berani musuh melihatnya.

In Balinese:   Ida Batari malih ngandika : “Yening cening satia teken bapa, tulunginja bapa apanga tiang nyidayang nglintangin tukade ane dalem, tur jalanangja tiang ka Gunung Batur. “.

In English:   The pupetter's family then making a well hole for him to take shelter in.

In Indonesian:   Amat heran pikiran I Bendesa melihat kejadian yang aneh dan ajaib itu.

In Balinese:   Sang prabu raris ngandika ring Dane Artahsasta sapuniki: "Titiang tan pisan maderbe iwang pamantuka ring iratu.

In English:   You better get there, go ".

In Indonesian:   Yang tersisa hanya berupa kotoran tikus bercampur kulit gabah, istri I Kelian Pengkoh hanya menemukan itu.

In Balinese:   Irika Sang Nata Ratu raris sumungkem ring ajeng idane, sarwi ngandika sapuniki: "Duh Ratu Sang Nata Ratu Sang Hyang Widi Wasa!

In English:   These days they have big ceremony, use this magic box there.

In Indonesian:   Saban siang Beliau menyembunyikan diri di lubang perlindungan yang ditutup dengan gedek.

In Balinese:   Ida Dalem duka pisan, raris ngandika: ⁇ Beneh pisan ragane sampun nureksain, sane mangkin santukan okan tiange sampun malaksana iwang raris ngrangsuk bahu tiange, sakadi sane kasurat ring lontar Raja Nitisaloka Sang Mabiksu, daweg ida sang prabu sampun ngangge busana agung pinaka pamucuk panegara, nenten dados anake alit punika ngusud bahu raja, anake alit punika keni pinakit kusta.

In English:   After being hit and falling, King ordered to hit it with a whip, so that the crow met his death immediately.

In Indonesian:   Dengan amat tergesa-gesa penguasa di Tegehkori V menyingkir lantaran tiada tahan atas amukan prajurit I Gusti Pucangan (Merik).

In Balinese:   Ida ngandika ring Ngurah Rangsasa.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Roby Septiadi pinaka kepala Kepolisian Badung ngandika yening penegak hokum patut nyarengin petugas gugus tugas COVID-19 nglaksanayang pencegahan, miwah mikeling parajanane mangda eling ring wewaran sane kasobiahang saking pamerentah. “Parikrama puniki kalaksanayang mangda prasida nincapang rasa waswas parajanane, kaangen tapel celuluk puniki pacang ngarereh uratian parajanane mangda miragi informasi sane kasobiahang.” Roby Ipun taler nyobiahang mangdane parajana nenten ja mantuk ka panepi siringutawi pulang kampung, mikelingin mangda satata nganggen masker, miwah nguningayang indik protocol kesehatan sane patut.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Unduke buka keto kauningin olih Ida Hyang Bhagawan, raris Ida ngandika, “Cening Sang Utamaniu, yen Cening subakti teken guru, pikolih Ceninge ngidih-idih patut aturang abedik teken dang guru.” Ngencolang Sang Utamaniu nyumbah nunas ampura, santukan ida marasa iwang.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Risedek para cikrabala Ida Bhatara Yama ngeretang tali pangul atma i bikul, ditu lantas rauh utusan Bhatara Wisnu tur ngandika, “Ih para cikrabalan Ida Bhatara Yama, bani-bani kita negul tur ngantung atman i bikul.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Disubane makejang bojoge nginem yeh sakita keneh, Gusti Prabu ngandika tekening raksasane. “Hai raksasa.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Macan punika ngandika, belinipun nenten dados negak ring tundun i macan.

In English:   The tiger said, his brother must not ride on the tiger's back.

In Indonesian:   Harimau itu berkata, kakaknya tidak boleh menaiki punggung sang harimau.

In Balinese:   I Raksasa lantas dadi dewa tur ngandika tekening Bulan Kuning tur mapica kasaktian.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Medal raris Ida Betari Durga tur ngandika teken I Cicing Gudig. “Ih iba Cicing Gudig ngengken buin iba mai.

In English:  

In Indonesian:   Dia dikepung dan dipukuli warga.

In Balinese:   Ngaksi kawentenane punika, raris Raden Dewi ngandika teken Men Bekung. “Uduh Meme, titiang matakon, dija umah memene?’ Ajak gelah melali kema ka umah Memene apang gelah nawang. ”

In English:  

In Indonesian:   Dikisahkan sekarang I Cupak diusir dari istana.

In Balinese:   Kacrita sane mangkin I Cupak lan I Grantang sampun tangkil ring ajeng Ida Sang Prabhu raris Ida Sang Prabhu ngandika, “Eh cai ajak dadua cai uli dija, nyen adan caine?” I Grantang matur dabdab alon,”Nawegang titiang Ratu Sang Prabhu, titiang puniki wantah jadma nista saking jagat Gobangwesi.

In English:  

In Indonesian:   Dikisahkan sekarang I Cupak diusir dari istana.

In Balinese:   Raris Ida Sang Prabhu ngandika, ” Ih memen cening, yen mula saja buka atur men ceninge, lautang kema tunden ia tangkil ka puri apang tawang gelah!” Sesampune wenten renteh wacanan Ida Sang Prabhu,’I Dagang nasi jek ngenggalang ngalih I Cupak teken I Grantang.

In English:  

In Indonesian:   Kemudian di sanalah I Grantang bergelantingan pada tali agar bisa naik.

In Balinese:   Yening kadabdabang, misinformasi punika pateh sekadi informasi sane katelatarang iwang, nanging sang sane nelatarang informasi punika ngandika informasi punika patut.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Buron sane encen dados baksa titiang?” Dane Dukuh ngandika, “Uduh iba Macan ane dadi baksan iba burone ane malaksana corah, ane kena upadrawa.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Konden buin ia nagih ngamah sabilang wai,” keto panikan jro kelian marep I Celempung. “Sampunang ngandika sakadi punika jro kelian.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Di subanne ida eling, patiptipa kone ida aturina bubuh, lantas ida ngandika, “Eh, Jero, Jero olas tani olase Jerone ngidupang tiang, sukayan tiang mati teken idup, kene nemu sengsara.” Mara keto pangandikan idane, lantas Ida Raden Mantri makakalih matur, nguningayang indik idane uling pangawit nganti kayang jani.

In English:  

In Indonesian:   Di sana Raden Mantri menyatakan maksudnya hendak membeli seorang wanita kurus yang di atas kepalanya terdapat tahi ayam sebesar kukusan.

In Balinese:   Ditu lantas Dane Jero Dukuh mapica tamba tur ngandika apanga I Lacur ngaturang tambane ka puri tur nambanin Ida Raden Galuh.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Kacarita jani di pedemen kadalon pulesne, ngipi ia katurunan baan Bhatara Surya, laut ngandika kene, “Nyai Ubuh, suud nyai sebet maselselan baan nyaine beling, ira ica teken nyai ngemaang nyai pianak.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Kacarita jani di pedemen kadalon pulesne, ngipi ia katurunan baan Bhatara Surya, laut ngandika kene, “Nyai Ubuh, suud nyai sebet maselselan baan nyaine beling, ira ica teken nyai ngemaang nyai pianak.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Gelisan cerita, sedek dina anu Ida Anaké Agung ngandika apang Jayaprana ngalih somah.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Raris Ida ngandika,

“Da sumanangsaya, lelipi tua!

In English:  

In Indonesian:   Sebentar kemudian, katanya,

“Jangan khawatirkan hal itu, hai Ular Tua!

In Balinese:   Raris Ida brahmana lanang ngandika indik laksanan becik rabinnyane jagi ngawinang ida brahmana istri jagi nemu suargan, nenten pacang molihang karma sane kaon.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sasampun kaicenin nyuh aya, Dalem Di Made ngandika “ah iki ngaran nyuh aya, jati sajan madan nyuh aya jati, nyuh ngaran nyah, aya ngaran agung”.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ling pelaksanaan turis punika patutne rago ten ngandika utawi gomongin ia sane jele - jele.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sang Subali raris tedun tur ngandika Ida mangkin pacang nuju Gélgél nunas mangda Sang Angga Tirta nénten kapejahang.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Malih Ida Betara Guru ngandika, “Cening Naga Basukih, nah ene titah Ajine ane abedik malu laksanaang!”

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sakewala pamuput ngandika Ida Betara Guru teken I Naga Basukih, “Nanak Bagus Naga Basukih, Aji sing ja buin lakar mialang pajalan I Nanak ka jagat Bali, nah majalan I Nanak apang melah!” Mara keto kone pangandikan Ajine, beh ngrigik kone I Naga Basukih, jog menggal-enggalan nunas mapamit ring Ida Betara Guru.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Beh, mara keto kone aturne I naga Basukih, dadi di gelis Ida Betara Guru ngandika, “Uduh nanak Bagus, nah yan dadi baan Aji sampunang ja I Nanak lunga ka Bali buate lakar ngalih pasemetonan I Dewane.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Undukne I Naga Basukih buka keto kaaksi olih Ida Betara Guru, mawanan di gelis Ida ngandika, “Nanak Naga Basukih, men kenken nyidaang apa tuara I Nanak nguluh Gunung Sinunggale?”

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Men jani mapan aketo lantasan pakrengkenganne I Naga Basukih, ditu lantas Ida Betara Guru jog nyeleg di sampingne I Naga Basukih tumuli ngandika, “Uduh nanak Naga Basukih nganti suba pindo pireng Aji I Nanak nyampahang gumi Baline, I Nanak ngorahang gumi Baline totonan tuah amul taluhe.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Gelising satua, suba Ida Pranda parek ka puri, ngandika Ida Raden Mantri, “Inggih Pranda, awinan titiang ngaturin Pranda sakadi mangkin, tan wenten tios, titiang nunasang santukan pianak titiange marupa naga.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ngandika Ida Betara Guru, “lh cai panunggun lawang kenken ules nagane di jabaan, lamun majanggar mas matlatah mas, tunden mai parek tekening nira!” keto pangandikan Ida Betara Guru, buin panunggun lawang ka jaba medasin nagane.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sasubanné I Belog tangkil, ditu Ida Anake Agung ngandika, “Ih Belog, cai nyak nunas nasi dini?”
“Inggih, tiang nyak basang tiange seduk gati, uling ibi tiang tusing kena nasi.” 
Kacrita jani I Belog suba ngarepin sagi, mara tingalina nasine tuah abedik pesan, rasa asopan kuangan.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sasampun puput, Bhatara Brahma ngandika masamaya. “Eda nyai matemu samara ngajak kurenan nyai buin.

In English:   It contains only about 32 folio pages and consists of 1128 lines.

In Indonesian:   Isinya hanya sekitar 32 halaman folio dan terdiri atas 1128 baris.

In Balinese:   Ngandika Jero Dukuh tekén I Raréangon. "Cening Raréangon, buin mani semengan kema cening mulih, aturang I Lubangkuri tekén Ida.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Kacerita ne jani, mataken lantasan Dewa Kunti, “Naweg, nawegang titiang Ratu Pedanda, presangga wiakti titian purun matur, napi mawinan Singgih Pedanda maswabawa sungsut kadi puniki?” Ngandika Sang Pandita, “Ibu sang maraga datengan, kalintang luih Idewa, mataken indik kabyaparan tiange.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Yening wenten sameton sane pateh pacang kadadosang ngandika mawiguna, ipun pacang pada ngelaksanayang pangawigunaan sameton sane kasub.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ngandika brahmana siluman, “Wih, Iba brahmana, dadi degag pesan, mara teka jag ngakenin somah kaine?

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Sasampune nglesuang yoga raris Ida ngandika, “Cening utusan, kene ngenah di payogan bapanne, ane ngranayang Ida sungkan tusing ja ada len krana Ida lali masemeton ring Ida Mpu Lalumbang, ane nongos ditu di temuku ayanne ane yehne ngecor ening pesan, di kecorane ada deleg macanda awanan pangetute ane bakal ngrejek Ida matulak sawireh nepukin deleg macanda di kecoran yehe.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Kacerita matur Dane Sengguhu ring Ida Sang Prabu, “Ratu Sang Prabu, yening titiang ngamanahang, sane ngranang jagate sakadi kaliyuga duaning Ida Mpu Lalumbang makarya lelandep.” Ngandika Ida Sang Prabu, “Nah yen saja buka keto bakal rejek I Lalumbang.

In English:  

In Indonesian:  

In Balinese:   Ida ngandika, Bhatara Kumara kantun alit.

In English:   Then, Bhatara Shiva gave a blessing to Bhatara Kumara so that he would always take the form of a child so that his brother would not eat him.

In Indonesian:   Kesempurnaan kehidupan dapat dicapai dengan menjalankan dasa niyama brata, yakni sepuluh tindakan yang mencerminkan pertapaan dan pengekangan diri seseorang yaitu berderma, hormat kepada mereka yang patut dihormati, melakukan pengekangan diri, menjalankan kewajiban, mengendalikan nafsu, makan makanan yang suci, melakukan puasa, tidak bicara sembarangan, mendalami kitab suci dan melakukan mandi suci.

In Balinese:   Kasampurnan urip prasida kapolihang yening anake ngelar dasa niyama brata, sane maartos dasa soroh parisolah sane ngenahang tapa brata inggih punika madana punia, subakti ring sang sane patut kasubaktinin, nglaksanayang tapa brata, nglaksanayang swadharma, nenten ngulurin kama, ngajeng ajengan sane suci, ngelar upawasa, nenten ngandika ngawag-ngawag, nelebang sastra agama, miwah nglaksanayang panglukatan.

In English:   Then, Bhatara Shiva gave a blessing to Bhatara Kumara so that he would always take the form of a child so that his brother would not eat him.

In Indonesian:   Kesempurnaan kehidupan dapat dicapai dengan menjalankan dasa niyama brata, yakni sepuluh tindakan yang mencerminkan pertapaan dan pengekangan diri seseorang yaitu berderma, hormat kepada mereka yang patut dihormati, melakukan pengekangan diri, menjalankan kewajiban, mengendalikan nafsu, makan makanan yang suci, melakukan puasa, tidak bicara sembarangan, mendalami kitab suci dan melakukan mandi suci.

In Balinese:   Sapasira ja sane pacang dados pemimpin, pastika sampun biasane ring kampanye duene pacang ngandika “pilih raga”.

In English:  

In Indonesian: